Bilim İnsanları İlk Kez Bir Kara Deliğin Koronasının Formunu Ortaya Çıkardı!

Güneş tutulması sırasında Ay’ın etrafında oluşan parlak ışık halesini, yani koronayı hepimiz biliriz. Bu halka, Güneş’in dış atmosferidir ve milyonlarca derece sıcaklığa sahiptir.

Kara deliklerin de benzer bir koronaya sahip olduğu düşünülüyor. Ancak bu koronaları gözlemlemek epey zor.

The Astrophysical Journal’da yayınlanan yeni bir araştırma, işte bu zorluğun üstesinden gelerek kara deliklerin koronalarının gizemini aydınlatıyor.

KARA DELİKLERİN KORONASI NASIL GÖZLEMLENDİ?

Aktif bir kara deliğin etrafında, genellikle gaz ve tozdan ouşan halka şeklinde bir yapı bulunur. Bu halkanın içinde ise, kara deliğin dönme düzlemi boyunca hizalanmış, aşırı ısınmış maddeden oluşan bir birikim diski yer alır.

Kara deliğin kutup bölgelerinden ise ışık suratına yakın bir hızla iyonize gaz jetleri fışkırır. Bu model, farklı aktif galaktik çekirdek (AGN) tiplerini açıklayabilir, çünkü kara deliğin bize göre yönelimi AGN’nin görünümünü etkiler.

Birikim diskinin en iç bölgesi, kara deliğe doğru akan ve aşırı ısınmış bir bölgedir. Bu bölge, Güneş’inki gibi bir koronadır, ancak milyonlarca derece yerine milyarlarca derecelik bir sıcaklığa sahiptir. Ancak çok dağınık olduğu için ışığı, birikim diskinin ışığı tarafından bastırılır.

Bu çalışmada, Güneş tutulması sırasında Güneş’in koronasını gözlemlemeye benzer bir prosedür kullanıldı.

ARAŞTIRMA EKİBİ HANGİ VERİLERİ KULLANDI

Bir kara deliğin bize göre konumu, bazı kara deliklerde gaz ve tozdan oluşan halkanın, birikim diski bölgesini görmemizi engellemesi anlamına gelirken, diğer kara deliklerde diski doğrudan görebiliriz.

Bunlar örtülü ve örtülü olmayan kara delikler olarak bilinir. Örtülü kara delikler, birikim diskinin ışığının görüş alanından engellenmesi nedeniyle, tutulmuş bir Güneş’e benzer.

Ne yazık ki, kara deliğin koronası da örtülüdür. Ancak korona o kadar sıcaktır ki aşırı yüksek güçlü X-ışınları yayar. Bu X-ışınları, halka formundaki yapıdaki maddeden saçılabilir ve görüş alanımıza yansıyabilir.

NASA’nın Görüntüleme X-ışını Polarimetri Gezgini’nden (IPXE) alınan verileri kullanan ekip, Samanyolu’ndaki Cygnus X-1 ve X-3 ile Büyük Macellan Bulutu’ndaki LMG X-1 ve X-3 de dahil olmak üzere bir düzine örtülü kara deliğe ait veri topladı.

KARA DELİKLERİN KORONASININ HALİ NASIL

Araştırmacılar, sadece bu kara deliklerin koronalarından gelen dağınık X-ışınlarını gözlemlemekle kalmadılar, aynı zamanda bunlar arasında bir örüntü de tespit edebildiler.

Verilere göre, korona, Güneş’in koronasına benzer bir küre içinde kara deliği çevrelemek yerine, birikim diskine benzer bir disk şeklinde kara deliği çevreliyor.

Bu tür araştırmalar, gökbilimcilerin kara delik modellerini geliştirmelerine yardımcı olacak.

Ayrıca kara deliklerin maddeyi nasıl tükettiğini ve uzak galaksilerde gözlemlediğimiz AGN’leri nasıl güçlendirdiğini daha iyi anlamamızı sağlayacak.