AB Komitesi’nden yapılan yazılı açıklamada, “Suriye ve bölgenin geleceğinin desteklenmesi” konulu 8’inci Brüksel Konferansı’nın sonuçlarına ilişkin ayrıntılara yer verildi. Açıklamada “Bu yardım, hem Suriye içindeki hem de komşu ülkelerdeki Suriyelilerin yanı sıra, Türkiye, Lübnan, Ürdün ve Irak’taki ev sahibi topluluklara da destek sağlayacak” denildi.
AB 2016’nın sonunda ilk 3 Milyar Euro, 2018’in sonunda bir öbür 3 milyarı ödeyeceğini taahhüt etmişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptığı açıklamalarda bu kelamın tutulmadığını ve ödemelerin yapılmadığını dile getirmişti.
‘Önceki ödemeler tartışmalı’
Avrupa Birliği’nin kararını Sputnik’e kıymetlendiren Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Göç Siyasetleri Merkezi Müdürü Doç. Dr. Ali Zafer Sağıroğlu daha evvelki taahhütlere ilişkin çelişkili açıklamalara dikkat çekerek şunları ifade etti:
“Brüksel toplantılarını bu sene sekizincisi yapıldı. Suriye’nin ve Suriyelilerin meselelerinin azaltılması, Suriyelilerin geleceğinin yeniden inşa edilmesi gibi bahisler burada tartışılıyor. Bunun bir modülü da hem Suriye içerisinde hem de yüklü olarak komşu ülkelere dağılmış olan Suriyeli mültecilerin desteklenmesi. Bu yılki toplantıda 2.12 Milyar Euro 2024 ve 2025’te dağıtılmak üzerine bir yardım paketi açıklandı. Bunun 1 milyar Euro’nun Türkiye’ye verileceği taahhüt ediliyor. 560 milyon Euro’nun Suriye içindeki yerinden edilen Suriyelilere, 560 milyonun da Lübnan, Irak ve Ürdün’de bulunan Suriyeli mültecileri desteklemeye yönelik dağıtılacağı vaat edildi. Bu yeni değil. Türkiye ile AB arasında 2016 yılında başlatılan bir müzakere süreci vardı. Bu müzakere sürecinde Türkiye’ye de vaat edilen 3 milyar artı 3 milyar toplamda 6 milyar Euroluk bir yardım paketi taahhüt edilmişti. Bunların bir kısmının ulaştığı, bir kısmının ise ulaşmadığını Türk tarafı en üst düzeyden ifade ediyor. Avrupa Birliği tarafı ise ülkelerin merkezi bütçelerini desteklemek için bir para aktarmadıklarını, kurumların hazırladıkları projeleri kendi kriterlerine nazaran değerlendirdikten sonra desteklediklerini ifade ediyor. Türkiye’ye bu mevzuda beklendiği gibi projelendirme yapmadığı ve bu yüzden vaat edilen mali yardımların aktarılamadığı istikametinde tenkitler yöneltildi. Bu ne kadar doğru tartışmaya açık. Türk Hükümeti ise vaat edilen mali dayanakların gereğince yapılmadığından şikâyet ediyor.”
‘AB dışarda tutma siyaseti uyguluyor’
Avrupa Birliği’nin Suriyeli mültecilere karşı dışarıda tutma siyaseti yürüttüğünü belirten Sağıroğlu sözlerine şu şekilde devam etti.
“Benim özel olarak fikrim şu: ülkü açıdan bakarsak; AB, insani yardım perspektifinden mültecilere ev sahipliği yapan ülkelere destek olmak istiyor. Reel- politik açıdan kıymetlendirmek gerekirse de bu bölgelerde yaşayan mültecilerin kendisine doğru düzensiz ve denetimsiz şekilde hareket etmesini engellemek ve bulundukları yerde kalmalarını sağlamak için hükümetleri desteklemek üzere bu türlü bir yola gittiğini düşünüyorum. Devletlerin güvenlikleri açısından bu anlaşılabilir. Bu durum ‘dışlaştırma’ diye ifade ediliyor. Yani “dışarda tutuma” siyasetinin bir kesimi. Bizim de buna misal politikalarımız var. Biz de geri kabul mutabakatları yaptığımız, Pakistan, Afganistan, Afrika, Orta Asya ülkeleri gibi ülkelerde buna emsal siyasetler uyguluyoruz. Bu uluslararası siyasetin bir modülü.”
‘Suriye içinde kime yardım edilecek?’
Suriyelilerin evlerine dönüşlerine yönelik izlenmesi gerek siyasetlere da değinen Göç Siyasetleri Merkezi Müdürü Doç. Dr. Sağıroğlu bu önerilerini şu sözler ile dile getirdi:
“Fakat burada şayet ifade edildiği gibi ülkü ve insani bir takviyeden, bir tahlilden bahsediliyorsa bunun bence iki temel ayağı olmalı. Birincisi Suriye’nin içinde yahut Suriye’nin dışına dağılmış Suriyelilerin inançlı, onurlu bir biçimde evlerine dönebilmelerinin bir yolu oluşturulmalı. Uluslararası arenada tartışmalarının ana ekseninin bu olması beklenir. Buna yönelik bir tahlil tartışmasının zayıf kaldığını düşünüyorum. İki yıldır Brüksel toplantılarında görebildiğim kadarıyla Suriye’nin içerisindekilere de destek olma gibi bir teşebbüs var. Bunun nasıl yapılacağı tabi başka bir konu. Esad rejimi bir tarafta, bir tarafta ABD’nin desteklediği PYD ögeleri, öteki tarafta HTŞ ögeleri, Kuzey Suriye’deki belgisiz ortam var. Bu yardımların nasıl bir şekilde ulaştırılacağına yönelik ayrınıtlı bir bilgi yok. Orada hangi ögeye yahut hangi bölgelere, ne şekilde yardım yapılacağı, ve yapılan yardımların neye hizmet edeceğinin belirginleştirilmesi gerekir. Bu siyasetler bölgedeki barış ve huzuru geri getirmeye yönelik mi olacak yoksa oradaki çatışmaların yahut krizlerin derinleşmesine mi neden olacak? Yoksa hakikaten orada yerinden olmuş insanların evlerine dönmelerine mi? Bunu kıymetlendirmek için daha fazla detaya gereksinimimiz var.”
‘AB ülkeleri yükü paylaşmalı’
Suriyelilerin geri dönüşlerinin mümkün olmaması durumunda AB üyesi ülkelerin yükü paylaşması gerektiğine vurgu yapan Doç. Dr. Ali Zafer Sağıroğlu 2011 yılından bu yana yük paylaşımına ilişkin şu sayıları açıkladı:
“Yerinde edilmiş ve çeşitli bölgelere dağılmış insanların geri dönme seçeneği hala zayıf ve bugün geldiğimiz noktada da buna dair bir umut görünmüyor. Bu durumda AB tarafının bir külfet paylaşımı yahut risklerin azaltılmasından bahsetmesi beklenir. Bunun bir yolu da bu yükü üstlenen bölgedeki mültecilerin, yeniden yerleştirme programları ile AB ülkelerine ya da Atlantik ötesi ülkelerde yeni bir hayat kurmalarına imkan açılması. Buna yeniden yerleştirme programları deniyor. Türkiye’den 2011’den bu yana 66 bin 522 Suriyeli fakat kabul edilmiş. Bunların 18 bin 281’i Almanya’ya, 10 bin 425’de Kanada’ya yerleştirilmiş. Üçte birinden fazlası sadece iki ülke tarafından alınmış. Bu iki ülke de hem endüstrileşmiş, iş gücüne ihtiyacı olan ülkeler hem de demografik olarak nüfusun yaşlandığı, genç nüfusa ihtiyacı olan ülkeler. Bu kadar az sayıda kabul edilen Suriyeli nüfusunun bir yeniden yerleştirme yahut destek programı olup olmadığı tartışılır. İş gücü muhtaçlığına yönelik bir program bile daha fazla insanın yerleştirilmesi anlamına gelirdi.”
‘Siyasi rüşvet olarak algılanıyor’
Bu tahlil tekliflerinin dışında sadece para göndermenin yeterli olmadığına da değinen Sağıroğlu şu sözleri kullandı:
“Eğer Suriye’nin geleceği, Suriyelilerin geleceğine dair bir şey yapılacaksa hem Suriye’nin için de hem de başka bölgelere dağılmış Suriyeliler için bu iki seçenek daha fazla tartışılmalı. Suriye’nin bütünlüğü içerisinde inançlı ve onurlu geri dönüş seçeneği ilk olarak değerlendirilmeli. İkinci olarak da mültecilerin başka ülkelere yerleştirilmesi için kotaların yükseltilmesi gerekir. AB ülkelerinin bu insanları kendi ülkelerine, kendi toplumlarının içerisine yerleştirmeleri ve entegre etmeleri beklenir. Yük taşıyan ülkelere sadece mali yardım yaparak o ülkeleri ve mültecileri desteklediklerini söylemek, hem Suriyeliler arasında hem Suriyelilerin yoğunluklu olarak yaşadığı toplumlarda ‘siyasi bir rüşvet’ olduğu biçiminde yorumlanıyor. Maalesef bu durum zaman zaman yerinden edilmiş insanlara karşı öfkenin ve bir biçimde daha derin toplumsal krizlerin artmasına katkı sağlayan bir duruma dönüşüyor.”
13:13
