Aleksitimi Nedir? 10 Kişiden 1’inde Görülüyor

Çoğu kişi, aleksitiminin insan bedeni üzerinde yarattığı negatif etkileri tanımlarken zorlanır. Bu durum, bazen duygusal dertlerin bedensel belirtilerle karışmasına ve bedensel semptomların yanlış bir şekilde tıbbi bir hastalık belirtisi olarak değerlendirilmesine neden olabilir.

2021’de yapılan bir araştırmada, tıbbi olarak açıklanamayan semptomlarla başvuran 200 hastanın neredeyse yarısının aleksitimi tanısı alabilecekleri bulunmuştur.

Aleksitimi hastaları, sosyal açıdan maharetsiz olarak algılanabilirler. Örneğin, terapi sırasında basit bir “Bugün nasıl hissediyorsun?” sorusuna bile net bir cevap vermekte zorlanabilirler.

Nüfusun yaklaşık yüzde 13’ünü etkileyen bu durum, erkeklerde daha sık görülür. Aleksitimi, doğuştan, beyin hasarları veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir.

Aleksitimi olan kişiler; çarpıntı, nefes darlığı ya da vücut ağrısı gibi fizikî semptomlar yaşadıklarında, bu semptomların nedenini anlamakta zorlanabilirler. Duygusal durumlar ve bunların bedensel eşlikleri arasında bağlantı kuramamak, hislerin bedensel belirtilerini yanlış yorumlamalarına yol açabilir.

Aleksitimi görülen hastalarda daha çok şu belirtilere rastlanıyor:

• Sinirlilik
• Bilinç bulanıklığı, kafa karışıklığı
• Yüz ifadelerini algılamada zorluk
• Rahatsız hissetmek
• Boşluk hissi
• Kalp atış hızında artış
• Sevgi eksikliği
• Panik hali

2018’de yapılan bir araştırmada, aleksitimi olan kişilerin sol beyin yarım kürelerinin bir bölgesinde farklılıklar olduğu gözlemlenmiştir. Aleksitimi hastalarının insula bölgesinde daha az gri madde bulunması da bu bölgenin duyusal sinyalleri duygusal ve bilişsel süreçlerle birleştirme fonksiyonunda bozukluklar olduğunu gösteriyor.

Bazı araştırmalar, aleksitiminin şiddetli travmalar veya erken hayatta yaşanan gerilimli olaylarla kontaklı olduğunu öne sürmektedir. Özellikle erken periyotta yaşanan ihmalin, aleksitimi ile yüksek bir korelasyonu olduğu bulunmuştur. Erken ihmal, çocuğun yeterli duygusal destek veya sevgi almadığı bir durumu ifade eder.

Aleksitimi, fizikî semptomların artmasına da yol açabilir. Hislerini tanımlamada zahmet çeken bireyler, bedensel semptomları yanlış yorumlayarak bu belirtileri tıbbi bir hastalık belirtisi olarak görebilirler. Örneğin, korku veya heyecan gibi hislerin bedensel yansıması olan hızlı kalp atışını, bir hastalık belirtisi olarak algılayabilirler. Bu da fizikî semptomların şiddetinin artmasına ve yanlış teşhis konulmasına neden olabilir.

Aleksitimi hastalığına dair yapılan araştırmalar, bu kişilerin daha zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olduklarını göstermektedir. Ayrıca, aleksitimi olan kişilerin otonom sinir sistemlerinde değişiklikler olduğu ve bunun da fizikî sağlık üzerinde olumsuz etkiler yarattığı düşünülmektedir. Bu değişiklikler, kalp hızı ve kan basıncı gibi kardiyovasküler problemleri da beraberinde getirebilir.

Duygusal durumlarını tanımlamada zahmet çeken bireyler, olumsuz hislerle başa çıkabilmek için sıhhatsiz alışkanlıklara yönelebilirler. Aleksitimi hastalarında yeme bozuklukları, aşırı kumar oynama ve alkol bağımlılığı gibi davranışlar yaygındır. 

Aleksitimi hastaları, hislerinin ve bedensel semptomlarının farkında olmadıkları için yardım aramada gecikebilirler. Bu da daha kötü sağlık sonuçlarına yol açabilir. Klasik psikoterapi ve ilaç tedavileri her zaman etkili olmayabilir ancak bazı araştırmalar bilişsel davranışçı terapinin başarılı bir tedavi seçeneği olabileceğini göstermektedir.