Avrupa Gazeteciler Federasyonu Başkanvekili Kuleli’den “Etki Ajanlığı Yasası”Na Tepki: Her Türlü Muhalefet Biçimini Boğma Amacı Taşıyor

“Etki ajanlığı” düzenlemesi: İktidar nasıl savunuyor, muhalefet neden eleştiriyor?

Ayşe Sayın
Ankara, BBC Türkçe

23 maddeden oluşan yasa teklifinin, “etki ajanlığı” düzenlemesi olarak nitelendirilen, TCK’nın “Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk” kısmına, “Devletin güvenliği veya siyasal faydaları aleyhine suç işleme” başlığıyla yeni suç tanımı ekleyen 16’ıncı maddesi tartışma konusu.

AKP düzenlemenin, “yeni tip casuslukla mücadele” için gerekli olduğunu savunuyor.

Muhalefet ve basın meslek örgütleri ise düzenlemeyi, “muğlak ifadeler içerdiği için cadı avına dönüşebileceği” telaşla eleştiriyor.

CHP, teklifin Meclis’ten motamot geçmesi halinde Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusu yapmaya hazırlanıyor.

Düzenleme ilk kez Mayıs ayında gündeme gelmişti.

AKP düzenlemeyi 9. Yargı Paketi’ne koymayı planlamış ancak yansıların ardından vazgeçmişti.

İlk taslakta “Türk vatandaşları veya kurum ve kuruluşları ya da Türkiye’de bulunan yabancılar hakkında araştırma yapan veya yaptıranlar” da suç kapsamına alınıyordu.

Bu hafta Genel Kurul’a gelmesi beklenen yeni teklifte bu ifade yer almadı.

Ancak teklifte, “devletin güvenliği veya iç ya da dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet veya tertibin stratejik çıkarları veya talimatları doğrultusunda suç işleyenlerin cezalandırılacağı” kararı korundu.

Prof. Adem Sözüer uyardı: Etki Ajanlığı Yasası birçok hak ve özgürlüğü gerekçesiz kısıtlayabilecek bir kapı aralamaktadır!

CHP’li Akgün’den etki ajanlığı düzenlemesi yorumu: Bugüne kadar yapılmış kanunların en tehlikelisidir

Yasa teklifi ne getiriyor?

Yasa teklifi, TCK’daki “casususluk” cürmünü düzenleyen 339’uncu hususa “devletin güvenliği veya siyasal faydaları aleyhine suç işleme” başlığı altında yeni bir suç ihdası ekliyor.

Teklif, “casusluk suçu” kapsamı dışında olmak kaydıyla, “devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal faydaları aleyhine yabancı bir devlet veya tertibin stratejik çıkarları veya talimatı doğrultusunda suç işleyenler hakkında üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası” verilmesini öngörüyor.

Teklif ayrıca, “Fail hakkında hem bu suçtan hem de işlediği ilgili suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunur” sözüyle çifte cezalandırmanın da yolunu açıyor.

Suçun, savaş sırasında veya savaşa hazırlıklarını tehlikeye sokması halinde, ceza 8 yıldan 12 yıla kadar artırılabilecek.

Söz konusu suçtan kovuşturma yapılması ise Adalet Bakanlığı’nın müsaadesine bağlanıyor.

CHP’li Suiçmez’den etki ajanlığı düzenlemesine tepki: İktidarın kederi; muhalif, itirazı olan kesiti susturmak

İktidar düzenlemeyi neden istiyor?

AKP kurmayları, yeni düzenlemeye gerek duyulmasının nedenini, “TCK’daki casusluk cürmünün kapsamının, gelişen teknoloji nedeniyle yetersiz kalması” olarak açıklıyor.

Parti kurmaylarına göre TCK’daki “casusluk” suçu, teknik olarak bilgi ve doküman temini üzerinden işlenebilen bir suç tipi. Günümüzde ise casusluk kavramı içinde kalabilecek suçlar farklı tekniklerle işlenebiliyor.

Yasa teklifinin münasebetinde, düzenlemeye gerek duyulmasının nedeni olarak “casuslukla daha etkin mücadele” hedefi gösteriliyor.

“Belge ve bilgi temini veya açıklanması dışında casusluk niyetiyle suç işlenmesinin de ayrı bir suç olarak düzenlendiği” vurgulanan münasebette, “devletin iç ve dış siyasal yararları” ile “güvenliği” kavramı arasında sıkı ilişki bulunduğu vurgulanıyor.

Muhalefet ne diyor?

Başta CHP olmak üzere muhalefet partileri, TBMM Adalet Komitesi’nde kabul edilen yasa teklifine “muhalefet şerhi” koydu.

Muhalefet şerhlerindeki ortak noktalar düzenlemenin “çifte cezalandırma” içermesi, ifade özgürlüğüne yeni maniler getirmesi ve “suç kapsamının muğlak olması nedeniyle cadı avına dönüşme potansiyeli” oldu.

Muhalefet şerhlerinde teklifin yol açacağı sakıncalara ilişkin öncelikle şu görüşlere yer verildi:

• “İhdas edilen hatanın kovuşturulması için Adalet Bakanı’nın müsaadesine doğal tutulması, söz konusu düzenlemenin siyasi bir gayeye yönelik olarak muhaliflerin sesini bastırmak amacıyla kullanılacağını deşifre etmektedir.”
• “AKP iktidarında, parti devletleşmiş, devlet de partileşmiştir. Bunun bir sonucu olarak iktidarın siyasi siyasetleri devlete mal edilmekte ve iç ve dış siyasal faydalar buna göre belirlenmektedir.”
• “Devletin güvenliği, iç ve dış siyasal faydaları, stratejik çıkarları ibareleri muğlak ifadeler olup, somut suç fiillerinin açıklanmaması, suç ve cezada yasallık unsuruna alışılmamıştır. Siyasi ve keyfi kararlara neden olacaktır. Örnek vermek gerekirse, bir şahıs, TCK 299’da tanımlanan “cumhurbaşkanına hakaret” kabahatini işlediği taktirde, bu fiilin, ülke yararı aleyhine ve yabancı devlet çıkarları doğrultusunda işlendiğinden bahisle, sadece bir vatandaş da olsa, bir gazeteci de olsa, bir sivil toplum kuruluşu temsilcisi de olsa, casus damgasıyla damgalanması mümkün hale gelecektir.”

Basın meslek örgütleri neden karşı çıkıyor?

Basın meslek örgütleri teklifi, basın özgürlüğü için önemli bir tehdit olarak görüyor.

Türkiye’nin önde gelen basın meslek kuruluşları, 22 Ekim’de yayımladıkları ortak açıklamada, yasa teklifinin “iktidar eleştirisini bastırmak ve gazetecilik faaliyetlerini hukuki belirsizliklerle dolu bir alan içine itmek amacıyla oluşturulduğunu” savunmuştu.

Açıklamada şu ifadeler yer almıştı:

“‘Etki ajanlığı’ kavramının ceza kanununa eklenmesi, basın özgürlüğünü önemli bir tehdit altına sokan bir adım olup, ‘iç ve dış siyasal faydalar aleyhine’, ‘yabancı organizasyon’ ve ‘savaş etkinliği’ tabirlerinin getirdiği muğlaklık, bu düzenlemenin her türlü gazetecilik faaliyeti üzerinde baskı oluşturma potansiyeli taşıdığına işaret etmektedir.

“Bu düzenleme, gazetecilerin mesleklerini icra ederken her an ‘etki ajanı’ olarak damgalanma riski ile karşı karşıya kalacakları bir ortam yaratacaktır.”