Halen çoğumuzun kullanmaya devam ettiği sabit diskler mekanik olarak çalıştığından dolayı arızalara daha elverişlidir. Hiçbirimizin asla istemeyeceği problemlerden birisi de “bad sector” olarak bilinen bozuk sürücü kümeleri.
Bozuk dallar hem klâsik manyetik sabit disklerde (HDD) hem de çağdaş katı hal şoförlerinde (SSD) meydana gelebilir, hatta taşınabilir olan disklerde ve USB belleklerde de aynı durumu yaşamak mümkün. Ancak SSD’lerde bu duruma çok fazla rastlamayız, daha çok sabit disklerde gün yüzüne çıkar.
Sürücünün belirli bir bölümü öldüyse buna bad sector deriz. Bahsi geçen ölü bölümler okuma ve yazma isteklerine karşılık vermez. İki tür bozuk sektör vardır: biri onarılamayan fizikî hasarlardan, başkası ise düzeltilebilen yazılım kusurlarından kaynaklanır. Peki bu bozuk bölümler tam olarak nedir? Şoförün bozulacağının işareti mi? Gelin her ayrıntısıyla birlikte bakalım.
Sektör, bir sabit disk şoförünün (HDD), katı hal şoförünün (SDD), USB şoförünün, CD-ROM’un veya başka bir depolama şoförünün en küçük fizikî alt bölümü veya en az depolama ünitesidir. Fonksiyonel olarak bir sektör, sürücünüzde bağımsız olarak adreslenebilen en küçük depolama ünitesidir.
Bozuk blok veya bad block olarak da isimlendirilen problemli alanlar sistemin isteklerine cevap vermez, geçmişteki veriler okunamaz veya üzerine yazılamaz. Başka bir deyişle, bir sürücü depolama alanının içindeki kusurlu kısımdır. İki tür bozuk sektör var: Genellikle “fiziksel (donanımsal) ve mantıksal (yazılımsal) bozuk bölümler olarak ikiye ayırıyoruz.
Fiziksel Bozuk Sektör
Birincisi, manyetik diskler, optik diskler ve NAND flash bellek hücreleri dahil olmak üzere şoförün kayıt ortamında meydana gelen fizikî hasar. Bozuk dallar üretim yanılgılarından, manyetik aşınmadan, toz parçacıklarından, SSD’nin yıpranmış flash bellek hücresinden ya da okuma/yazma başları ile plaka arasındaki temastan kaynaklanabilir. Bu tür bozuk dallar onarılamaz.
Sabit disklerde problemli bloklarla geçmişte karşılaşmış olabilirsiniz. Şoförün okuma/yazma kafası o kısma dokunmuş ve zarar vermiş olabilir. Eğer HDD’yi sert bir şekilde oynattıysanız veya düşürdüyseniz bu büyük bir sorun. Diğer yandan, bir ölçü toz o dalın üzerine gelip işleri berbat edebilir.
Mantıksal Bozuk Sektör
İkincisine gelince, depolama kümesinin düzgün çalışmadığı mantıksal bozuk kesimler de var: İşletim sisteminiz (OS) bir sürücü sektöründeki verileri okumaya çalışır ve etkilenen dalın içeriğine erişilemediğini ve hata düzeltme kodunun (ECC) çalışmadığını keşfeder. Bu bozuk bölümler onarılabilir.
“Soft” olarak da anılan bozuk sektör aslında sabit şoförde düzgün çalışmıyor gibi görünen bir depolama kümesidir. İşletim sistemi sabit şofördeki verileri bu kesimden okumaya çalışmış ve hata düzeltme kodunun (ECC) kesimin içeriğiyle eşleşmediğini tespit etmiş olabilir. Bu da bir şeylerin yanlış olduğunu gösterir. Bakıldığında bozuk sektör olarak görünse de bazı sistemlerle düzeltmek mümkündür. Windows’un Disk Kontrolü aracı da bu tür bozuk bölümleri onarabilecek kapasitede.
Yazılım kaynaklı sorunlar demiştik. Örneğin, bir sektöre veri yazma işlemi sırasında bilgisayarınız elektrik kesintisi veya başka bir nedenle birdenbire kapandıysa bozuk alanlar oluşabilir. Bilgisayarınızdaki virüsler ve diğer kötü amaçlı yazılımlar da bu tür sistem sorunlarına neden olabilir.
İlk olarak, sabit diskiniz fabrikadan bozuk bölümlerle gönderilmiş olabilir ve bunun farkında olmayabilirsiniz. Üretim teknikleri kusursuz değil, her zaman hata payı var. Bu nedenle katı hal şoförleri genellikle bazı kusurlu bloklarla birlikte gönderilir. Bunlar kusurlu olarak işaretlenir ve katı hal şoförünün ekstra bellek hücrelerinden kimilerine yeniden eşlenir.
Diğer taraftan, SSD bloklarının üzerine daima veri yazıldığı için doğal aşınma yaşanabilir. Böyle vakitlerde şoförün ekstra belleğiyle (overprovisioned) birlikte bu bloklar yeniden eşlenir. Ekstra bellek bittiğinde sektörler okunamaz hale geldiğinden şoförün kapasitesi düşmeye başlayacaktır.
Geleneksel bir manyetik sabit şoförde bozuk dallar fizikî hasardan kaynaklanabilir. Sabit diskte bir üretim yanılgısı olabilir, doğal aşınma sabit şoförün bir kısmını yıpratabilir. Ayrıca en kötü senaryolardan biri, biraz önce de sözünü ettiğimiz gibi şoförün yere düşmesi. Sürücü kafası plakaya temas ettiğinde birçok sektör zarar görebilir.
Ek olarak, sabit şoförün kapalı olan alanlarına bir ölçü hava veya toz girdiyse bloklar hasar alabilir. Açıkçası birçok olası neden var. Özet geçerek listeleyelim:
- Fabrika çıkışlı üretim yanlışları.
- Sürekli veri yazma ile zaman içinde aşınma.
- Hasar alma veya düşme sonrasında meydana gelebilecek sorunlar. Özellikle sürücü çalışır haldeyken alınan hasarlar daha büyük sorun.
- Diskin aşırı yüksek sıcaklıklarda çalışması.
- Diske hava veya toz temas etmesi.
- Yüksek nemli ortamlarda kullanım.
Birçok sürücü bozuk bölümlerle birlikte gönderilir. Ancak düşük düzeyli formatlama ve bunun sonucunda bozuk bölümlerin işaretlenmesi üretim sürecinin sonunda fabrikada yapılır, dolayısıyla bu konuda endişelenmenize gerek yoktur.
Üretici hatalı bölümlerin pozisyonlarını şofördeki iki listeden birinde (primary defect list, P-LIST) saklar. Sabit sürücü elektroniği kusur listesindeki bölümleri otomatik olarak yok sayar, böylece sürücü erişimini yavaşlatmazlar.
Diğer yandan kötü bölümlerin işaretlenmesi üretimde sona ermez. Sabit disklerde veri kaybı epeyce yaygındır; disk denetimcisi, bnu önlemek için diskiniz kullanımdayken rutin olarak meseleleri tarıyor. Bozuk bölümler tespit edildiğinde denetimci bunu ikinci listeye, yani büyümüş kusur listesine (grown defect list, G-list) kaydetmekte.
Sürücü denetimcileri, bozuk kesimlerdeki verileri tararken bu bölümlerin ECC’sini yeniden hesaplayarak daha önce kaydedilen kodlarla karşılaştırıyor. Eğer eşleşme yoksa, denetimci verileri bozuk olandan geri yüklemeye çalışacaktır. Hata en az seviyedeyse ve düzeltilebilirse Self-Monitoring (Kendi Kendini İzleme) ve SMART sayaç 195 (Donanım ECC Düzeltmesi) kullanılarak onarılır.
Olur da denetimci yanılgıyı düzeltemezse, sektörü yazmak için bir teşebbüste bulunulana kadar SMART sayaç 198 (Çevrimdışı Düzeltilemeyen Sektör Sayısı) ve sayaç 197 (Geçerli Bekleyen Sektör Sayısı) uygulanır. Bozuk sektöre veri aktarmaya çalıştığınızda, sabit disk denetimcisi yedek havuzdan boş ve yeni bir sektör tahsis ederek bozuk sektörü değiştirecek. Ardından bozuk bölümün yeniden tahsis edildiğini göstermek için kusur işareti ve G listesi güncelleniyor.
Bu arada, özgün daldaki verileri okumak için son bir deneme daha yapılabilir. Eğer son deneme de başarısız olursa veriler geri dönüşü olmayacak şekilde kayboluyor. Bozuk olduğundan şüphelenilen bir sektörü “yazmadan” önce gelişmiş bir kurtarma denemesi gerçekleştirmelisiniz.
Her işletim sisteminin bozuk sektör tespiti için disk tarama araçları mevcut. Bazı araçlar, ani kapanmalar tespit ettiğinde bozuk dallar için otomatik olarak tarama başlatabiliyor.
HD Tune Pro
Bozuk kesimleri manuel olarak taramak istiyorsanız bazı formüllerimiz mevcut.
İlk olarak işletim sistemlerinden bağımsız olarak yaygın şekilde kullanılan HD Tune Pro’dan başlayalım.
HD Tune bu işte uzman. Hem sistemde takılı yerel şoförleri hem de harici şoförleri tarayabilir, kusurları tespit edebilirsiniz.
- HD Tune Pro yazılımını buradan indirin.
- Sonra programı çalıştırın ve üstteki “Start Test” kısmından “Erroe Scan” seçeneğine tıklayın.
- Test otomatik olarak başlamazsa elinizle başlatabilirsiniz. “Quick Scan” seçeneği hızlı, yani yüzeysel tarama demek. Bunu işaretlemeden daha kapsamlı bir tarama yapmanızı öneririz. Quick Scan seçeneğiyle yapılan taramada genellikle büyük ve tehlikeli bozulmalar gösterilmekte.
- Start butonuna basarak taramayı başlatın, sürecin bitmesi biraz zaman alacaktır. Sürücü tipine, boyutuna ve suratına göre süre uzayabilir.
- Eğer tarama bittikten sonra tüm alanlar yeşil görünüyorsa
- Tarama tamamlandıktan sonra kırmızı noktalar, yani Damaged (hasar almış) olarak işaretlenmiş bölümler görüyorsanız bu bölümler artık sorunludemektir.
- Yemyeşil bir sayfa görüyorsanız bu iyi haber. Diskinizde sorun yok:
Windows
Windows chkdsk, sabit diskinizi bozuk dallara karşı taramak için dahili bir disk kontrol aracı. Fizikî bozuk kesimleri bozuk olarak işaretlerken “soft” bozuk kesimleri de onarabiliyor, böylelikle kesimlerdeki veriler tekrar okunabilir hale geliyor.
Yerleşik olan bu araç, Windows sabit diskinizde bir hata tespit ettiğinde otomatik olarak çalışacak şekilde tasarlandı. Yazılımı istediğiniz zaman manuel olarak çalıştırmakta da özgürsünüz. İşte bozuk dalları kontrol etme yöntemi:
- Başlat menüsü arama kutunuza cmd yazın.
- Komut İstemi’ne sağ tıklayın ve Yönetici Olarak Çalıştır’ı seçin. Bir açılır komut satırı penceresi belirecek.
- chkdsk yazın ve chkdsk’yi salt okunur modda çalıştırmak için Enter tuşuna basın. Bu şekilde bulunan herhangi bir hata otomatik olarak düzeltilmez.
- Şimdi diğer komutlara gelelim:
- chkdsk /f: Ünitedeki bozuk bölümleri taramadan yanılgıları onarmak için kullanılabilir. Aynı ekranda “chkdsk disk adı: /f” komutunu girebilirsiniz. Tıpkı chkdsk C: /f gibi.
- chkdsk /r: Yanılgıları onarmak, bozuk bölümleri bulmak ve okunabilen bilgileri kurtarmak için kullanılabilir. Bir önceki seçenek ile neredeyse aynı. Ayrıyeten diskteki her fizikî dalın sağlığını da kontrol ediyor. chkdsk C: /f şeklinde kullanılabilir.
- chkdsk /b: Daha önce işaretlenmiş bozuk dalları yeniden pahalandırmak için.
- chkdsk /i : Diski daha hızlı ama daha özensiz denetler.
- chkdsk’yi salt okunur modda çalıştırmıyorsanız, birimi başka bir işlem kullandığı için chkdsk’nin çalıştırılamadığını belirten bir uyarı alırsınız. “Y” ve ardından Enter’a basın.
- Cihazınızı yeniden başlattığınızda disk tarama işlemi gerçekleşecek.
Disk kontrol işlemi tamamlandıktan sonra, sabit sürücünüzdeki bozuk dallar okunamaz/kullanılamaz olarak işaretlenecek. İşletim sisteminiz daha sonra yeri geldiğinde bu blokları atlayacak.
Alternatif: Windows Hata Denetimi
Bozuk bölümleri taramak için bir yerleşik Windows aracı daha var:
- Windows + E tuşlarına basın, ardından Bu bilgisayar’a tıklayın.
- Bozuk sektör taraması yapmak istediğiniz sabit diske sağ tıklayın ve Özellikler’e tıklayın.
- Araçlar > Hata Kontrolü > Denetle yolunu izleyin.
Windows daha sonra sabit şoförünüzü tarayacak ve bittiğinde bilgisayarınız sürücünüzde hata olup olmadığını belirten bir mesaj gösterecektir.
- Eğer hata varsa “Sürücüyü Onar” seçeneğine tıklayarak düzeltmeyi deneyebilirsiniz. Onarım veya tarama tamamlandığında, tespit edilen ve onarılan meseleleri görmek için Ayrıntılar’a tıklayın.
Linux
Disk kısmındaki bozuk blokları (sektörleri) tespit etmek için Linux badblocks programını bağımsız bir yardımcı program olarak kullanabilirsiniz. Ancak e2fsck -c veya dosya sisteminiz için uygun fsck seçenekleri öncelikli olarak öneriliyor. Bu sayede sürücünüzün dahili düzeltme sistemlerinin gerektiği gibi çalışmasını sağlarken bozuk dalları kontrol etmeniz mümkün.
Yanlış parametrelerin dosya sisteminizde onarılamaz hasara neden olabileceğini unutmayın. c parametresi ünite üzerinde salt okunur bir test gerçekleştirmekte. Tahribatsız bir okuma-yazma testi için -cc parametresini kullanın.
c veya -cc kullandığınızda tüm kötü bloklar listesi yeniden oluşturulur. Mevcut girdileri korumak ve sırf listeye yeni bloklar eklemek istiyorsanız -k (keep) komutunu girin.
Bu arada, şoförde veya dosya sisteminde hasar olduğundan şüpheleniyorsanız -p (preen) komutunu dahil edin. Bu komut hasarı otomatik olarak onarmaya çalışacak, bulduğu yanılgıları düzeltemezse de sizi bilgilendirecek.
macOS
Mac Disk Utility First Aid’i kullanarak şoförünüzü tarayabilir ve onarabilirsiniz. Bazı bozuk dalları düzeltemeyebilirsiniz, ancak bozuk kesimin depolama alanını ayırarak yeni bilgilerin depolanmamasını sağlayabilirsiniz.
- Başlangıçta Command + R tuşlarına tıklayarak aygıtınızı macOS kurtarma modunda başlatın. Apple logosunu gösteren bir sekme görünene kadar basılı tutun.
- macOS Yardımcı Programlar sekmesine gidin ve Disk Yardımcı Programı’na tıklayın.
- Ardından Devam’a tıklayın.
- Disk Yardımcı Programı kenar çubuğuna gidin ve ilgili sabit sürücüyü seçin. Ardından İlk Yardım sekmesine tıklayın.
- Sabit sürücüyü düzeltmek için Çalıştır’a tıklayın. Düzeltme başarısız olursa macOS’u yeniden yüklemeniz bazı meseleleri giderebilir.
Daha önce de söylediğimiz gibi, fizikî bozuk dallar kalıcı olarak hasar görür ve onarılamaz. Ancak mantıksal bozuk dallar Windows ve diğer işletim sistemlerinde onarılabilir. İşte onarmak için bazı prosedürler:
- İşletim sistemleri tarafından sunulan chkdsk (Windows) ve badblocks (Linux) araçları kullanın.
- EaseUS Veri Recovery Wizard ve Drill Veri Recovery Software gibi üçüncü taraf yazılımları kullanarak bozuk dallardaki verileri kurtarabilirsiniz.
- Sistem geri yükleme ile bilgisayarınızı önceki sağlıklı vaktine geri döndürmeyi deneyin.
- İşletim sistemi problemli diskte heyetiyse temiz kurulum (high level format) yapabilirsiniz.
- Sorunlu olan diski biçimlendirebilirsiniz (low level format).
- İşletim sistemini fabrika ayarlarına geri döndürebilirsiniz. Elbette tüm format süreçlerinden önce verileri yedeklemeyi unutmayın.
Sürücüden olmamak ve datalarınızı kaybetmemeniz için en uygunu dikkatli davranmak, önlemler almak. İşte bozuk dalları önlemek için atabileceğiniz adımlar:
- Cihazlarınızı nazikçe kullanın, sağa sola çarpmayın ve düşürmeyin. Ayrıca düzgün bir şekilde kapatıldığından emin olun.
- Sürücülerinizi yüksek sıcaklık, aşırı toz, ultra yüksek frekanslı ses vb. gibi aşırı çevresel şartlarda kullanmaktan kaçının.
- Statik elektrikten kaçının.
- Kararlı bir güç kaynağı için desteklenen veya resmi nominal veri kablosu ve güç kaynağı kullanıldığından emin olun.
- Güvenilir geliştiricilerin disk yazılımlarını kullanın.
Diğer Teknoloji Haberleri İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika
Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr
Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
02:00
02:00
News
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
