Bayramı kutladığımız bu günde, azımsanmayacak bir kitle çalışmaya devam ediyor. Bayramda çalışmanın şartları kanunla düzenlenmiş durumda. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışanlar çalışmaksızın fiyata hak kazanıyorlar. Çalışmaları halinde çalışmaksızın hak kazandıkları fiyata ek olarak, o günün fiyatını de ayrıyeten alıyorlar. Bununla birlikte birçok patron bayramda çalışmanın ruhsal yükünü öngörerek, fiyata ek izin verme yoluna gidebiliyor. Bununla birlikte ek ücret ödenmeden izin verilmesi kabul edilmiyor. Çalışanların aklında çoklukla aynı soru bulunuyor. Patron bayramlarda çalışmaya zorlayabilir mi?
İzin mecburilik mu?
İş Kanunu’na göre çalışanların bayram tatillerinde izin kullanmaları bir mecburilik değil. Kanun yapılan işlerin niteliğinin farklı olabileceğini, bayramlarda çalışmanın bir mecburilik olabileceğini düşünerek bayram çalışmalarını serbest bırakmıştır. Ancak çalışanların bayramlarda çalıştırılabilmeleri lakin kendilerinin verdikleri onaya bağlı tutulmuş durumda. Patronlar bu onayı emekçiyi çalışmaya başlatmadan önce imzaladıkları mukavelelerle alabilecekleri gibi, her bir bayram için başka ayrı da alabilirler. Onayın yazılı olarak alınması gerekmekte. Çalışanın onayının alınmadan bayramda çalışmaya zorlanması, çalışan lehine haklı fesih nedeni oluşturacak, çalışan iş mukavelesini feshederek kıdem tazminatını alabilecektir.
1 saat, 1 gün demek
Bahsedilen durumdan, çalışanın onay verdikten sonra karşılıksız çalıştığı gibi bir sonuç çıkarılmamalı. Emekçiler bayramlarda çalışmadan o günlerin fiyatına hak kazanırlar. Kanun bayramda çalışanlar için ise, bu kişilerin olağan fiyatına ek olarak çalıştığı müddetlerin fiyatının ayrıyeten ödeneceğini öngörmüş, tatil yapmayarak çalıştıklarından, çalışılan her gün için o günün fiyatının, çalışılmadan kazanılacak fiyata ekleneceğini belirtmiştir. Yani bir kişi bayram tatili olan 4.5 gün boyunca çalışmaya devam ederse 9 günlük fiyata hak kazanmış oluyor. Kişinin o günlerde kaç saat çalıştığı da önemli olmayıp işçinin bir saat dahi bayramda çalıştırılması, bayram tatili hakkının kullandırılmaması olarak kabul edildiğinden o günün ücreti tam olarak yansıtılıyor.
Hafta sonu olursa…
Bayram tatilinin işçinin hafta tatili gününe rastlaması halinde, emekçiye ayrıyeten bir bayram tatili ücreti ödenmiyor, işçi çalışmaksızın sadece bir günlük fiyatına hak kazanıyor. Ama işçinin hafta tatilinde çalıştırılması yasak olduğundan, üsttekinin tersine bayram olsa da, işçi onay vermiş bulunsa da çalıştırılmaması gerekiyor. Patronun bilakis bir davranışı idari para cezası ile müsabakasına sebep olabilecektir. Dolayısıyla işçi hafta tatiline rastlayan bayram günü çalıştırılırsa, çalışmasının karşılığında sadece ek bir günlük ücret değil, o gün hukuka alışılmamış hafta tatili çalışması kabul edilerek ek bir buçuk günlük fiyata hak kazanacaktır.
Bayramda tatil yapan çalışanlar, bayram tatillerinin önlerinde yahut sonlarında bulunan günleri de tatillerine eklemek ve bayramı uzun bir dinlenme periyoduna çevirmek istemekteler. Bu durumda olan çalışanlar içinse patronun elinde iki araç bulunuyor. Bunlardan birincisi daha evvelki yazımda belirttiğim telafi çalışması. Telafi çalışmasında patron ulusal bayram ile hafta tatili arasındaki yarım, bir, bir buçuk işgününü tatil edebilmekte bunun karşılığında çalışanların diğer haftalarda günlük çalışmalarının üzerinde çalışmalarını talep edebilmektedir.
Telafi çalışması…
Telafi çalışması personellerin onayını gerektirmediğinden patronlar koşullar oluştuğunda direkt bu yola başvurabiliyor. İşyeri ulusal bayram nedeniyle tatil edildikten sonra, dört ay içinde çalışanlara telafi çalışması yaptırılabiliyor. Lakin burada dikkat edilmesi gereken şey, telafi çalışma mühletinin günde üç saatten fazla olamayacağı ve emekçilerin her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiği.
Ücretli izin imkânı
İşverenin elindeki ikinci yol ise kanunda yapılan değişiklikle yıllık fiyatlı müsaadenin günlük olarak kullandırılabilmesinin önünün açılması. Artık patronlar bir modülü 10 günden az olmamak kuralıyla yıllık fiyatlı müsaadeleri istenilen kadar modüle bölerek kullandırabildiklerinden, bayram öncesi ve sonrası dönemler için çalışanın yıllık fiyatlı izin müddetlerini kullanmasını talep edebilecekler. İki uygulamadan hangisinin tercih edileceği ise patronun yaptığı işe göre tespit edeceği bir durum. Yıllık izin kullanımında sadece tatil olmayan günlerin karşılığı yıllık müsaadeden düşürülecek, bayram günlerinin müsaadeleri ise yıllık müsaadeden düşürülmeyecektir.
İş Kanunu’nun çalışan çocuk ve gençleri hami kararlarından biri de bayramda her ne şekilde olursa olsun çalıştırılmamaları. Genel olarak 14 yaşını tamamlamış, ilköğretimi bitirmiş fakat 15 yaşını doldurmamış çalışanlar “çocuk işçi” olarak tanımlanıyor. 15 yaşını tamamlamış, 18 yaşını bitirmemiş olanlar da “genç işçi” olarak kabul ediliyor. İşte bu çocuk ve gençlerin bayramda çalıştırılmaları söz konusu değil. Bununla birlikte, çalışmasalar bile fiyatları patronlarınca tam olarak ödenecek.
20:44
