İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) bu yıl 28’ncisini düzenleyeceği İstanbul Tiyatro Festivali’nin programı geçtiğimiz haftalarda açıklandı. Bu yıl Mehmet Birkiye’nin küratörlüğündeki şenlikte 5’i uluslararası, 14’ü yerli toplam 19 üretimle tiyatroseverlerle buluşacak. Her biri kendi içinde savlı olan üretimler arasında kitap kurtlarının da severek okuduğu ‘Yalnız’ ilk kez tiyatro sahnesine taşınacak.
Zeynep Kaçar’ın geçtiğimiz yıl Attila İlhan Roman Mükafatı ve Notre dame De Sion Edebiyat Ödüllü alan romanı, Feray isimli bir kadının müzisyen olmak isterken birden aşık olması ve evlenmesiyle birlikte değişen hayatını memleketin haliyle paralel bir şekilde anlatıyor. Roman epeyce etkileyici bir mevzuyu, sürükleyici bir lisanla anlatınca haliyle gözler tiyatro versiyonun çevrildi. ‘Yalnız’ın tiyatro versiyonunu da geçtiğimiz sene ‘Treplev’ oyunuyla mükafatlar kazanan Başak Kıvılcım Ertanoğlu ve Ümit Erlim sahneye taşıyor. Şenlik kapsamında 13 ve 14 Kasım’da Üsküdar Monopol Sahnesi’nde sahnelenecek ‘Yalnız’ oyununun biletleri tükendi ancak sonrasında da sahnelenmeye devam edecek.
Yönetmen Ümit Erlim ve Feray karakterini canlandıran Başak Kıvılcım Ertanoğlu’yla oyunu konuştuk.
Ümit Erlim
Zeynep Kaçar’ın Atilla İlhan ve Notre Dame De Sion Edebiyat Ödülleri’ni kazanan ‘Yalnız’ isimli romanını tiyatro sahnesine taşımaya nasıl karar verdiniz?
Ümit Erlim: Aslında bu projenin yaklaşık iki yıllık bir hikayesi var. Başak’la (Başak Kıvılcım Ertanoğlu) birlikte DasDas’ın ‘Romeo & Juliet’ oyununda oynarken, Başak’ın oynayacağı benim yöneteceğim bir oyun arayışına girmiştik. Birçok oyun ve roman okuduk. Sonunda Zeynep Kaçar’ın ‘Yalnız’ romanını keşfettim. Başak da okuyunca çok heyecanlandı. Lakin klasik bir sahneleme ile tek kişilik bir anlatı metnine dönüştürmek istemedik. Roman çok katmanlı, farklı zaman dilimlerinde bir kadının seyahatini, kendini gerçekleştirme sürecini anlatıyor. Tam manasıyla, hakkını vererek bir uyarlama ve sahneleme yapmak istediğimiz için zamana bırakmaya karar verdik. Zeynep de bize güvendiği ve anlattığımız dizayna inandığı için beklemeye ikna oldu. Ardından Decollage Arka Space ile tanıştık ve birlikte çok iyi bir uyum yakaladığımız ‘Treplev’ projesini çalışmaya başladık.
İstanbul Tiyatro Festivali’ne katılma sürecinden de bahseder misiniz, nasıl bir süreçti?
Ümit Erlim: Sanırım yaz öncesiydi, İKSV’den Handan, Defne ve Gizem ‘Treplev’i izlemeye geldiler. Ardından ‘Yalnız’ romanını uyarlamak isteğimizden bahsettik. Görüşmelerimiz oldu, Ardından Mehmet Birkiye de oyunu izlemeye geldi. Görüşmelerin sonunda, İKSV İstanbul Tiyatro Festival’i hem programlarına dahil ettiler ‘Yalnız’ı, hem de 50. yıl genç sanatçı fonu ile desteklenen projeler arasında yer aldık. Dolayısıyla aslında bugün ‘Yalnız’ uyarlaması ve sahnelemesi bu sayede gerçekleşmiş oluyor. Tüm İKSV grubuna bu vesileyle bir kez daha teşekkür etmiş olayım.
‘FERAY BİZİ ÇOK ETKİLEDİ VE HEYECANLANDIRDI’
Feray’ı oynamaya nasıl karar verdiniz? Karakteri canlandırmadan önce korku ya da kaygılarınız var mıydı?
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: Ümit ile birlikte içimize sinen bir hikaye anlatmak istiyorduk. Yaptığımız okumalar sırasında Ümit ‘Yalnız’ ile bu olabilir mi?’ dedi. Feray bizi çok etkiledi ve heyecanlandırdı. Bu şekilde Feray’ın yolculuğuna dalmış olduk. Edebiyat uyarlamaları her zaman çok zorlayıcı ve korkutucu geliyor bana. Romanı doğru bir şekilde aktarmak, Feray’ı anladığımız yerden paylaşmakla ilgili korkularım çoktu evet.
Kitapta iki farklı zaman diliminde Feray’ın aylar ve yıllar içindeki değişimini bir ülkenin dönüşümüyle paralel izliyoruz. Karakteri canlandırmadan önce nasıl bir çalışma yaptınız?
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: Romanı birlikte uyarladığımız için masa başı çalışması bir anlamda benim için oyuncu dramaturji çalışmasına da evrildi. Derinleşip, hikaye ve Feray üzerine ağırlaştıkça anlatmak istediklerimize biraz daha yakınlaştığımızı hissediyorum. Geçmiş ve gelecek arasında Feray’ın sıkça gidip gelmesi kişisel tarihimiz ve geçmiş yıllarımız, şehrin ve ülkenin zaman içindeki dönüşümü arasında dolaşma, gezinme imkanı da verdi bu anlamda.
Yalnız, Zeynep Kaçar, 216 syf., Doğan Kitap, 2021.
‘ZEYNEP KAÇAR’IN METNE HİÇBİR MÜDAHALESİ OLMADI’
Metnin yazarı aynı zamanda tiyatrocu da olunca size ekstra bir rahatlık mı sağladı, yoksa kendinizi biraz diken üstünde mi hissettiniz? Zeynep Kaçar’ın metne müdahalesi oldu mu? Kendisi aynı zamanda oyunda TV spikeri olarak da sesiyle olacak değil mi?
Ümit Erlim: Evet, Zeynep dramaturji mezunu bir oyuncu ve yazar. Uzun yıllardır bu bölümde çalışıyor. Yazdığı romanlarının haricinde çok sayıda oyunu da var. Romanı okurken öykünün çok iyi bir matematiğinin ve kurgusunun olduğunu görebiliyorsunuz. İlk tanıştığımız günden, oyunun ilk okumasını yaptığımız zamana kadar epeyce olumlu ve yapan yaklaştı bize. Metne hiçbir müdahalesi de olmadı. Hatta haber spikerini oynamayı kendisi önerdi. Benim de çok hoşuma gitti bu fikir. Oyunda TV’de Zeynep’i farklı bir haber spikeri olarak göreceğiz.
Zeynep Kaçar’la daha önceden tanışıyor muydunuz? Ondan karakterle ilgili tüyolar aldınız mı? Provalar nasıl geçti ve geçiyor?
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: Daha önce oyunlarını ve romanlarını okumuş ve çok iyi bir yazar olduğunu düşünen biriydim ama ‘Yalnız’ı sahneleme süreciyle birlikte tanıştık. Kendisi süreç boyu Feray ve öyküsüyle ilgili daima yanımızda oldu. Oyun, romanın ruhunu yansıtan ve günümüzün dünyasının hızlı, teknolojik olasılıklarını Feray’ın bir geçmişe bir geleceğe giden kıssasıyla birleştirmeyi amaçlayan bir yapıda. Bu anlamda provalar keyifli ama bir o kadar da teknolojik eklentileri dolayısıyla beyin yakıcı geçiyor diyebilirim. Emelimiz beyinlerimizi yakarken olması gerekenleri sahneye taşımak.
Kitap, tarikatları, bir kadının bir anda değişen hayatını aktarıyor. Sizi zorlayan kısmı oldu mu? Olduysa hangi kısmıydı?
Ümit Erlim: Aslında bu sadece tarikatlara veya bunun gibi oluşumlara indirilemeyecek üniversal bir sıkıntı. Hatta Başak’la birlikte uyarlaması üzerine çalışırken bu öykünün üniversal bir hikaye olduğunu unutmayalım diye birbirimizi uyardık. Burada asıl problem, bir kadının kendini var etme hikayesi, gayreti. Buna paralel olarak da ülkenin son 20 yılda yozlaşmasını, hak ihlallerini, para uğruna şarlatana dönüşen ahlak tüccarlarını, kapatılmaları, yasaklanmaları Feray’ın hikayesi üzerinden izliyoruz.
Başak Kıvılcım Ertanoğlu
Suçlunun ve kurbanın değiştiği metinde sizi en çok etkileyen ne oldu?
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: Beni en çok etkileyen noktası bir kadın anti kahraman hikayesi olması. Kavramların karışması ya da farklı yorumlanması; kimin suçlu kimin pak olduğunun muğlaklığı ve herhangi bir insanın da başından böyle şeylerin geçme ihtimali en etkileyici noktaları sanırım. Verilen kararların hayatın akışını nasıl külliyen değiştireceği ama bir şeyleri değiştirmek için de her zaman bir bahtımızın olduğunu hatırlatması da beni etkileyen bir diğer önemli noktaydı.
‘ORTAK BİR DÜNYA KURDUK’
‘Treplev’ isimli oyunda yönetmen Başak Hanım’dı, siz oyuncuydunuz onunla birlikte. Şimdi siz direktörsünüz, o oyuncu. Bu durum oyuna nasıl bir dinamik getirdi?
Ümit Erlim: İki projenin de uyarlamasını birlikte yaptık Başak’la. Birlikte uyarlamasını yaparken bir dünya kurmaya çalışıyoruz, ortak bir dünya. Bu dünyaların kendilerine özgü kuralları ve işleyişleri var. Metinden yola çıkarak, metni deşifre ederek belirlediğimiz kurallar. İkimiz de ister oyuncu ister yönetmen olalım, önemli olanın aslında anlatmak istediğimiz kıssanın kendisi olduğu kabulüyle yola çıkıyoruz. Aslında bütün ekip olarak bu kıssanın daha iyi aktarılması ve icraa edilmesinin ehemmiyetinin farkındayız.
Ümit Bey’e sorduğum soruyu size de sorayım: ‘Treplev’ isimli oyunda siz yönetmendiniz, sizinle birlikte Ümit Bey de oyuncu. Şimdi siz oyuncusunuz, o yönetmen. Bu durum oyuna nasıl bir dinamik getirdi? Ümit Bey’in yönetmen olarak sizi zorladığı noktalar oldu mu?
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: Bu sefer rolleri değiştirdik, evet. Ümit ile birbirimizi iyi tanıyan ve tamamlayan bir şekilde üretim yapıyoruz. Bu anlamda Feray’ı o da oynamak isteyebilirdi ya da ben de Treplev’i oynayabilirdim. ‘Treplev’i uyarlarken Ümit’in oynadığı yerden Treplev’in dünyasını hayal ederek, yapıyı kurmak ve yönetmek çok keyifliydi. Bir oyunu hayal ettirdiği ölçüde zihinde kurup, yönetmeye yöneliyor insan sanırım. Ümit de ‘Yalnız’ı yapmak istediğimiz andan itibaren o dünyayı hayal etmeye ve kurmaya başlamıştı. Bu da benim için Feray’ın öyküsüne yaklaşmak manasında çok belirleyiciydi. Ümit ile çalışmak çok keyifli. Mükemmeliyetçi tarafı bazen zorlayıcı olabiliyor ama bu da oyuncu olarak sizi daha farklı şeyleri keşfetmeye yöneltiyor ve kendi sonlarınızı aşmak için sizi teşvik ediyor. Benim için bir oyuncu olarak en mutlu eden şeylerin başında bunlar geliyor diyebilirim.
Oyunda Feray’ı Başak Kıvılcım Ertanoğlu, Feray’ın gençliğini Sıla Doğanay oynuyor.
Oyunun kitap olarak metni çok beğeniliyor. ‘Treplev’ oyunuyla dikkat çekmiş ve başarılı kazanmış isimlersiniz. Yine kendi alanında ödüllü bir kitabı sahneye uyarlama konusunda bir tedirginliğiniz var mı? Heyecanlı mısınız?
Ümit Erlim: ‘Treplev’, Decollage Arka Space’in yapımcılığında, o yere özgü bir tasarım. Seyirci ‘Treplev’ ile birlikte yerin üç katını dolaşıp, zaman zaman interaktif olan bir yapıda ‘Treplev’in öyküsünü dinleyip, ona eşlik ediyor. ‘Yalnız’ romanı, zaman atlamalarıyla müzisyen olmak isteyen Feray’ın, yaptığı yanlış seçimler sonucunda yaşamak istediği hayattan olağanca kuvvetle savrulup uzaklaştığı bir hayatı anlatıyor. Fizik kanunları, suçlu ve kurbanın kim olduğu, görünme ihtiyacı, günümüz ahlak maddelerinin ikiyüzlülüğü gibi motifler kıssanın belirleyici ögeleri olurken; teknik anlamda seyirciyi video mapping, fizikî tiyatro, çağdaş hikaye anlatıcılığı arasında gezinen Feray’ın zihnini görmeye davet ediyorum.
Oyunla ilgili sizin söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Ümit Erlim: Yalnız 13 ve 14 Kasım’da İKSV İstanbul Tiyatro Festivali’nde yolculuğuna başlıyor. Şenlik biletlerimiz tükendi. Ama hemen ardından 29 Kasım’da DasDas Bursa ve 30 Kasım’da Atlas 1948’de olacak. 8 Aralık’ta DasDas Ataşehir’de galamız ve basın gösterimimiz var. Takip etmek isteyenler bizi sosyal medyada ‘@sahnede.yalniz’ hesabıyla bulabilirler.
Başak Kıvılcım Ertanoğlu: 100 dakikalık, seyirciye farklı bir deneyim sunmayı hedefleyen, bir konserdeymiş izlenimi veren bir izlek sunmayı hayal ediyoruz. Dönem boyunca farklı sahnelerde Feray’ın kıssasını anlatacağız. Seyircilerimizle birlikte müziğimizi söylemek umuduyla…
12:55
12:55
News
Kültür & Sanat
Kültür & Sanat
Kültür & Sanat
Kültür & Sanat
Kültür & Sanat
Kültür & Sanat
