Yarın AB Kurulu’nun dönem başkanlığı Belçika’dan Macaristan’a geçecek. Macaristan 2011’de ilk kez üstlendiği bu görevi, 1 Ocak’a kadar sürdürecek.
Yılda iki kez AB’ye üye ülkeler arasında dönüşümlü olarak üstlenilen dönem başkanlığı, bu kez, AB’nin rutin içsel dinamiği olmasının dışında bir anlam taşıyor.
Son periyotta çabucak her konuda karşıt tavır takınan Macaristan’ın Birliğin karar alma organına liderlik edecek, üye ülkelerin tümünü temsil edecek ve dahası gündemi belirleyecek olması, AB’nin rotasında 6 aylık bir değişikliğe işaret edecek.
Macaristan 18 Haziran’da ülkesinin dönem başkanlığının sloganını “Avrupa’yı yeniden büyük kıl (Make Europe Great Again)” olarak belirlediğini duyurdu. Budapeşte yönetimi bunun, “proaktif bir başkanlık; üye ülkelerin birlikte daha güçlü olduklarını, Avrupa’nın bağımsız bir küresel oyuncu olabileceğini” simgelediğini ifade etti.
Ancak ABD’nin eski Başkanı Donald Trump’ın “Amerika’yı yeniden büyük kıl (Make America Great Again)” telaffuzunu andırması, Budapeşte’nin Brüksel’deki idareye tersliğinin ifadesi, hatta meydan okuması şeklinde yorumlandı.
Macaristan, dönem başkanlığının önceliklerini; “çiftçi odaklı bir AB tarım siyaseti, dengeli ve liyakate dayalı bir genişleme siyaseti, demografik zorlukların ele alınması, yasa dışı göçün önlenmesi, Avrupa savunma siyasetinin güçlendirilmesi, üye ülkeler arasında uyum siyasetinin geleceğinin şekillendirilmesi ve Yeni Avrupa Rekabet Edebilirlik Mutabakatının kabulü” olarak duyurdu.
Avrupa İşleri Bakanı Janos Boka, bu tercihin nedenini “Avrupa, komşularımızdaki savaşın, küresel rekabetin, kırılgan güvenlik durumunun, yasa dışı göçün, doğal afetlerin, iklim değişikliğinin tesirlerinin ve demografik durumun getirdiği ortak zorluklarla karşı karşıyadır.” diyerek açıkladı.
“Üye ülke ve kurumlarla samimi işbirliği, dürüst aracılık yapıp yapamayacağımızın çok yakından izleneceğinin şuurundayız.” değerlendirmesini yapan Boka, ülkesinin dönem başkanlığının standartlarının diğer ülkelerden dahi yüksek olacağını taahhüt etti.
Ancak Macar Bakan’ın kelamlarının de Brüksel’deki yankısı farklı oldu.
Her bir başlığın adeta, AB’nin mevcut siyasetlerini yetersiz ve yanlış bulan Viktor Orban hükümetinin kendi vizyonu çerçevesinde belirlendiği dikkati çekti.
Öte yandan Macaristan’ın dönem başkanlığıyla ilgili tasalar, geçen yıldan bu yana sürüyor.
1 Haziran 2023’te AP Genel Kurulu bağlayıcı olmayan bir karar tasarısını 442 leh, 144 aleyhte oyla kabul etmiş, Macaristan’ın dönem başkanlığı sorumluluklarını yerine getiremeyecek olduğu belirtilerek, AB Komitesinden vazifenin iptali dahil, olası tedbirleri alması istenmişti.
Üye ülkelerde ve AB idaresinde Orban’ın dönem başkanlığını kendi gündemini dayatmak için bir fırsat olarak göreceği kanısı hakim olduğundan, Belçika dönem başkanlığı ocak-temmuz döneminde, Ukrayna’ya 50 milyar avroluk yardım paketi ile Rusya’ya yaptırımlar başta olmak üzere önemli evraklar üzerindeki çalışmaları acilen tamamladı.
BUDAPEŞTE-BRÜKSEL GERGİNLİĞİ
Macaristan’ın AB ile ayrışmasının temelleri, Birliğin en uzun süre başbakanlık yapan lideri olma sıfatını taşıyan Orban’ın 2010’da göreve gelmesiyle atıldı.
Muhafazakar görüşleri, milli egemenliği, Macar kültürünü ön planda tutan yönetim anlayışı, giderek özellikle AB hukukunun üye ülkelerin hukukuna üstünlüğü hususlarında ayrılığa yol açtı.
2018’de AB, Macaristan’a karşı AB Kurulundaki oy hakkının elinden alınmasını öngören ve “nükleer seçenek” olarak isimlendirilen 7. hususun uygulanmasıyla ilgili süreç başlattı.
AB’nin Macaristan’a yönelik yolsuzluk, basın özgürlüğü ve çoğulculuğu, cinsiyet eşitliği, mülteci hakları gibi bahislerdeki eleştirileri giderek sertleşti.
Aynı devirde Budapeşte, AB fonlarından yararlanmasının hukukun üstünlüğü unsuruna bağlanması anlamına gelen “koşulluluk mekanizması”nın devreye sokulması ihtimaline karşı, önemli mevzularda sıklıkla veto yetkisine başvurmaya başladı. AB’nin bütçesini ve Kovid-19 salgınının ekonomik sonuçlarına karşı hazırlanan kurtarma programını engelledi.
AB Kurulu Macaristan’a basın özgürlüğünün ihlali, cinsiyet ayrımcılığı, AB’nin iltica hukukunun ihlali gerekçesiyle AB Adalet Divanı’nda davalar açtı.
2022’de AP, Macaristan’ın yönetim biçimini “seçimli otokrasi” olarak tanımlayarak, ülkenin, AB’nin kıymetlerini sistemik olarak tehdit ettiğine ve “artık demokratik olarak yönetilmediğine” karar verdi.
17:10
