Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – 25 yıldır insan mikrobiyatasını derinlemesine araştıran Ali Rıza Akın 1997 yılında İstanbul Üniversitesi biyoloji kısımdan mezun oldu. Kısa bir üre sonra Kaliforniya Silikon Vadisi’ne stajyer olarak gitti. Araştırmalarının ilk ayında iki önemli buluş yapmasının ardından iş verenlerinin dikkatini çekti ve onun için tam zamanlı işin kapısı aralanmış oldu. Stajyer olarak girdiği şirkette küf mantarları konusunda uzmanlaşmış ismin yanında çalışmaya başladı ve sağ kolu oldu. İkisi birlikte dünya üzerinde kimsenin aklına gelmeyen deneyler yapmaya başladılar. Ali Rıza Akın iş hayatının ilk yıllarında küf mantarları, bakteriler konusunda yoğun bir deneyim kazandı. Yıllar birbirini kovaladı, çalışmaları sonucu bakteriler konusunda gerçekten uzman bir isim olmuştu. Yapılması zor ne kadar deney varsa herkes ona gelip danışır oldu. Yaptığı keşif ve çalışmaları saymakla bitmeyen Bakteri Uzmanı Akın, şimdilerde Amerika ve Avrupa’da çalışmalar yapan bir Türk firmasında bilimsel danışmanlık lideri olarak görev yapıyor. İnsanın daha sağlıklı ve uzun yaşayabilmesinin sırrının hangi bakterilerden geçtiğini, insan sağlığına iyi gelen bakterilerin hangileri olduğu üzerinde çalışmalar yürütüyor.
İLK ÖNCE KENDİNİ TEDAVİ ETTİ
İnsan mikrobiyatası, yeni nesil probiyotikler üzerine çalışan Ali Rıza Akın’ın başına gelen bir olay bakterilerle olan bağına değişik bir boyut getirdi. Her şey Bakteri Uzman Akın’ın parmaklarının bir anda şişmesiyle başladı. İltihaplı romatizma teşhisi alan uzmana biyolojik ilaç tedavisine başlandı. Ancak aylar geçmesine rağmen parmaklarındaki şiş hiçbir şekilde yok olmadı. Ali Rıza Akın elindeki şişlikler yüzünden çok sevdiği işine bile gidemiyordu. Bir gün kullandığı ilacın yan tesirlerine baktı. İlacın üzerinde ‘zatürre, verem ve nadir kanser cinslerine yol açabilir’ yazıyordu. Böyle olunca hemen ilacı bıraktı ve “Ben bakteriler üzerine çalışıyorum, neden kendime de çare bulmayayım ki?” dedi. Kolları sıvayan Ali Rıza Akın, Kaliforniya’da ne kadar probiyotik varsa topladı, hepsini kullansa da hiçbiri işe yaramadı. Kolları sıvayıp laboratuvarın yolunu tuttu ve antiinflamatuvar (inflamasyonu ve ödemi azaltan unsurların ve tedavilerin ortak adı) bakteriyi alıp deneysel olarak büyütmeye başladı ve her gün içti. 10’uncu günün sonunda ‘sosis parmak’ teşhisi konulan parmaklarından eser yoktu, iyileşmişlerdi. Kendisine çare olan bu bakterileri de bir ürün haline getirmeye karar verdi.
Mikrobiyota; insan bedeninde cildimiz, ağız boşluğumuz, solunum yollarımız, genital sistemimiz, idrar yollarımız ve elbette sindirim sistemimiz gibi belirli ortamlarda bulunan faydalı ve zararlı tüm mikroorganizmalar topluluğunu ifade etmek için kullanılan bir kavram.
‘BAKTERİ YOKSA HASTALIK VAR’
Bakterilerin insan hayatında sandığımızdan çok daha fazla rol oynadığının altını çizen Akın, bir tarafta 23 bin bir tarafta 2 milyon gen olduğunu düşündüğümüzde bedenimizdeki kolesterol düzeyinden, böbrek taşı rahatsızlıklarına, safra kesesi meselelerinden birçok rahatsızlığa sebep olan şeyin bakteriler olduğunun altını çizdi. Vazifesini yapamayan bakterilerin bu tip hastalıklara yol açabildiğini söyleyen Ali Rıza Akın, bakterilerin ortadan kalkması halinde insan bedeninde sorunların uzunluk gösterdiğini şu örnekle açıkladı:
“Bakteriler bedenimizde sağlıklı bir şekilde olduğu sürece bedenimiz da sağlıklı olur. Örneğin bedende östrojen hormonunu aktif hale getiren bakterilerdir. Bakteriler olmadığında hormonlar yukarı fırlar, işler biraz daha ileri gittiğinde kistler oluşur, kist kendini zamanla kansere dönüştürebilir. Yani bakteriler olmadığında insan her türlü otoimmün hastalıklarla karşı karşıya kalır.”
‘MEME KANSERİ OLANLARIN ORTAK DERTLERİNDEN BİRİ KABIZLIKTI’
“Bakterilerin olmaması birçok sorunu beraberinde getirirken aslında bedenimiz büyük sağlık problemleriyle müsabakadan da bize bazı mesajlar gönderir. Daima kabızlık ya da ishal durumu bedenimizde bazı sorunlar olduğu anlamına gelir. Kabızlık aslında hastalıkların erken uyarı sistemidir” diyen Ali Rıza Akın şöyle devam etti:
“Bir araştırma, 2022 yılında ABD’de 300 bin kadın göğüs kanseri teşhisi aldığını ve bu teşhisi alanların sadece yüzde 30’unun kanser riski taşıdığını ortaya koydu. Ancak geriye kalan yüzde 70’inin ortak meseleleri içerisinde kabızlık vardı. Yani araştırmaya göre hepsinin yaşadığı ortak sıkıntı bu. Kabız olmak, kanser olmak anlamına gelmez ama kabızlık ya da ishal durumu bedenin yardıma ihtiyaç duyduğu anlamına gelir. Büyük resme bakıldığında kabızlık ve ishal bedenin size ‘kendini toparla’ bildirisidir. Diyelim ki kabız oldunuz, kesinlikle doktora gitmelisiniz ancak kendi kendinizi de tedavi etmeyi bilmelisiniz. Organik yeşillikler tüketmeye, yeşillikle beslenmiş hayvanların etini tüketmeye çalışmasınız.”
Sağlıklı bir mikrobiyata için gerçek anlamda organik ürünler tüketmeliyiz. Ancak bunun yanı sıra yaşadığımız kentlerin özellikleri de bedenimizdeki bakterilerin durumunu etkiliyor. Nasıl mı? Bakteri Uzmanı Akın, “Yeşillik içinde bir yerde yaşıyorsanız, toprakla iç içeyseniz bu sizin mikrobiyatanızdaki bakteri çeşitliliğini artırır. Dokunduğunuz topraktan, soluduğunuz havadan bakteriler size geçer ve hayatınızı optimal bir şekilde etkiler. Eğer büyük bir şehirde yaşıyorsanız yaşadığınız bina beton, yürüdüğünüz yol asfalt, kullandığınız toplu taşıma patojenle doludur. Tabiattan izole hale gelmiş bir hayatınız varsa mikrobiyatanızdaki bakteri çeşitliliği azalır. Özetle doğayla iç içe yaşayan biriyle şehirde yaşayan birinin mikrobiyatası arasında çok büyük bir fark vardır” dedi.
‘ANNENİN MİKROBİYATASI FETÜSÜ ETKİLER’
Yetişkin bir bireyin sağlıklı bir mikrobiyataya sahip olması epey önemli. Bu seyahatin en başı ise anne karnında başlıyor. Mikrobiyata sıhhatinin anneden çocuğuna geçtiğinin altını dikkatle çizen Ali Rıza Akın, bir annenin mikrobiyatası ne kadar sağlıklıysa bebeğininkinin de o kadar sağlıklı olacağını söyledi. Bakteri Uzmanı Akın, “Bir annenin ağız mikrobiyatası ile doğmamış fetüsün mikrobiyatası aynıdır“ dedi. Eski vakitlerde beşerde 3-5 bin çeşit olan mikrobiyata bugün 300-500’e düşmüş durumda. Çağdaşlaşan hayatla, tükettiğimiz besinlerle biz bakteri çeşitliliğimizi de kaybettik .Ali Rıza Akın’a göre bakterilerin çeşitliliğinin azalması bedenimizde kalan bakterilerin işini doğru bir şekilde yapamamasına sebep oldu. Dolayısıyla elimizde kalan bakterilere çok iyi bakmamız gerekiyor. Hamile bir annenin bebeğinin bakteri sayısının çok olması için doğan çocuğunu organik eserlerle beslemesi gerekiyor. Annenin aldığı bu proteinler dünyaya getirdiği bebekle jenerasyondan nesile ulaşıyor.
Mikrobiyatanın sağlığı kadar sorunlarını da konuşmakta yarar var. Son vakitlerde epey popüler olan Candida mantarı bir tür mikrobiyata sorunu ve bunu tespit etmek epeyce kolayken tedavi etmek için ise sabır gerekiyor. Ali Rıza Akın, Candida’yı şöyle anlattı:
“Candida, her insan mikrobiyatasında doğal olarak olan bir mantardır. Sağlıklı bir mikrobiyata da sağlıklı işler yapar ancak günümüz dünyasında o kadar fazla şeker ve antibiyotik kullanıyoruz ki bu durum bizim mikrobiyatamızın dengesini bozuyor. Normalde pembe olması gereken lisanınız bembeyaz ve pamuk görünümü varsa ağzınızda candida sorunu var demektir. Ağzın yanı sıra hem erkek hem de kadınlarda genital organlarda da candida mantarı bulunabilir. Öte yandan hamile bir kadının ağız mikrobiyatasında candida sorunu varsa bebekte de candida var demektir.”
Sağlıksız bir mikrobiyata birçok probleme yol açabileceği gibi sağlıklı bir mikrobiyata kanseri yenmeye bile yardımcı olabilir. Peki kanser hastası birinin mikrobiyatası nasıl sağlıklı hale getirilir?
Bakteri Uzmanı Akın, “Kemoterapi, radyoterapi gibi usullerle insanlar kanseri tedavi etmeye çalışıyor ancak kanser hâlâ bizi derinden etkiliyor. İnsanların kendi savunma sistemi o kadar güçlü ki kanseri yenebilecek kapasitededir. İnsanın kendi savunma sistemi doğru bir şekilde çalışsaydı kanser olma riski de olağanüstü düşük olurdu. Canlılarda öğrenilebilir bir savunma sistemi vardır, öğreticileri ise bakterilerdir. Bakteriler ne kadar fazlaysa bizim savunma sistemimiz o kadar eğitimli olur ve nereye saldırıp saldırmayacağını bilir. Bizler kendi mikrobiyatamıza dikkat edip çeşitliliği yüksek düzeyde tutarsak kansere karşı savaş verebiliriz. Bugünkü yayınlara göre gerek kemoterapi gerek immünoterapi olsun bu tedavi sistemlerinin başarı oranını etkileyen şey mikrobiyatadır. Kanser hastası birisi mikrobiyatasını sağlıklı tutabilmek için lifli yiyecekler, organik yeşillikler tüketmeli ve mikrobiyatasını kansere karşı güçlü tutmalı”dedi.
Bakteriler sadece immün sisteminde değil, insan psikolojisi üzerinde de büyük rol oynuyor. Konuyla ilgili yapılan çalışmalarda, dolunay vakti insan psikolojisinde yaşanan gerginliğin bakterilerle olan alakası gözlemlendi. Ali Rıza Akın bu durumu dolunay vaktinde yer çekimindeki mikro değişikliklerle açıklıyor. Dolunay döneminde bazı bakterilerin sayısının artarak insanın sonlanmasına, barışçıl bakterilerin de sayısının azalmasına neden olduğunu söyledi. Bu durumun bilimsel olarak kanıtlandığının da altını çizdi.
EŞLERİMİZİ BAKTERİLERİMİZ Mİ SEÇİYOR?
Ayın durumuna göre bedenimizde artıp azalan bakterilerimizin eş seçiminde bile etkili olduğunu biliyor muydunuz? Ali Rıza Akın son olarak canlıların eş seçimini kendisinde olmayan özelliklere göre yaptıklarını anlattı. İnsanların kendisinde olmayan bakterilere sahip kişileri kendilerine partner olarak seçtiklerini ileten Akın, “Terdeki bakteriler de birbirini çeker” dedi. Eş seçiminde kariyer, dış görünüş gibi kriterlerdense asıl etkili olan şeyin mikrobiyata uyuşması olduğunun altını çizen Ali Rıza Akın, “Karşılıklı iki kişinin mikrobiyatası birbirini tamamlıyorsa siz o şahısla tam manasıyla uyumlusunuz demektir. Bu da ter kokusuyla olur, canlılar kendisinde var olmayanı arar” açıklamasında bulundu.
Son olarak gelelim günlük hayatta hangi besinlerin mikrobiyatamızı olumlu yönde etkilediğine. Akın, sağlıklı bir mikrobiyata için kişinin tamamen organik ürünler tüketmesi gerektiğini, bitki ile beslenmiş hayvanların etlerini tüketmemiz gerektiğini, sağlıklı bir et bulamıyorsak balığa çıkarak kendi balığımızı tutmamız gerektiğini ve organik yeşillik bulamıyorsak bulduklarımızı en az 3 sefer olmak üzere karbonatla yıkayarak tüketmemiz gerektiğinin altını çizdi. Ek olarak bir uzman tavsiyesiyle genel mikrobiyataya destek olan probiyotik desteği kullanılması gerektiğini de hatırlattı.
12:53
12:53
News
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
Sağlık
SAĞLIK
