CHP’li Türeli’den Tvf Eleştirisi: Kontrolden Kaçıp Paralel Bir Hazine Yarattılar

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

CHP İzmir Milletvekili ve TBMM Plan Bütçe Komitesi CHP Grup Sözcüsü Rahmi Aşkın Türeli, Cumhuriyet mirası kurum ve kuruluşları bünyesinde bulunduran ve 2023 yılı itibarıyla 9.3 trilyon liralık büyüklüğe ulaşan Türkiye Varlık Fonu’nun ‘denetimsizliğine’ dikkat çekti. Türeli, “Resmen ikinci bir Hazine yarattılar. Denetimsizlikte ısrarlılar. Meclis’e yeterli bilgi verilmiyor. Türkiye’nin yurt dışındaki imajı açısından da fon üzerindeki bu sır perdesi kalkmadığı sürece ekonomi düzelmeyecektir” dedi.

Türeli, TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri tamamlanan TVF 2023 Yılı Denetim Raporları üzerine 170 sayfalık bir Muhalefet Şerhi (Ek Görüş Raporu) hazırladıklarını belirterek, yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“TFV’deki denetim sorunu kurul takvimine de yansıdı. Denetim raporları 55 gün gecikmeyle Cumhurbaşkanlığına tevdi edildi. Raporların TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülmesi yasal tarihten 75 gün sonra gerçekleşti. TVF Yönetim Kurulu üyelerinden Genel Müdür Salim Arda Ermut dışındaki diğer yönetim kurulu üyeleri toplantıya katılmadı. Türkiye ekonomisinde önemli olan Ziraat Bankası, Halkbank, Vakıfbank, TPAO, BOTAŞ, PTT, Türk Telekom, Turkcell, THY, Eti Maden, Çaykur, Borsa İstanbul gibi kurumlar Türkiye Varlık Fonu’na devredildi. Fon büyüklüğü 2023 yılı itibarıyla 9.3 trilyon liraya, dolar bazında ise 318 milyar dolara ulaşmış durumda. Bu rakam Türkiye’nin GSYH’sinin yüzde 36’sına denk düşen bir büyüklüğe işaret ediyor.

“Fazlasıyla özerk ve başına buyruk”

Ülke iktisadının yönetimi ve kamu iktisadi işletmeciliğinde yepyeni paralel bir yapılanma söz konusu. TVF ve şirketleri Sayıştay kontrolü dışında tutulmasının yanı sıra ihale mevzuatından işçi rejimine, Rekabet Kanunundan SPK mevzuatına, vergi-resim-harç muafiyetine kadar 30 farklı alanda istisna ve muafiyete sahip. Bu kadar çok sayıda kanunu ilgilendiren istisna ve muafiyetlerin varlığı TVF’nin ziyadesiyle özerk ve kendi başına buyruk bir yapı olmasını getiriyor.

“Kamusal kontrole tabi değil”

TVF önemli bir kamusal bir kontrole tabi değil. TBMM Plan ve Bütçe Komitesindeki görüşmelerde esas alınan ve Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu uyumunda hazırlanan denetim raporları, fon bünyesinde bulunan kuruluş ve şirketlerin, daha önceden bağımsız denetim kuruluşunca hazırlanan raporlarının ve içeriğindeki finansal tabloların sadece uluslararası muhasebe standartlarına uygunluğunun tespiti ile sınırlı bulunmaktadır. Fonun yapısı ve işleyişine, yapılan işlemlerin hukuka uygunluğuna, yerindeliğine, gerekliliğine ve ekonomik amaç ve gayelere uygunluğuna ilişkin bir kontrolün söz konusu olmadığını görmekteyiz. Bu denetimsizlik aynı zamanda TVF’nin bünyesinde kamu kurum ve kuruluşlarının yer aldığı düşünüldüğünde kamu mali yönetiminin açıklık, şeffaflık ve hesap verilebilirlik prensiplerinin yok sayıldığı bir yapıya işaret etmekte olup, ülke iktisadı açısından çok büyük bir sakınca oluşturmaktadır. Bunun sonucunda Türkiye Varlık Fonu’nun TBMM tarafından yapılan denetim fonksiyonu de etkisiz kalmaktadır.

“Fon ile Cumhurbaşkanlığı makamı arasındaki bağlantının bir an önce sonlandırılması gerekmekte”

TVF’nin  Hazine ile münasebetinin şeffaf olmaması bir yana fon bünyesindeki kuruluşların kamu hesapları ve bütçe dışında tutulması da bütçe açığını perdeleme fonksiyonu görmektedir. TVF ile resmen ikinci bir Hazine kurulmuştur. Önemli bir kamusal kontrolün olmaması ve kamu bankaları örneğinde olduğu gibi yandaş şirketlere usulsüz kaynak transferlerinin yapılması kamuoyunda fonun işleyişi üzerine yapılan tartışmaları ağırlaştırmıştır. Türkiye’nin yurt dışındaki imajı açısından da fon üzerindeki bu sır perdesi kalkmadığı sürece ekonomi düzelmeyecektir.

Denetim raporundan detaylar

Denetim raporları incelendiğinde öne çıkan bazı konuları şöyle sıralayabiliriz:

TVF bünyesinde BOTAŞ ve PTT gibi kuruluşların yanı sıra TVF tarafından kurulan 10 şirketten 4’ü ve 1 adet alt fon zarar etmektedir. Denetim elemanları Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulan 10 şirketten 4 adedinin ve 1 alt fonun ziyanlarının nedenini araştırmamış ve ayrıntılı değerlendirme yapmamışlardır.

Denetim Raporlarında; bağımsız denetçinin “şartlı görüş verme” “görüş vermekten kaçınma” gibi durumlarda ortaya konulan aksiliklerle ilgili tespitlerin kıymetlendirilmek üzere sadece TVF Yönetimi AŞ’ye bildirilmesi ile yetinilmiştir. Bu konular üzerinde ayrıntılı inceleme yapılmaması veya konunun incelenmek ve gerekiyorsa soruşturulma yapılması için esasen bünyesinde denetim yapılan Devlet Denetleme Şurasına havale edilmemesinin nedeni anlaşılamamıştır.

TVF’nin ilk kurucu Genel Müdürünün tutukluluğuna sebebiyet veren olaylar ve bununla ilgili değerlendirmeler denetim raporlarında yer almamıştır. Oysa bu genel müdürün görev döneminde örtülü ödenekten aktarılan kaynakla yapılan usulsüz bir komite ödemesi nedeniyle tutuklanması, bu mevzudaki kamu ziyanının oluşum hali ve ilgililerin sorumlulukları hakkında komite üyelerinin bilgilendirilmemesi TBMM’nin denetim fonksiyonunu yerine getirmesini engelleyici bir tavırdır.

Denetim raporunda Türk Telekom’un yüzde 55’inin satın alınmasında kullanılan 11 bankadan toplam 1.581.760.000 ABD Doları fiyatında kredi nedeniyle karşı karşıya bulunulan kur riski konusunda herhangi bir değerlendirmeye yer verilmemiştir.

TVF tarafından 23.10.2023 tarihinde Turkcell hisselerinin satın alınması kapsamında kullanılan kredilerin taksitlerinin ödenmesi için Ziraat Bankası’ndan 300 milyon ABD Doları fiyatında, Halk Bankası’ndan 100 milyon ABD Doları meblağında kredi kullanıldığı belirtilmesine karşın bu kredi nedeniyle karşı karşıya bulunulan kur riski konusunda da herhangi bir değerlendirme yer almamaktadır.

TVF herhangi bir izine ve onaya bağlı olmadan ulusal ve uluslararası piyasalarda kendi başına borçlanabiliyor. Ayrıca, finansman sağlanırken TVF portföyü üzerinde teminat, rehin, kefalet ve ipotek tesis edilebiliyor. Bu yetkilerin içerdiği sakıncalar bir yana TVF’nin borçlanma piyasalarında paralel bir hazine gibi davranması borçlanma açısından dışlama (crowding out) sorununu gündeme getirebilecektir. Bu konulara ilişkin olarak yapılmış değerlendirmelere denetim raporunda yer verilmemiştir. 

TVF’nin kamu bankalarının sermayelerini güçlendirme atılımlarının iktidarın kamu bankalarını düşük faizle kredi vermeye zorlama ve hesapsız ve verimsiz kredi hacmi genişlemesine sebep olan atılımlarıyla birlikte pahalandırmak gerekir. Özel Tertip Devlet İç Borçlanma Senedi ihracı ile evvelce Hazine, kamu bankaları, Merkez Bankası üçgeninde yapılan işlemlerin, şimdi TVF’ye bağlı kurulan Piyasa İstikrar ve Denge Alt Fonu aracılığıyla yürütülmesinin nedeni anlaşılamamaktadır. Başka bir tabirle TVF’ye bağlı bir alt fon Hazine’nin imkanlarını kullanmak suretiyle, kamu bankalarının yapısının güçlendirilmesi sürecinde aracılık rolünü üstlenmiştir.

TVF’nin hazineden borçlanarak sağladığı DİBS’leri kullanarak sermayesini güçlendirdiği kamu bankalarından bilahare çok düşük faizlerde veya faizsiz kredi kullanarak hazineye olan borcunu itfa etmesi izahtan varestedir. Denetim raporlarında bu konuda da herhangi bir değerlendirmeye yer verilmemiştir.

Türkiye’nin GSYH’sinin yüzde 36’sına denk düşen bir büyüklüğün mali konumunun gerilemesi, borçlanma ile finanse edilmesi ve bunun yapılabilmesi için şartlı (Hazine) garantilerin verilmesi bir mali zorluk yaşanması durumunda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesinin ödeme gücünü önemli risklere maruz bırakabilecektir.

Sermayesiz-varlıksız TVF, kurulduğu 2016 yılından bu yana bir tasarım yanlışı olup, ülke iktisadının yönetimi ve kamu iktisadi işletmeciliğinde yepyeni paralel bir yapılanmaya işaret etmektedir. Böylesi bir yapılanmaya sahip olan Türkiye Varlık Fonu’nun bir an önce tasfiye edilmesi gereği bulunmaktadır.”

Diğer Güncel Haberler İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika 

Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr

Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber