‘Dağılmalar’, Mahsum Ece’nin İletişim Yayınları’ndan çıkan ilk kitabının adı. Zincir yapıda birbiri içine geç(iril)miş hikayelerden oluşan bu ilk kitap, gerek kurgusu gerek dil ve üslubu göz önünde bulundurulduğunda okura, özgün bir metin ile karşı karşıya olduğunu çok geçmeden hissettiren katmanlı bir ilk kitap. Bu ilk müsabakanın yarattığı heyecanı, sayfaların ilerlemesiyle birlikte müellifin neden ithafta o cümleyi tercih ettiğini yavaş yavaş kavramamıza imkan sağlayan kurgusuna bağlıyorum.
Kitap, “Anneme… Her şey, anlattığı üç Kürtçe masalla başladı” halindeki ithafla bizi karşılıyor. Kısımlara ayrılmış hikayeleri okurken müellifin edebiyatla olan şahsi mazisini edebiyat tarihine akran kıldığını hissediyor ve hikayelerin bu serim üzerine kurulduğuna metin ilerledikçe emin oluyoruz. Daha açık bir sözle nasıl ki edebiyatın devirleri var, Mahsum Ece’nin hikayelerinin de karşılık geldiği dönemler, o devirlere uygun yapıları var.
MASALLARA VE EFSANELERE SELAMLA BAŞLAYAN YOLCULUK
Bu kanıyı takviyeler nitelikte ilk kısımdaki hikayelerde karşımıza Kedi Yavrusu, Şeytan, Yerden Bitme, Kel, Kokona vb. kahraman isimleri çıkıyor ve bu isimlendirmeler müellifin ithafıyla örtüşür biçimde adeta her şeyin masalla başladığını okura hatırlatıyor. Burada hem bir sembolizasyon hem de kurgusal manada epey şık bir tasarım var. Okumaya devam ettikçe saydığımız kahraman isimlerinin peşinden artık Bektaş, İlyas, Yunus, Eyüp, İrfan gibi isimlerin de zikredildiğini görüyoruz. Bu isimler dikkatli okurda doğrudan halk öykülerinin ve özellikle menakıpnamelerin gerçek şahıslarını anımsatacaktır. Masalsı fantastik kahraman isimlerinin yanına gerçek tiplerin de birer birer eklendiği, kimi zaman yolu kaybettiğimizi düşündüğümüz adeta bir labirente dönüşen hikayeleri hem aldığımız edebi zevkten hem de güzelden güzele artan tansiyonun yarattığı meraktan okumaya devam ettiğimizdeyse bu kez köylülerin, muhtarların, gazetecilerin, haritaların, sonların ve siyasetçilerin çoktan sahnedeki yerlerini aldığını görüyoruz. Okur, aradığı düğümü bu kısımda bulacak ve bir yandan olan biteni biraz daha çözme talihi bulurken diğer yandan muharririn masallara, efsanelere selam vererek başlattığı seyahatinin menakıpnamelerden aşina olduğumuz isimlerle ilerleyen kurgusunun halk kıssasına ve oradan da çağdaş hikayeye emin adımlarla geçtiğine şahit oluyoruz. Bu geçişin keskin olmayışı ve o bir ortada barınma hali de yine kelamlı kültür eserlerinin yazılı kültür eserlerinden net biçimde ayrılmayan, kümülatif ilerleyen yapısına göndermedir.
Modern hikayeye geçtiğimizi ve asrileştiğimizi hissettiğimiz son kısmı okuduğumda önce diğer kısımlardan ayrıksı durduğunu düşündüm. Metni biraz daha sindirdikten sonra çağdaş hikayenin hem imkan hem muharrire sunduğu özgürlük alanı bakımından elbette öncesine göre ayrıksı durması gerektiği kanaatine vardım. Serimi düğümü belli bir senkron içinde yer alan hikayelerin çözüm kısmı de tam burasıdır. Lakin post-modern yazının okuru karşılığı aramaktan çok doğru soruları sormaya yönelten yapısını düşünürsek klasik manada bir çözüm bulmanın kolay olmadığını da belirtmek isterim. Kurgunun bu dikkat isteyen, zekice örülmüş incelikli hali karşısında etkilenmiş bir okur olarak metne müellifin tahayyülünde olmayan şeyler atfediyor olabilirim tahminen de ama temelde her alımlama sürecinin yapıtın yeniden yaratılması anlamına geldiği fikrinden hareketle bir kitabın da asıl okurla buluştuktan sonra yazgısını tamamladığını düşünüyorum.
ÖTEKİ, KİMLİK ARAYIŞI, AİDİYETSİZLİK, GÖÇ, OTORİTE VE DAHA BİRÇOK MESELE
Tüm bunların yanında, “Edebi yapıtta asıl olan muhtevadan fazla biçimdir” dersek çok yanlış söylemiş olmayız. O denli ki okur da müellif da bilir ki geldiğimiz noktada anlatılmamış şey neredeyse yoktur, önemli olan anlatılacak problemin nasıl sunulduğudur. Bu sunumun etik, politik karşılığıdır tahminen de önemli olan. En şahsi olana dahi inseniz kesinlikle bunda da bir politik yan bulacaksınızdır. Tüm bunların ışığında Mahsum Ece, bizlere hiç duymadığımız şeyler anlatmıyor fakat hiç geçmediğimiz yollarda gezdirerek hiç aklımıza gelmeyecek hallerde sembolize ederek anlatmanın bir yolunu bulmuş. ‘Dağılmalar’da ötekiye, kayba, kimlik arayışına, aidiyetsizliğe, göçe, otoriteye ve daha birçok probleme dair sözünü sanatlı yolların dolambacında söylemiş bir Mahsum Ece görmek mümkün. Dağılanın toplumsal hafızamız olduğunu da, dağılanın aile olduğunu da, dağılanın artık kolay kolay toparlanmayacağını da yine bu kitabın çaldığı kapılar aracılığıyla anlamak mümkün. Anlatıyla kurgunun bu kadar uyum içinde olması hikayeler kitaplaşana dek önemli bir çalışma sürecinden geçtiğini de okura olumlu yönde sezdiriyor.
Özetle müellif, ilk kitabıyla güzel bir seda bırakmayı ve okurda yeni işlerine dair merak uyandırmayı başarmış.
13:13
