Dem Parti’den ‘Çözüm’ Vurgusu: CHP Olmadan Olmaz

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

DEM Parti Eş Genel Liderleri Tülay Hatimoğulları ve Tuncay Bakırhan, ‘olası bir yeni süreç’ konusunda açıklamalarda bulundu. İstanbul’da gazetecilere açıklamalarda bulunan iki eşbaşkan, eğer bir süreç olacaksa bekleyen değil bunun inşasında rol alan bir perspektifle hareket edeceklerini belirtti. Cezaevinde ziyaret ettikleri HDP’nin eski eşbaşkanları Figen Yüksekdağ ve Selahattin Demirtaş’ın konuya yaklaşımlarına dair iletilerini da paylaşan Hatimoğulları ve Bakırhan şeffaflık vurgusu yaptı. Tuncer Bakırhan, en önemli rolün Türkiye’nin birinci partisi durumundaki CHP’ye düştüğünü belirtti.

Tülay Hatimoğulları ve Tuncer Bakırhan’a yöneltilen sorular ve karşılıkları şöyle:

Yerel seçim öncesinde de bir sürecin hazırlandığı, görüşmeler yapıldığı iddia edilmişti. Buradaki herkes tam olarak anlamak istiyor. Şimdi neredeyiz? Şimdi bir müzakere olmadığı anlaşılıyor. İktidar, ‘Bir el uzattık. Ya sıkarsınız ya kırarız’ gibi bir şey söylüyor. DEM Parti bu işin ana aktörü olmaya aday mı yoksa başka bir yeri mi adres gösterecek?

TUNCER BAKIRHAN: Bu yerel seçim periyodundan önce bizim partimiz mi görüşme yapmış? Haberimiz yok. (Gülümseyerek) Arkadaşlar bizsiz yapmışlarsa bilmiyorum. Benim bildiğim gayriresmi bir görüşme yapılmadı. Basına kimi şeyler düşüyor. Biz de şaşkınlıkla okuyoruz. İsmimize konuşuluyor, yazılıyor, yorumlar yapılıyor, maddeler peş peşe sıralanıyor. Ama emin olun öyle bir şey olmadı. Meclis’te bütün partilerle dönem dönem bir araya geliyoruz. Kimi sorunları de konuşuyoruz ama yerel seçim öncesi böyle bir görüşmemiz olmadı. Onu net bir şekilde söyleyeyim.

‘HENÜZ BİR SÜREÇ VAR MI BİLMİYORUZ’

Şimdi ki yeni bir süreç mi? Onu da aslında eş liderimizle birlikte dönem dönem toplantılarda dile getirdik. Şimdi bir süreç mi, değil mi onu da bilmiyoruz. Resmi olarak bu işi başlatanlarla bir temasımız, görüşmemiz olmadı. Gayriresmi yollarla da bir görüşme ya da temas olmadı. Bu bir anda, tokalaşmayla başlayan bir süreç.

Bir sürece ihtiyaç var mı? Var, ziyadesiyle var. Hatta bence epey gecikti. Ülke kan kaybediyor. Uzun süredir, “Ekmek ve Adalet Buluşmaları”nda Türkiye’nin dört bir yanındaki işçilerle, fabrika personelleriyle, üreticilerle, esnafla, öğrencilerle, bayanlarla, KHK’lilerle buluştuk. Herkesin önemli bir rahatsızlığı var. Bir değişim talebi var. Kimse halinden memnun değil. İktisadın gidişatından memnun değil. Sanırım bu tabloyu sadece biz görmüyoruz. Muhtemelen en fazla imkanlara sahip olan iktidar, toplumun ne düşündüğünü bizden iyi takip ediyor. Bence bir sürece ihtiyaç var ama bu, o süreç midir? Bu sürece evrilir mi? Emin olun biz de bu konuda bir şey bilmiyoruz.

Umarım bir sürece dönüşür. Ama şu anda ‘süreç’ diyebilmemiz için kimi iyi niyet adımlarının atılması gerekiyor. Önemli bir güvensizlik var. Çözüm sürecini yaşadık. Sözde yeni süreç olmaz. Parmak sallamayla yeni siyaset, yeni süreç başlamaz. Daha geçen gün 270’e yakın parti yöneticimiz gözaltına alındı. İl, ilçe eşbaşkanlarımız tutuklanıyor. Hâlâ cezaevlerinden hasta tutsakların cenazeleri çıkıyor. Başka bir sürü şey sıralayabilirim. Biz de ne olduğunu izlemeye, anlamaya, analiz etmeye çalışıyoruz. Kendi konseylerimizde tartışıyoruz.

Sayın Öcalan’la bir görüşme oldu mu? Emin olun bizim haberimiz yok, öyle kaynaklarımız da yok. Görüşüldü mü bilmiyorum. Yaklaşık 43 aydır önemli bir tecrit var. Aile dahil olmak üzere, avukatların da gidemediği bir ortamdan bahsediyoruz. Bir şey görüşülüyor mu? Gerçekten o görüşmelerin sonucu mudur bu bahsedilen tartışmalar? Çok emin değiliz.

Neredeyiz? Türkiye’nin, Türkiye halklarının yeni bir ışık görmeye çalıştığı bir süreçteyiz. Bir süreç olursa, bu konuda bir samimiyet görebilirsek, o güvensizliği onarıcı adımlar görebilirsek bizim aslında misyonumuz diyalogdur, müzakeredir, toplumsal barışı sağlamaktır. Eğer samimi adımlar, samimi telaffuzlar, bir yol temizliği olursa alışılmış ki biz de böyle bir süreç içerisinde yer almak isteriz.

Samimi adımlardan kastınız nedir?

Bir taraftan kayyım atanıyor, kayyım tehdidi var. Bir taraftan Amed Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkanımız (Selçuk Mızraklı), bu tartışmaların yürütüldüğü günlerin arifesinde 10 yıl ceza aldı. Ortada hiçbir şey yok. Bütün ömrü sivil toplumla geçmiş. Parti ile tanışıklığı sadece milletvekili seçilmesiyle başlamış. Dağ görmemiş, kır görmemiş. Böyle bir insanın bir gizli şahit sözüyle 10 yılla cezalandırılması… Böyle bir ortamda nasıl güvensin Kürt, işçi, DEM Parti’nin bileşenleri, bizler? Iğdır il eşbaşkanımızın 10 küsur yıl önce Iğdır’da işlenen bir olayla ilgili bir gizli şahidin ifadesi üzerine tutuklanması. ‘Tecrit kaldırılsın’ diye yapılan mitingin yasaklanması, 270 kişinin gözaltına alınması. Yeni süreç beklentisi var ama çok nahoş bir tablo da var. ‘El uzattık’ deniyor. Bir elle toplum rahatlayacaksa, demokrasi gelecekse biz o eli her zaman tutmaya hazırız. Ama sorun sadece el uzatmakla, tutmakla ilgili değil. Umarım iktidar da, varsa doğal, kalmışsa devlet aklı da hem içeride hem dışarıdaki bu gelişmeleri de dikkate alarak Türkiye’nin toplumsal barışına katkı sunacak bir zemin açar. Biz dünden hazırız.

‘PKK’YE TALİMAT VERECEK NOKTADA DEĞİLİZ’

Tabii ki biz de aktörüz. Parlamentoda grubu bulunan, Türkiye’nin üçüncü büyük partisiyiz. Demokratik siyaset tabanında üzerimize düşen bir sorumluluk varsa alışılmış ki yerine getiririz. Bunun aktörü biziz. Ama Sayın Bahçeli’nin dediği gibi PKK’ye talimat verecek, ‘şunu yap’ diyecek bir noktada da değiliz. Sanırım bunu herkes biliyor. Bizim işimiz de değil.

Eğer bir çözüm düşünülüyorsa çeşitli aktörleri var. Büyük bir yeri var. Bütün Orta Doğu’yu ilgilendiren bir sorun. Keşke sadece Türkiye’yle sınırlı olsaydı. Bahsedilen şeylerle sınırlı bir sorun olmadığı için bütünlüklü ele alınması gerekiyor.

En kıymetlisi de adına ‘çözüm süreci’ dönülen süreç gibi olmaması gerekiyor. Toplumdan kaçırılmamalı. Açık olmalı, şeffaf olmalı. Bir şey olacaksa kamuoyunun gözü önünde olmalı. Daima birlikte bir araya gelip tartışmalıyız. Bu süreç Türkiye halklarının tamamının lehine bir süreç olur. Aksi halde bir tokalaşma üzerine kurulmuş, tehdit eden, kendisini ‘sahip’ gören, bizi öteki gören bir yaklaşımla bir süreç birbiriyle çok bağdaşmıyor.

Abdullah Öcalan’ın 43 aydır tecritte olduğundan bahsettiniz. Ama ‘Kandil’le bir görüşmesi oldu ya da olmadı’ gibi bir bilgi var mı? Amberin Zaman’ın haberinde bu yönde bir iddia vardı. Bir de Demirtaş’ı ziyaret ettiniz. Görüşmenin içeriğine dair bilgi verebilir misiniz?

TÜLAY HATİMOĞULLARI: Amberin Zaman’ın haberiyle ilgili bizde teyitli bir bilgi yok. O nedenle yorum yapamayacağım. Görüşmeler oluyor mu, olmuyor mu İmralı’yla? Onu da İmralı’dan haber alınamadığı için bilemiyoruz. O nedenle bir şey söyleyemiyoruz. Ama Devlet Bahçeli, “Çıksın Öcalan örgütüne çağrı yapsın” dedi. Tuncer Başkan da grup toplantısında “Madem çağrı bekliyorsunuz, İmralı kapılarını açın, orası diyalog kursun” dedi.

Tabii ki bütün çatışma süreçlerinin olduğu tarihlere dönüp baktığımızda çatışanlar önce görüşür ve elbette kimi demokrasi güçleri de bu konuda aracı olur. DEM Parti doğal ki bir taraftır. DEM Parti demokratik yerde kendi rolünü ve misyonunu bu manasıyla çok net oynayacak. Ama gerçekten bir çatışmasızlık ve çözüm sürecinde bir samimiyet varsa İmralı’yla bir görüşme varsa bu rejimi uygulayanların bundan vazgeçmesi gerekiyor.

‘YOL TEMİZLİĞİNE İHTİYAÇ VAR’

Sevgili Demirtaş’la görüşmemiz bugün gerçekleşti. Dün de Figen Yüksekdağ’la görüşmemiz oldu. Selçuk Mızraklı hocamızla da konuştuk. Her üç arkadaşımızla ortaklaştığımız nokta şu: DEM Parti’nin durduğu zemin net. Çerçevesi belli bu tabandan ilerleyeceğiz. Bu konuda mutabıkız kendileriyle. Partinin şu ana kadar çizdiği çerçeve şudur: DEM Parti barıştan yanadır. Kürt sorunu Türkiye’nin demokratikleşmesinin önündeki en büyük mahzurlardan biridir. Bu sorunun çözülmesi Türkiye’nin demokratik ortamını daha fazla büyütecek ve Türkiye’yi rahatlatacak. Ayrıca da bu savaşın ve çatışmanın ülke ekonomisine çok bir yükü var. Şu an Türkiye çok derin bir ekonomik krizle karşı karşıyayken buradan da ele alınmalı bu konu.
Bir oburu yine Orta Doğu’daki gelişmeler. Böylesi bir periyotta dört ülkede Kürt barışını sağlamak çok önemli. Bölgenin, bölge halklarının daha yan yana, daha dayanışmacı bir çizgide durması bakımından için çok önemli. Şimdi daha acil bir hale geldi. Biz doğrudan İsrail’in Türkiye’yi vurma mümkünlüğü olmadığını düşünüyoruz. Erdoğan’ın bunu hangi amaçla kullandığı şimdiki bahsimiz olmadığı için oraya çok girmeyeceğim ama şunu çok rahat söyleyebilirim: IŞİD, El Nusra gibi örgütlerin Türkiye’de konumlanması ve bu ülkeyi üs olarak kullanıp hem bize hem başka ülkelere verdikleri zararları göz önünde bulundurduğumuzda sonuçta İsrail bize saldırmasa da bir ateş çemberinin içindeyiz.

Aynı zamanda bu yeni enerji koridorlarında Türkiye yok. En azından tasarlanan haliyle yok. İleride olur mu olmaz mı; başka bir tartışma konusu. Bütün bu gelişmeler ve bu tablo karşısında biz her ortamda şu teklifi yaptık; Türkiye Kürt meselesini barışçıl ve demokratik sistemlerle çözerse, bir model oluşturursa, aynı zamanda Kuzey ve Doğu Suriye’deki statü sıkıntısının tahliline katkı sağlarsa, sadece Türkiye’nin demokratikleşmesine ve halkların yan yana, güçlü durmasına katkı sağlamış olmaz. Bunun yanı sıra bölge barışına da büyük bir katkı sağlar. Dün olduğu gibi bugün de çok net söylüyoruz; Kürt sorunu çözülürse bölgede rahat bir nefes alacağız. Halkların arasındaki o güçlü dayanışma, Türk-Kürt kardeşliği, Kürt-Türk-Arap kardeşliği bu bölgenin çok ihtiyaç duyduğu hususlardan biri. Bunu sağlamak çok önemli. Bu süreç ümit ediyoruz ki buna hizmet edecek bir yere evrilir. Yüksekdağ, Demirtaş ve Selçuk hocamızla bu çerçevede görüştük. Şayet bir barış süreci konuşulacaksa sadece uzatılmış bir el üzerinden hareket edilmeyeceğini, somut adımlar atılması gerektiğini konuştuk. Arkadaşlarımız da bu şekilde düşünüyorlar. Epeyce paralel bir yerde duruyoruz. Barış olmalı ama sözsel değil özsel. Bir pratiğe dayanmalı. Bir yol temizliğine ihtiyaç var. Bu yol temizliğinin ne olacağını detaylandırabiliriz.

Hükümetin bu adımının Anayasa değişikliği projesi ile bir ilgisini görüyor musunuz? Öyle de olsa yeniden de bir fırsattır diye bakılabilir mi? 1 Ekim’den önce bir temasın olmadığını öğrendik. Siz duyduğunuzda ne düşündünüz? Neden böyle bir şey yapmış olabilirler?

TUNCER BAKIRHAN: Çok şaşırılacak bir durum değil. İç-dış gelişmeler bizi bir yere zorluyor. Türkiye’nin en önemli, en temel meselesinden bahsediyoruz: Kürt sorunu… Bu ülkenin 3 trilyon dolarını yutmuş bir problemden bahsediyoruz. Dış açığı 512-513 milyar dolar olan ülkemizin 3 trilyon doları güvenliğe, savunma endüstrisine, “Kürt ana dilini konuşmasın” diye harcanmış. “Anayasa için araçsallaştırmak”, daha ne zaman yapılacağı belli olmayan bir seçimin “ön yatırımı”; bu iki başlık da bence bunu karşılamıyor. Bence Türkiye’nin içerisinde bulunduğu darboğazı, içeride ve dışarıda yaşananları, Orta Doğu’daki ateşin ne zaman, nerede, hangi ülkeye sıçrayacağını, hangi ülkeyi nasıl etkileyeceğini tasayla izlediğimiz bu süreçte en önemli sorunumuz konusunda bir iktidar ortağının bir şeyler söylemesi çok garip değil. Garip olan bizim, ‘bir süreç olsun, şeffaf olsun, açık olsun, bu sorun artık çözülsün, araçsallaştırılmasın’ demememiz.

‘AÇIKTAN GÖRÜŞÜRÜZ, NİÇİN KAPALI KAPILAR ARKASINDA GÖRÜŞELİM?’

Kaç gündür izliyorum anayasaya bağlayan, bizim kandırıldığımıza kadar götüren bir tartışma var. Biz parti olarak kandırılsak dahi Kürt halkı gidip oy mu verecek? Bir süreç olur mu bilmiyorum ama önceki süreçlerden bir ders çıkarma durumu var. Sayın Bahçeli’nin konuşmalarına bakılırsa aslında sorunun muhataplarını da kendisi belirledi. Kandil’e çağrı yaptı. İmralı’ya çağrı yaptı. DEM Parti’ye çağrı yaptı. Tam da bizim dediğimiz gibi; bu sorun çok aktörlü, çok kapsamlı, geniş bir tabana hitap eden bir sorun olduğu için bence orada bir okuma var.
Anayasa değişikliği ayrı bir sıkıntı. Anayasa sadece siyasi partilerle yapılacak bir şey değil. Toplumsal sözleşmeden bahsediyoruz. Toplumun katılmadığı, onun dinamiklerinin katılmadığı bir anayasaya DEM Parti ‘evet’ dese ne olacak? Amedli ‘evet’ diyecek mi? Dersimli evet diyecek mi? Karslı evet diyecek mi?

Bence biraz izlemek gerekiyor. Ama bu ülkeyi yöneten akıl gerçekten bu süreci araçsallaştırmak mı istiyor? Bir yere mi varmak istiyor? Geçmişten dersler çıkararak gerçekten samimi bir şekilde bu sıkıntının tahliline bir yol mu buluyor? Biz de bunu anlamaya çalışıyoruz. Samimi olan hiçbir adıma, hiçbir girişime ‘yok’ diyecek bir siyasi parti, siyasi hareket değiliz. Cezaevleri bizlerle dolu. Kayyımlar bizlere atanıyor… Gözaltına alınan, tutuklanan, soruşturma açılan, dava açılan bizleriz. Katledilen biziz. Özel siyasetlerle, ikili hukukla; bölge resmen uyuşturucunun, fuhuşun, kriminal işlerin, çürütmenin merkezi haline getirilmiş. Böylesine ağır bir sonuç yaşayan ve en fazla yaşayan sorunun çözülmesini isteyen bir parti, samimi ellere, adımlara, telaffuzlara, teşebbüslere duyarsız kalamaz. Onun için peşinen reddetme gibi bir bahta sahip değiliz. Samimiyet görürsek de hiç kimseye sormak zorunda değiliz. Türkiye’nin üçüncü büyük partisiyiz. Biz birisiyle görüşürken niçin kapalı kapılar gerisinde görüşelim? Açıktan oturup görüşür, kamuoyuyla paylaşırız.

Bu adımlar iktidarın sıkışmasından kaynaklı bir hamle olarak kıymetlendirilebilir mi?

Her neden kaynaklı olursa olsun bu ülkenin bu sıkıntıyı konuşmaya, toplumsal barışını sağlamaya ihtiyacı var. Bu konuda eğer bir samimiyet görürsek biz de kapalı kalmayız.

‘Anlamaya çalışıyoruz’ dediniz. Ama son 20 yıl düşünüldüğünde Türkiye’de özellikle siyasetçilerin, gazetecilerin sezgileri bazen bilgilerden daha fazla şey üretiyor.
‘Çatışma çözümü’ diye bir şey var, buna dair tecrübeler var, dünyada edinilmiş tecrübeler var. Bütün bu tecrübelerle birlikte bakıldığında, şu anda yaşanmakta olanlara dair sezgileriniz ne yönde?

TÜLAY HATİMOĞULLARI: Barışı ve demokrasiyi biz hapishanede konuşuyoruz.AİHM kararlarının uygulanmasını daima söyledik. Bir kez daha söylüyorum. Hem Gezi tutukluları için hem de Kobanê tutukluları için AİHM kararlarının uygulanması bir göstergedir. Bu DEM Parti’nin tek başına hükümetle oturup çözeceği bir iş değil. Çatışan kısımların bir arada olması ve görüşmesi gerekiyor. Bütün demokrasi güçlerine de davetimiz var; daima birlikte barışa nasıl katkı verebiliriz? Onurlu bir barış için bu sorunun köklü tahliline nasıl gidebiliriz? Herkesten destek istiyoruz. Bütün özgürlüklerin kısıtlandığı, her yurttaşın nefesinin kesildiği bir ülkede yaşıyoruz. Daha günler önce İstanbul’da IŞİD’vari usullerle kadınların boğazı kesildi. Bütün bu hususlarda Türkiye toplumunu rahatlatacak bir şeye ihtiyaç var. Doğru düzgün, programlı, açık, şeffaf bir süreç yürütülecekse elbette ki biz DEM Parti olarak bu sürecin güçlenmesi için, Kürt meselesinin demokratik bir çözüme kavuşması için elimizden gelen her türlü şeyi yaparız. Sordunuz ya ‘Ne hissediyorsunuz?’ diye. Biz bu ikisinin ortasındayız. Hissiyatımız bu…

Bu süreç bir önceki süreçten nasıl farklı olacak. Nasıl dersler çıkardınız? O dönem sürecin şeffaf olmaması da eleştirildi. Şimdi DEM Parti izleyen konumunda mı olacak? Yoksa gerçekten bu sürecin konuşulması, manalandırılması konusunda somut olarak planınız, programınız var mı?

TUNCER BAKIRHAN: 2009 Oslo sonrası yürütülen süreci daima birlikte yaşadık. Ben de cezaevindeydim, izliyorduk. Bahsettiğiniz eleştiriler doğru. Toplum da bize yöneltti. Şeffaf değildi gerçekten. Bütün Türkiye’yi ilgilendiren, hepimizin etkilendiği bir sorun niçin açık olmasın? Onu anlamak da zor. Bence eğer bir şeyin tahlili gerçekten isteniyorsa şeffaf yapılır. 40 yıllık bir savaş var. Yarattığı dünya kadar sonuç var. Toplumun kendisi bu sonuçların bedelini çok ağır ödüyor. Toplumdan kaçırılarak, iki siyasi parti ya da siyasi partiler içerisindeki aktörlerin bu sıkıntıyı yürütmesinden bir sonuç alınamadı. ‘Bir önceki gibi, geçmiştekiler gibi olmasın’ diyoruz biz de. Toplumun gözü önünde yapılması gerekiyor.

‘UMUT SATMAYACAĞIZ’

Tabii o dönem aktörler de farklıydı. O dönem şu anda ‘Türkiye barışını sağlamalıyız’ diyen Milliyetçi Hareket Partisi bu sıkıntının tam karşısındaydı. Şu anda Türkiye’nin birinci olan partisi de bu sorunun karşısındaydı. Bunlardan aslında sadece biz değil bu süreci yönetenlerin tamamı dersler çıkarmalı. Şimdi bir süreç olursa mevcut zemin buna çok uygun. Cumhuriyet Halk Partisi ‘Eğer annelerin gözyaşı duracaksa biz karşı çıkmayız’ diyor. DEVA, Gelecek, SAADET’in açıklamalarını dinledik. AKP’nin kurucu öncülerinin peş peşe açıklamaları geliyor. Ama işin ilginç yanı şimdi tam inilmediği için toplumun ne düşündüğünü bilmiyoruz. Oradan da bir basınç olabilirse bu süreç bir yere evriltilebilir. Biz çok dersler çıkardık. Şimdi Bahçeli tarafının dile getirmesi olağan ki önemli ama artık toplum kelamlara doydu. Geçen gün Bahçeli de söyledi, siyaset mi silah mı? Tamam silah orada, biz siyaset yapıyoruz ama başımıza gelmeyen kalmadı. Siyaset kanallarını tıkayan kendileri, siyaseti tıkayan kendileri. Bahçeli’nin söylemesi önemli, katılıyorum. Ama sadece söylemi aşacak bir noktaya gelmesi gerekiyor. Sadece el uzatmak ya da iyi niyet dilekleriyle bu süreç yürümez. En baştan reddetmek doğru değil. Tahminen gerçekten asıl bu sürecin en önemli taraflarından birisi olan iktidar da geçmişten dersler çıkarmış olabilir. Aldatmaca, kandırmaca da olabilir. Bu sıkışık durumdan çıkmak, biraz nefes almak için gündem değiştirmek de olabilir. Ama bunları söylemek için elimizde gereğince done yok. DEM Parti izleyen bir durumda değil, anlamaya çalışıyoruz. Gayet de özgüvenliyiz. Her birimiz 30-35 yıldır bu gayretin içerisindeyiz. Türkiye toplumu nefes alacaksa, demokrasi gelecekse biz buradayız. Biz sadece bizi aşan durumlarda olamayız. Mesela bir PKK’ye ‘silah bırak’ diyemeyiz. Biz PKK’li değiliz. Onlar adına konuşamayız. Örgütün lideri tecrit altında. Örgütünün elinde silah var ve bunun çözülmesi isteniyorsa başka bir şeylerin devreye girmesi gerekiyor. Ama demokratik bir anayasada, bu sıkıntının meclis yerinde tartışılmasında biz buradayız gayet de hazırlıklıyız, özgüvenliyiz.

Şu çok önemli; umut satmayacağız, onu söyleyeyim. Başlar başlamaz, ‘bu bir süreçtir, cezaevleri boşalacak, demokrasi gelecek, demokratik bir anayasa yapılacak, ekonomide adalet sağlanacak, İstanbul Sözleşmesi kabul edilecek’ demiyoruz. Biz bunları görünce söyleriz. Kürt sıkıntısıyla başlamaz da ekokırımdan kaynaklı bir sorun gelir önce, biz oradayız. Emeklilerle ilgili bir şey gelir, oradayız. Demokrasiyle ilgili gelir, oradayız. Kendimize güveniyoruz, tabanımız da bize güveniyor. Bütün bu baskılara rağmen. O kadar ağır şeyler yaşıyoruz ki; benim seçildiğim Siirt; bir kentin üç kez üst üste üç kongre yapmış yönetimi içeride olur mu? Birisi giriyor bir kongre daha yapılıyor, o giriyor daha çıkmadan başkası giriyor. Barış çok önemli, onurlu bir iştir. Biz ne kimsenin onurunun kırılmasını isteriz, ne de kendimizin vermiş olduğu uğraşın, bedellerin onurunu kıracak bir davranışta bulunuruz. Onun için rahat değiliz. Onun için ölçerek, biçerek, tartarak konuşuyoruz. İkili hukuk var. Bir tane emniyet görevlisi biz konuşurken mikrofonumuzu kısabiliyor. Hakaret edebiliyor. Başka bir partinin genel başkanınaysa başka yaklaşıyorlar. Ama biz buradayız, varız, emin olun bir ışık görürsek Bahçeli başını koyuyordu, biz vücudumuzu koyarız. Ama olmazsa; bu süreç bizim dediğimiz bir aldatmadan, kandırmadan ibaretse de zati gayretimiz devam ediyor. Hiçbir zaman diz çökmedik, çekinmedik, kelamımızı her tabanda kullandık, direndik. Sadece biz burada değil cezaevinde Demirtaşların, Yüksekdağların ortaya koyduğu direniş yabana atılacak bir şey değil. Dolayısıyla samimiyet görebilirsek, sıkı sıkı sarılıp devam ettirmek için elimizden gelen her şeyi yapacağız.

Şeffaflık vurgusu yaptınız ama dünyadaki çatışma tahlillerinde de bu tip süreçler hiçbir zaman tam manasıyla şeffaf olamaz. Dolayısıyla eğer yeni bir süreç olursa bunun bir noktasında kesinlikle kamuoyuyla yüzde yüz paylaşılmayacak bir şeyler olacaktır. Siz o sürecin neresinde olabilirsiniz? İkincisi, diyorsunuz ki ‘somut adım görmeliyiz’. Ön koşulunuz var mı? ‘Kervan yolda dizilir’ gibi bir sinyal alsanız, yine de başlar mısınız? Yoksa ‘Ben bu ön koşullar olmadan size elimi uzatmam’ der misiniz? Ve bir de ABDülkadir Selvi’nin bir iddiası vardı, Ömer Öcalan’ın İmralı’ya gideceği yönünde. Bunun gerçekliği var mı?

TÜLAY HATİMOĞULLARI: Sadece Ömer Öcalan değil, bütün vekillerimiz için belli süreçlerde biz başvurular yaptık. Onun dışında aslında avukatların sistematik başvuruları var. Daima düzenli başvuru yapıyorlar ve reddediliyor. Ömer Öcalan vekilimizle şimdi görüşemedik. Kendisiyle olağan ki görüşeceğiz ama öyle bir şey gelmiş olsaydı şu ana kadar haberimiz olurdu. Aslında ABDülkadir Selvi de ‘kesin bir bilgi değil, bir ihtimal’ diyor.

Yüzde yüz bir şeffaflık olabilir mi? Doğal ki dediğiniz bu tecrübelerin hepsi doğrudur, hepsi yaşanmış şeylerdir. ‘Bütün yapılacak görüşmeler şu masanın ortasında yapılsın’ gibi de olmaz bu süreç. Olağan ki bir mutfak dönemi olur bu süreçlerin. Ama belli başlı mevzularda ‘evet biz görüştük’ diyebilmek. ‘Evet bu süreç başladı’ diyebilmek. ‘Evet belli başlı hususlarda şu kadar yol alınabilir gibi görmekteyiz’ diyebilmek. Aslında şeffaflıktan kasıt bu. Böyle bir şeffaflıktan bahsediyoruz. Mesela biz niçin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde barış temalı bir komite kurmuyoruz? Böyle bir komite kurulursa, grubu bulunan bütün siyasi partiler yer alır ve herkes sürecin bir parçası olur. Barış toplumsallaşmalı derken bir adımı da budur. Böyle bir komite pekala çok hızlı oluşturulabilir. Böyle bir komite parlamento adına ‘Böyle bir sorunu var ülkenin. Nasıl çözebiliriz?’ diye ayrıntılı bir çalışmayı pekala yürütebilir. ‘Hele bir başlayalım da yolda hallederiz. Yarın bakarız, öbür gün bakarız’ gibi bir sürecin kuşkusuz içinde olmayız. Zati şu şöyle olmaz; ‘iki sefer görüştürürüz sonra üstünü kapatırız’. Oyalama ve kandırma dediğimiz budur işte. Biz pekala DEM Parti olarak da, Türkiye kamuoyu da, demokrasi güçleri de bunu gayet iyi analiz eder ve ne anlama geldiğini bilir. Bir görüşme başlıyor ve sonra kapanıyorsa çabamıza kaldığımız yerden devam ederiz. Burada bizim vermek istediğimiz en güçlü mesaj şudur: Barış için mücadele etmekten bir an bile vazgeçmeyeceğiz.

Birinci çözüm süreci adı taşıyan süreçle bugün arasında önemli bir fark var. Sizin yol temizliği dediğiniz mevzuların büyük bir bölümü o periyotta aslında söz konusu değildi. AİHM kararlarına uyuluyordu. Öcalan’la daima görüşmeler başlamıştı. Demokrasi konusunda sorun teşkil edecek şeyler daha azdı. Ama başarılı olamadı bu süreç. Yani aslında yolun temiz olduğu bir ortamda başarılı olamamış bir süreç var. Bugünse yolun pek de temiz olmadığı başka bir süreç söz konusu. Sizin beklentileriniz bu yol temizliğinin ötesinde neler olabilir?

TUNCER BAKIRHAN: Çözüm sürecinde Kuzey Doğu Suriye’deki yönetim yoktu. Türkiye bölgesel güç olma yolunda dolu düzgün gidiyordu. Neo Osmancılık, Müslüman kardeşlerle ilişkiler, HTŞ ile ilişkiler… Türkiye o zaman başka bir durumdaydı, başka bir rol oynamak istiyordu. Ama saha gerçekliği Kuzey Doğu Suriye’de bir bölge açığa çıkardı. Suriye yıkılmadı, Şam’da namaz da kılınmadı. İran daha örgütlü bir şekilde bölgede bulunuyor. BOP’a hâlâ o dönem eşbaşkanlık yapma potansiyeli şartları vardı. Şimdi değil eşbaşkan BOP’a muhtar olunur mu bilemiyorum. O süreçte Kürtlerle barış sağlansaydı şimdi Türkiye’nin Orta Doğu’daki, bölgedeki rolü bence farklı olurdu. Model olurdu. Oradaki çatışma ve savaşların bitmesi konusunda çok önemli bir rol oynayabilirdi. Suriye bu halde olmayabilirdi.

‘KÜRDE HASIM DEĞİL HISIM OLUNMALI’

Şimdi koşullar çok farklı. ‘Burada silahlı güç var mı yok mu’dan şu anda daha ağır, daha büyük koşullar yaşanıyor. Bence böyle bir arayış eğer varsa doğru bir arayıştır. Bir arada olmak, o ateşin buraya sıçramaması için birlikte durmak en önemli güvenliktir. İHA’ya, SİHA’ya yapılan yatırımlardan daha inançlıdır Kürtlerle yapılacak barış. Burada kilit nokta Kuzeydoğu Suriye’dir. Yüz yıl önce araya bir sınır çekiliyor. Bir gecede oraya Suriye bayrağı, buraya Türkiye bayrağı dikiliyor. Oraya duyarsız kalın, girelim, katledelim. Oradaki o paramiliter güçler, o muhafazakar, kökten dinci hareketler… Kırılma noktası tam da orası oldu. Yoksa Kürt sıkıntısının tahlili en kolayıdır. Kürtler burada toprağa, bayrağa dayalı bir şey istemiyor. Ana dilimi özgürce nasıl konuşurum, ana dilimle nasıl eğitim alırım? Kimsenin Türkiye’nin bayrağıyla, başkentiyle, bedelleriyle, sembolleriyle vesaireyle sorunu yok. Türkiye bölgede eski gücünde değil. Uluslararası arenada eskisi gibi inandırıcılığı yok. Birleşmiş Milletler toplantısını daima bir arada izledik. Kimsenin artık itibar etmediği, güvenmediği, bir gün BRICS anlaşması, Kızıl Elma, diğer gün Batı Avrupa, diğer gün Orta Doğu, karmakarışık, hiçbir yerinde başarıya ulaşmamış bir Türkiye var. Libya öyle kaldı. Suriye öyle kaldı. İran’la ilişkiler öyle kaldı. Şimdi yetmedi birebirini Federe Kürt bölgesine kaydırıyor. Kürt meselesi topla, tüfekle, kalekolla, üsle çözülmez. Yani Kürt’e hasım olacağına hısım olmak Türkiye’nin faydasınadır. Tahlili kolaylaştıracak en önemli şeylerden birisi Kürtlerin hâlâ kardeşlik, birlikte yaşam olabileceğine inanmasıdır.

Onun için koşullar değişti. Evet, silahlar daha az konuşuyor ama Türkiye daha büyük tehdit altındadır. Evet, PKK burada yok. Tahminen sizin bahsettiğiniz, dediğiniz oranda yok. Ne güzel işte. Tahlili kolaylaştıran bir şey. Evvelce ‘Silah vardı, onun için çözmüyoruz. Silahlı güçler kente iniyor, insan kaçırıyor, vergi alıyor, belediyeyi haraca bağlanmış’ diyorlardı. Şimdi tüm bu münasebetler ortada yok. PYD’ye gelince bütün samimiyetimle söylüyorum, oraları bilmem, gitmem, etmem. PYD’den buraya gerçekten bir tehdit var mı? Somut ortaya koysunlar, daima birlikte tutum alalım. PYD, El Nusra’dan, El Esas’tan, IŞİD’den daha tehlikeliyse eyvallah biz de duralım. Bütün dünyada Kürtlerin, emin olun, yüzlerini döndükleri ülke Türkiye’dir.

Açık konuşalım. Güney de, Federe Kürt bölgesi de böyledir. Kuzey Doğu Suriye de böyledir. Diaspora da böyledir. Burası bizim. Onun için buranın demokratikleşmesini istiyoruz. Çocuklarımız burada büyüsün istiyoruz ama kendi kimliğiyle. Dövülmeden, horlanmadan, itilmeden. Türkiye toplumunu irrite edecek taleplerimiz yok. ‘Halkımızın seçtiği temsilcileri cezaevine atmayın’ diyoruz. Bundan daha doğal, daha insani, hukuki, yasal bir şey var mı? ‘Yerel demokrasiyi büyütelim’ diyoruz. Evet, Siirt’in, Şirvan ilçesinin Akköy’ünde yapılacak su işi niçin Ankara’dan, merkezden belirlensin? Orada yerel yönetimler var. Dışarıdan atanan bir devlet memuru o kenti bilmeden, bütçesini bilmeden, tanımadan tabiatını, sosyolojisini niçin harcasın?

İlk süreçte parlamento dışarıda bırakılmıştı. Parlamentoda kurulmasını temenni ettiğiniz komiteye nasıl bir anlam yüklüyorsunuz? Yürütücü mü olacak, rıza üreten bir sistem mı?

TUNCER BAKIRHAN: Hatırlarsınız 2013 çözüm sürecinde toplum desteği yüzde 70’lere çıktı bir ara. Yani Türkiye toplumunun önceliği ‘kim muhataptır, niçin Öcalan’dır, niçin DEM’dir’ değildir. Öncelik; bu problem bir an önce çözülsün. Kiminle çözülüyorsa o bir adım öne çıksın. Bence bizim de oradan okuyup bakmamız gerekiyor.

Bu sıkıntının 100 yıldır çözülmemesinin sebebi, bir muhatabı olmamasıyla ilgili değil. Çözme iradesi yoktu, istemi yoktu. Çeşitli sebepler vardı. ‘Kürtler 100 yıl sömürge olarak yaşasın’ dediler. Onun için bence sıkıntı kimin muhatap olduğuyla ilgili değil ama gerçek muhatapları bir sürece dahil olursa çözüm de o kadar kolay ve çabuk olabilir.

Bir başlatsak o süreci emin ol tartışacağız; ‘hangi model, hangi yol usul, toplum neresinde, meclis neresinde?’ Kurullarımızla enine boynuna oturup tartışacağız.

Bu hızlı başlangıca siz de şaşırdınız öyle mi?

TUNCER BAKIRHAN: Bahçeli’nin gelmesini ve ‘Türkiye barışını sağlamalıyız’ demesini bekleyen var mıydı burada? Beklediğimiz bir şey değildi, onu söyleyeyim. Hatta bize doğru mu geliyor, o arada bizimle SAADET grubu arasına bir çıkış olduğu için oradan mı çıkacak diye düşündük. Grup Başkanvekilimiz Gülistan Hanım yanımdaydı. Kulağıma dedi ki, ‘başkan Bahçeli iki kere mimikleriyle selam verdi’. ‘Yapma’ dedim, ‘Niye sana selam versin?’

Bence önceden çalışılmış hesaplanmış, tartışılmış bir şeydi. İyi de yaptı gelerek. Ben önemsiyorum. Meclis zati böyle bir zemin için var. Bu yerde de siyasi partilerin tokalaşması, bir araya gelmesi, sohbet etmesi, sorunları müzakere etmesi kadar doğal bir durum yok yani. Yoksa meclisin kendisinin bir anlamı kalmıyor.

Mecliste bir barış komitesi olabilir, bence Türkiye’de birinci durumda olan partinin bir temsilcisi de başında olabilir. Bence en kıymetlisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin bu soruna katkı sunması, karşısında durmaması. Biz parti olarak şimdi konseyleri toplamadığımız için akil insanlar için bir şey demiyorum ama bu problemde geçmişte kafa yoran, mesai harcayan, yazan, çizen bütün aktörlerle bir araya gelmeyi düşünüyoruz. Biraz geçmişi tartışmak, onların geçmişe nasıl baktıklarını, sorunun nerede takıldığını anlamak bizim de önümüzü açabilir.

2009-2013 arasında 4 yıl var. Devletin o zaman 4 yıllık bir hazırlığı varmış.
Bugün hiç böyle bir hazırlık sezgisi var mı sizde devlete dair?

TUNCER BAKIRHAN: Devlet tertibi bence en büyük sorunuyla ilgili her zaman hazırlıklı olmalı, tartışmalı, konuşmalı. Sonuçta mahalle muhtarlığı değil. Orta Doğu’da bütün sorunların yaşandığı, vekalet savaşlarının, artık ülkelerin direkt katıldığı savaşların olduğu, çatışmaların olduğu, yarın neye uyanacağımızı bizim dahi tahmin etmediğimiz şok üzerine şokların yaşandığı bir yerde ben devlet olsam en önemli sıkıntım için 24 saat teyakkuzda olurum, takip ederim. En uygun zamanda da bu sıkıntının diyalogla çözülmesi için büyük bir çaba içerisinde olurum.

Bahçeli bir yandan el sıkarken bir yandan ‘kayıtsız kuralsız silah bırakılsın’ diyor. Bu gerçekçi geliyor mı?

Bahçeli’nin söylemi üzerine konuşmayacağım ama barışın olduğu, olacağı bir yerde başka araçlara niçin ihtiyaç duyuyorsunuz zati? Aslında hepimiz birbirimizi çok iyi anlıyoruz. Bence bizim önceliğimiz bu değil. Önce kim, ne, nasıl? Bir sürecin samimi yürüyüp yürümeyeceğini anlamaya çalışıyoruz. Biz bunu görürsek önce kim ne yaptı, ne dedi, hangi adımı attı? Bunlar doğal ki önemli. Ama al-ver meselesi gibi yaklaşmıyoruz.

Bugün Selahattin Demirtaş’la, dün Figen Yüksekdağ’la görüştünüz. Erdoğan grup toplantısında ‘Demirtaş’la gelmeyin bana’ dedi, en azından böyle yorumlandı. Bir süreç başlayacaksa bile Demirtaş’ın sürecin dışında tutulacağı yorumu yapıldı. Bu sıkıntıyı konuştunuz mu? Selahattin Bey’den bize aktaracağınız başka bir şey var mı?

TÜLAY HATİMOĞULLARI: Selahattin Başkan’ı ziyaret ettiğimizde bu özeleştiri sorununda çok net şunu ifade etti; “Biz ne yapmışız da özeleştiri vereceğiz? Ortada bir suç mu var? Bu bir siyasi intikam davası ve burada özeleştiriyi vermesi gereken bu kadar cezayı yağdıranlardır. Bu husustaki görüşüm net budur.” Bazı akıllılar diyor ki ‘Demirtaş içinde yer almasın sürecin’, birtakımı da tam tersi yorumu yapıyor. Cumhurbaşkanı’nın başının içini okuyamayacağımıza göre ben burada ne yorum yapacağım bilmiyorum. Ama biz DEM Parti olarak bu konuda ne düşünüyoruz, onu biliyorum, onu söyleyebilirim. Selahattin Demirtaş’ın, Figen Yüksekdağ’ın ortada AİHM kararları da varken, Türkiye’nin de AİHM kararlarına uyması gerekirken, serbest bırakılması gerekiyor. Buna bir şey daha ekliyoruz; Selahattin Demirtaş da Figen Yüksekdağ da şunu çok net ifade ettiler: Biz elbette dışarıda olsak barış sürecine daha büyük katkı sağlarız ama içeride de olsak dışarıda da olsak bu sürecin partimizin çizeceği çerçeve etrafında bir parçası olacağız.

‘DEMİRTAŞ’IN ÖN ŞARTI DA TECRİDİN KALDIRILMASI’

Yeni başlayan süreçte bir muhatap meçhullüğü var mı? İkincisi, ‘ön koşul’ demiyorsunuz, ‘yol temizliği’ diyorsunuz Öcalan üzerindeki tecridin kaldırılması sizin için o yol paklığında önemli kilometre taşlarından biri. Bunun dile getirilmesinin Türkiye kamuoyunda yaratabileceği etkiyi hesaba katıyor musunuz? Başta Demirtaş olmak üzere siyasi mahkumlara özgürlük değil de, Öcalan’ın üzerindeki tecridin kaldırılmasına öncelik vermenin bu sürecin ilerleyebilmesi için çok mantıklı olduğunu düşünüyor musunuz?

TÜLAY HATİMOĞULLARI: Muhatap meçhullüğü aslında yok. Devlet Bahçeli gelip bizim partinin eş genel başkanının elini sıktıysa siyasal muhatap olduğunu kendileri kabul etmiş oluyor. Biz siyasal muhatabız DEM Parti olarak. Demokratik tabandaki siyasal muhatabız. Ama bu tek taraflı bir muhatabiyet ya da böyle bir ikili basitlikle ele alınacak bir şey değil. Sonuç itibariyle bütün çatışma ve çözüm tarihlerinde çatışanlar masaya oturur, demokrasi güçleri buna katkı sağlar. Bu sorunun muhatabı çatışanlardır, devlettir, PKK’dir. Demokratik siyasette biziz. Ama aynı zamanda önceki süreçlerden farklı olarak Türkiye’deki bütün muhalefet partilerinin de aynı zamanda bu konuya katkı vermesi önemli.

Yol temizliğinin Türkiye toplumunda yaratacağı etkiyi düşünüyor muyuz? Mesela yarın Öcalan’la ilgili dediler ki ‘tecridi kaldırdık’. Ya da dediler ki ‘umut hakkı kullanılacak’. Eğer çatışmaların bitmesi isteniyorsa zati olması gereken bu. Bunu bütün Türkiye toplumuna anlatmak da biz siyasi partiler ve demokrasi güçlerinin görevi. Türkiye toplumunda negatif bir tesirin ortadan kaldırılması da barışı inşa etme sürecinin bir kesimidir. Aslında en önemli parçası bu.

Yol paklığında neden öncelikle Demirtaş, Yüksekdağ değil de Öcalan’ın bırakılmasını dile getirdiğimizi sordunuz. Bugün şahsen Demirtaş kendi ağzından söyledi. ‘Kimse böyle bir ikilem yaratmaya kalkmasın’ dedi. ‘Benim de barış sürecinin başlayabilmesi için önkoşulum ya da ilk vereceğim refleks tecridin kaldırılmasıdır’ dedi. Bu kadar yalın, sarih ve net. Dolayısıyla o da bizim ve herkesin bildiği yolu, adresi gösterdi. Bizim için bütün tutuklu arkadaşlarımız eşit derecede önemli. Böyle bir ayrımımız yok.

Koşullar böyle ise ve 2013’ten farklı olarak çözüme mecbur bırakacak bir seviyede ise aslında mecbur görünen tarafı ve aktörü bu ışığı yakmaya zorlayan bir hamleyi yapacak bir aksiyon olamaz mı? O ışığı beklemek yerine, o ışığı yakmaya da mecbur bırakacak bir konumda ve aktörlükte olunamaz mı?

TUNCER BAKIRHAN: Muktedirlerin insafına bırakılan bir süreç 2013-15 arası gibi olabilir.
Barışın toplumsallaşması tam dediğinizdir. Bu sorun hepimizi yakıyor, hepimizi etkiliyor. Dolayısıyla ‘hepimiz’ derken en geniş biçimde bir basınç oluşturması gerekiyor toplumun. Yakın zamanda, muhtemelen konseylerimiz toplandıktan sonra halkla buluşmalar, emek meslek örgütleriyle, toplumun demokratik örgütleriyle bir basınç oluşturmak gerekiyor. Oradaki niyet, oradaki amaç başka bir şeyse bile onu buraya zorlamak gerekiyor. Onu zorlayacak tek güç de halkın, toplumsal kesitlerin basıncı olur.

Topluma ineceğiz. Biraz önce size anlattığımız her şeyi Artvin’den Edirne’ye kadar anlatmak zorundayız. Olacaksa da olmayacaksa da şöyle bir şey yapmayacağız; ‘Yani biz el uzattık, elimizi ittiler. Biz istiyorduk ama işte onlar istemediler, engel oldular. 2013-15’te yaptıkları gibi.’ Bunu dedirtmeyeceğiz. ‘Çözüm vardı ama buna gerekli olan gücü, desteği DEM Parti vermedi’ dedirtmeyeceğiz. Bilakis toplumla birlikte böyle bir basınç oluşturarak niyet ne olursa olsun onları bir sürece zorlamak için bir planlama yapacağız.

Toplumsallaştırmak için bir planınız, yol haritanız var mı? Siyasi partilerle bir araya gelmek gibi?

TUNCER BAKIRHAN: İlk adımlarımızdan birisi o; siyasi partiler turu. Bu sıkıntıyı onlarla da tartışmak, fikir alışverişinde bulunmak. Ama Cumhuriyet Halk Partisi’nin şu anda durduğu yer değerli, önemli. Özgür Özel’in açıklamalarını en azından bu süreç zarfında yaptığı şeyleri çok değerli ve değerli görüyorum. Sizin aracılığınızla Özgür Bey’e teşekkür etmek istiyorum. Şu anda iyi bir noktada, en azından karşısında durmayacağını okuyoruz. İlerleyen süreçlerde de fikir alışverişimiz, görüşmelerimiz yoğun bir şekilde devam edecek. Ama Cumhuriyet Halk Partisi olmadan bu iş olmaz.

Erdoğan da Bahçeli de bu süreci ‘iç cepheyi güçlendirmek’ diye tanım ederek başlattılar. Hatta bu iç cephe çağrısı konuşulurken ‘Yenikapı ruhu’ tanımı de yapıldı. Problemin buralara gitmesi riskini görür müsünüz? Önceki süreç sonrasında örneğin ‘seni başkan yaptırmayacağız’ tabirinin etkisi çok konuşuldu, ‘hata mıydı, değil miydi’ diye. Burada da benzer riskler var mı?

TUNCER BAKIRHAN: ‘Seni başkan yaptırmayacağız’ sıkıntısına çok girmek istemiyorum. Ama o Dolmabahçe süreci reddedildikten sonra söylenen bir şeydi. Yani aslında süreç öncesinde bozulmuştu esasen. Şimdiyse biz kendimiz zati yönetmeye talibiz. Türkiye demokrasi güçleriyle birlikte yönetime aday olduğumuz için kendi savımızı ortaya koyacağız.

(HABER MERKEZİ)

Diğer Güncel Haberler İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika 

Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr

Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber