Domuztepe’de 7 Bin 450 Yıllık 3 Silo ve Damga Mühürler Bulundu

Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonunda Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Halil Tekin ve ekibi tarafından Kelibişler Mahallesi kırsalındaki höyükte yürütülen hafriyat çalışmalarının bu yılki kısmı tamamlandı.

Tekin, AA muhabirine, höyükte başlatılan hafriyat çalışmalarının yaklaşık 30 yıldır devam ettiğini söyledi.

Göbeklitepe ile Sümerlileri bağlayan ara halka olduğu niyetiyle yürütülen hafriyatta milattan önce 5450 yıllarına ait (yaklaşık 7 bin 450 yıl öncesi) katmanda 3 metre çapında üç silo kalıntısına ulaştıklarını anlatan Tekin, şöyle konuştu:

“2023 yılından bu yana burada yürüttüğümüz hafriyatlarda çok ilginç ve bir o kadar da önemli bulgularla karşılaştık. Bunlardan da en değerlisi hemen ardımızda görmüş olduğunuz çok sayıdaki silo, en az üçünün varlığından haberdarız. Bunlar yaklaşık 3 metre çapında tek sıra taş temelli ama bunların üst kısımlarının ahşap, saz ve kollarla kaplı olduğunu düşünüyoruz. Doğal bu neden önemli? Elimizdeki diğer bulgular ki, bunların arasında iklimsel değişimlerle ilgili bulgularımız var. Meteorolojik bulgularda, çok önemli bir kuraklık olmuş. Ne zaman? Milattan önce 5450 yılında çok net. Elimizdeki veriler çok net gösteriyor. Dolayısıyla şiddetli bir kuraklık var, ısı yükselmiş, yağış düzeyi düşmüş ve bu insanlar önemli bir biriktirme ihtiyacı hissetmiş. Öylesine bir biriktirme var ki devasa silolar çıkıyor.”

Kendilerinden önceki heyetin yine aynı bölgenin 20 metre doğusunda 4 büyük silo bulduğunu hatırlatan Tekin, hafriyatlar sürdükçe höyüğün birçok yerinde devasa silolarla müsabakanın normal olduğunu belirtti.

“YAZININ ÜÇ BOYUTLU HALİNİ GÖRÜYORUZ’

Tekin, devrin sosyal hayatını yansıtan önemli bulgulara ulaşıldığına işaret ederek, şu bilgileri verdi:

“Siloların yanında sayma amaçlı, ‘sayaç’ diye Türkçeleştirdiğim, İngilizce’de ‘token’, Fransızca’da ‘jeton’ denen objeler var. Çoğunlukla taş veya pişmiş topraktan yapılmış kapların yuvarlatılmasıyla elde edilen bazen üçgen veya silindir objelerle bir bakıma kayıt tutuluyor. Yani yazının üç boyutlu halini görüyoruz. Bu silolarla kontaklı çanak çömleğe de baktığımızda erken Sümer olarak tanımladığımız ve farklı bir çanak çömlekle karşı karşıyayız. Aşağıda Halaf’ın çok zengin figüratif, öykücü anlatımını içeren seramik değişmiş, onun yerine erken Sümer’in seramiği geliyor. Yani burada aslında erken Sümer’in en erken evresini buluyoruz.”

“ÇOK ÖNEMLİ BİR HALKA”

Tekin, alanda yapılan kemik ve botanik tahlillerde siloların organik materyal biriktirmede kullanıldığını tespit ettiklerini söyledi.

Domuztepe Höyüğü heyeti olarak “Göbeklitepe ve çağdaşlarından sonra ne oldu?” sorusunun yanıtı için çalışmalara başladıklarını dile getiren Tekin, “O muazzam anıtsal yapılar, onları yaratan topluluklar nereye gittiler ve nasıl bir yaşama döndüler? Domuztepe o anahtarı çözecek olan, o potansiyele sahip yerlerden biri ama daha da kıymetlisi, ‘Domuztepe’den sonra ne oldu?’ sorusunu da biz burada bulduk. O da Sümer. İşte Domuztepe, Göbeklitepe ile Sümer’i birbirine bağlayan halka. Çok önemli bir halka olarak, bir potansiyel olarak önümüzdeki onlarca yıl sürecek olan kazılarla her yıl yeni, güçlü deliller sunarak kamuoyuyla bunları paylaşıyoruz.” ifadelerini kullandı.

MÜHÜRLERDE GEOMETRİK ANLATIM BİÇİMİ VAR

Arkeolojik hafriyat çalışmalarında damga mühürler de bulduklarına işaret eden Tekin, bu mühürlerin o devrin sanat anlayışı ve sembolizmi hakkında ipuçları verdiğini aktardı.

Tekin, eski periyotta mührün, ticari gereçlerin mülkiyetini veya güvenliğini sağlamak için kullanıldığını, aynı zamanda üzerindeki geometrik desenlerin o devrin sanat anlayışı ve sembolizmi hakkında ipuçları verdiğini belirtti.-

Mühürlerde geometrik desenler kullanıldığına dikkati çeken Tekin, şunları kaydetti:

“O devrin mühür anlayışıyla ya da bizim mühür diye isimlendirdiğimiz objelerle günümüzünki arasında fark olduğunu düşünüyorum. Her ne kadar mühür mülkiyeti gösteriyor olsa da mülkiyetten çok başka bir anlamı olduğunu düşünüyorum. En büyük özelliği üzerinde figüran yani insan, hayvan veya bitki şeklinde görüntüler görmüyoruz. Tamamen bir geometrik anlatım biçimi var. Biz arkeolojide geometrik anlatımı ferdi değil toplumsal ifade olarak algılarız. Kişisel olunca figüratif olur. Demek ki şimdi daha tam kişisellikten çok toplumsallık yani topluluk halinde ve topluluğun mülkiyeti, eğer mülkiyetse bu, bunu görüyoruz.”