Yeni bilgisayar toplayan donanım meraklıları donanımları itinayla seçer, tahminen de günlerce süren araştırmalar yapar. Bilgisayarımızın ana iskeleti olarak tanımlayabileceğimiz anakart da önemli ve kıymetli kesimlerden biri. İşlemci, RAM, ekran kartının yanı sıra tüm bileşenler anakart üzerinde yer alıyor. Geçmişte anakart alırken dikkat edilmesi gereken konuları ayrıntılıca incelemiştik. Bugünkü hususumuz ise daha çok bütçeyle ilgili. Bu hususta tecrübeli bir kişi olabilir yahut ilk kez bilgisayar toplayacak olabilirsiniz. Biz anakartlar sınıflarını, fiyatları ve özellikleri ele alacağız, farklı bir bakış açısı sunmaya çalışacağız. Özellik bakımından giderek gelişen anakartlar her geçen gün daha kıymetli geliyor. Perakendecilerde sayısız model yer alırken fiyat farkları da oldukça açık. Pekala hakikaten üst seviye özelliklere, kullanmadığımız fonksiyonlara hakikaten muhtaçlığımız var mı? Anakarta büyük yatırımlar yapmaya paha mi? Öncelikle şunu belirtelim, anakart standartları çok gelişti. Yıllar öncesinde üst seviye anakartlar size hem oyunlarda hem de üretkenlik iş yüklerinde gerçek bir performans artışı sağlayabiliyordu. Üst seviye yonga setleri, daha uygun fiyatlı olanlara kıyasla daha fazla özelliğin yanı sıra üst seviye bellek denetimcileri içeriyordu. O zamanlar her yeni CPU kuşağı için yeni bir anakarta gereksiniminiz olmadığından, birinci sınıf bir anakartı uzun süre kullanabiliyordunuz.
Chipset Nedir? Yonga Setinin Ehemmiyeti Ne?
Günümüzde bellek denetimcileri CPU’nun içine entegre olarak geliyor. Bununla birlikte farklı anakart yonga setleri (chipset) bir gram bile performans artışı sağlamıyor. Artık en alt segment anakartların bile belli bir standardı var. Evvelden sadece üst sınıf eserlerin sahip olduğu özellikler barındırıyorlar. Değerli ve ucuz eserler arasında ne gibi farklar var diye soracak olursanız; özetle fazla sayıda PCIe şeridi, SATA ve M.2 kontağı (ayrıca PCIe-SATA farkı), yüksek hızlı USB ilişki noktaları, çok sayıda ilişki çıkışı ve PCIe yuvası, daha kaliteli VRM’ler, süslü koruyucular ve yüksek gereç kalitesi gibi şeyleri sıralayabiliriz. Ayrıyeten bu farkların anakart modeline göre değişiklik gösterdiğini belirtelim. Örnek olarak AMD’nin B650 ve X670 yonga setleri arasındaki farklara bakalım. X670 isimli premium yonga seti daha fazla PCIe şeridiyle birlikte daha fazla SATA ve yüksek hızlı USB konnektörleri sunuyor. İki yonga setinin Extreme versiyonları ayrıyeten birincil yuva (ekran kartı yuvası) ve ikincil PCIe x16 yuvaları için 16 PCIe 5.0 şeridi içeriyor. Hepsi bu kadar. Peki standart bir kullanıcı bunların hepsine ihtiyaç duyar mı? Standart kullanıcıdan kastımız rutin işler yapan, oyun oynayan, overclock gibi işlerle uğraşmayan, özellikle sistemini gündelik olarak fazla kurcalamadan kullanan kişiler. Örneğin uygun fiyatlı bir B650 anakart alarak her türlü Ryzen 7000 işlemciyi stok suratlarında rahatça kullanabilir, AM5 soket desteği bitene kadar platformdan yararlanabilirsiniz. Pahalı anakartların gelişmiş güç yönetimi sunduğunu belirtmeden geçmeyelim. İstisna durumlarda bu anakartlar daha iyi ve stabil güç sağladığından ötürü biraz daha yüksek frekans suratları sağlayabilir. Lakin bu her zaman için geçerli değil. Şayet Ryzen 9 7950X ve Ryzen 9 7900X gibi üst seviye CPU’lar tercih edecekseniz üst seviye anakartlara yönelmeniz olağan. Şayet hız aşırtma yapmayı planlıyorsanız kesinlikle güç sistemi iyi bir ürün seçilmeli. Her türlü mevzuda Technopat Sosyal‘de konu açıp teklif alabilirsiniz. Araştırmanızı yaparsanız, orta-uygun fiyata sahip bir B650 yonga setinin birden fazla noktada sizin için kâfi olduğunu göreceksiniz. Aynı durum Intel için de geçerli. Mavi kadro yeni işlemcileri için daha sık soket ve anakart değiştirse de, uygun bütçeli Intel çipsetler de kullanıcı kitlesinin tahminen de %80’i için kâfi. Kaliteli ekonomik anakartlar, iyi inşa edilmiş VRM’ler, çoklu M.2 ilişki noktaları, Wi-Fi modülleri ve çok sayıda yüksek bant genişliğine sahip USB ilişkisi gibi çok çeşitli özellikler sunarak birçok PC kullanıcısının isteklerine karşılık verebiliyor. Kıymetli anakartlarda bulunan üst seviye özelliklerden bir yahut daha fazlasını muhakkak gerekli görmüyorsanız, Thunderbolt 4, USB 4, PCIe 5.0 desteği, 10 Gbps Ethernet yahut çok sayıda M.2 yuvası gibi gerekli olmayan seçeneklere fazla para harcamaktan kaçınmalısınız. Bu esnada bir not eklemeden geçmeyelim. Uygun fiyatlı anakart pazarında çok sayıda farklı model yer alıyor. Bunlardan kimileri yetersiz, birçok özellikten mahrum ve güç sistemi vasat olabilir. Yani her zaman araştırma yapmakta, fikir almakta fayda var. Biz genelleme yapıyoruz. Şayet şöyle seçeneklere bir bakarsanız, kaliteli ve uygun fiyatlı bir anakartın olağan bir bilgisayar kullanıcısının ihtiyaç duyabileceği her şeyi sunduğunu göreceksiniz. Belli üst seviye özelliklere ihtiyaç duymuyorsanız fazladan milyarlarca lira harcamanın manası yok. İstisnalar bir kenara, çağdaş ekonomik anakartlar günümüzde bir anakartta aranması gereken en önemli özellik olan kaliteli VRM’lerle birlikte geliyor. Voltaj Düzenleme Modülü anlamına gelen VRM, CPU’ya pak ve istikrarlı güç sağlayarak daha düzgün çalışmasına ve yüksek frekanslara çıkmasına izin veriyor. Kötü inşa edilmiş bir VRM, CPU’nun performansının düşmesine neden olabilir zira CPU azamî suratına ulaşmak için gereken kâfi gücü kullanamaz. Tehlikeli VRM’ler ayrıyeten güçlü CPU’larla eşleştirildiğinde aşırı ısınarak bilgisayarınızın ısısını olumsuz etkiler.
Anakartların Güç Sistemi: VRM Nedir?
Dengeli şekilde tasarlanmış çağdaş anakartlar ayrıyeten hayli kâfi sayıda depolama yuvası sunuyor. İki yahut üç M.2 yuvasının yanı sıra 4-8 SATA teması gelen eserler var. Devam edecek olursak, çoklukla birden fazla olağan PC kullanıcısının gereksinimleri için kâfi sayıda yüksek hızlı USB temas noktası sunuluyor. Ayrıyeten çoklu fan ve RGB başlıkları da mevcut; neredeyse her ekonomik anakartta hem CPU fanı hem de AIO sıvı soğutucu tercih etmeniz durumunda pompa fanı için kullanabileceğiniz başlıklar bulunuyor. Uygun fiyatlı modeller sırf temel özellikler sunmakla kalmıyor, aynı vakitte bazı ekstra özelliklerle gelebiliyor. Örneğin hızlı Wi-Fi (ayrıca Bluetooth) çipleri, orta sınıf ses tahlilleri ve BIOS’u CPU olmadan güncellemenize imkan tanıyan BIOS flashback düğmesine sahip ekonomik anakartlar bulabilirsiniz. Bir diğer konu, anakartları uzun süre arızasız şekilde kullanabilirsiniz. AM4 ve AM5 gibi platformlar epeyce uzun ömürlü. Yıllar önce aldığımız anakartlar hiçbir sorun yaratmadan tıkır tıkır çalışıyor. Böylelikle ekstra masraf yapmadan ve yeni bir anakart almadan CPU yükseltmesi yapabiliyoruz. Uygun fiyatlı anakartların bazı eksileri var.
Bunlardan kimileri değersiz. RGB aydınlatma ya hiç kullanılmıyor ya da çok basit tutuluyor. Ayrıyeten VRM kısmını ve her M.2 konnektörünü kaplayan büyük soğutuculara yer verilmiyor. Asıl soru şu: Bu premium özellikler sizin için önemli mi? Örneğin değerli bir anakart Thunderbolt 4 yahut USB 4 temas noktaları içerebilir, lakin bunlara gereksiniminiz var mı? Şayet profesyonel bir görüntü editörü ya da kamera operatörüyseniz, tonlarca görüntüyü bilgisayarınıza kopyalamak için süper hızlı USB temasına gereksiniminiz olabilir. Lakin her gün harici SSD’lerinden ve diğer depolama ortamlarından PC’lerine tonlarca veri kopyalamayan bir oyuncu ya da olağan bir kullanıcıysanız, kullanmayacağınız şeyler için fazladan ödeme yapıyorsunuz demektir. Sırada VRM’ler var. Birden fazla üst seviye anakart, overclock desteği sunan üst seviye Intel işlemciler de dahil olmak üzere tüm CPU’ların kullanabileceğinden çok daha fazla güç sağlayabilen değerli VRM’lerle birlikte geliyor. Şayet hız aşırtma yapmayacaksanız kaliteli VRM’lere gereksiniminiz yok. Öteki bir deyişle, üst sınıf VRM’ler ortalama bilgisayar kullanıcıları için bedeli olmayan yahut çok az önemli diğer bir etken. Pahalı modellerde bulunan bir diğer şey de ekran kartın taktığımız birincil PCIe yuvası için PCIe 5.0 desteği. Fakat RTX 4090’ın bile sadece PCIe 4.0 uyumlu olduğu düşünüldüğünde, en azından önümüzdeki birkaç GPU kuşağı için PCIe 5.0 x16 yuvasına gereksiniminiz olmadığını ve olmayacağını söylemek yanlış olmaz. PCIe yuvasının yanı sıra, PCIe Gen5 dayanaklı M.2 yuvaları birçok kişi için kıymet taşımıyor. Şayet çok yüksek performans sunan kıymetli M.2 SSD’ler satın almayacaksanız, Gen3 ve Gen4 sizin için kâfi olacaktır. Bununla birlikte, üst seviye anakartlar çok sayıda M.2 irtibat noktasına sahip olabiliyor. Şayet depolama şoförünüz sizin için yeterliyse yahut yetersiz kaldığında yenisini takabilmek için kullanacağınız öbür bir M.2/SATA konnektörü varsa fazlasına gerek yok. Çok büyük oyun ve film koleksiyonları yapmıyorsanız, özetle depolama alanı gereksinimlerinizin farkındaysanız standart anakartlar sizin için ziyadesiyle kâfi. Devam edersek, sırada üst seviye ses tahlillerimiz var. Bazı premium anakartlar dahili DAC’lar ve amiral gemisi ses tahlilleriyle birlikte geliyor. Pekala buna bedel mi? Müzik alanında profesyonel işler yapmıyorsanız, alt-orta segment eserlerdeki ses yongası kullanıcıların neredeyse tümü için kâfi. Amiral gemisi bir anakarta çok fazla para harcamaktansa öbür modüllere yatırım yapabilirsiniz. Wi-Fi modüllerine gelince, Wi-Fi 6 ve Wi-Fi 6E çipleri de dahil olmak üzere bütçe ve orta sınıf anakartlarda harika tahliller bulabilirsiniz. Üst seviye seçenekler size Wi-Fi 7 sunabilir, lakin bu standardı kullanabilmek için bir Wi-Fi 7 yönlendiriciye gereksiniminiz var. Şimdi RGB’ye geldik, artık çabucak hemen her üst seviye anakart ışıl ışıl RGB aydınlatmaya sahip.
Bu sadece estetik için ve tamamen bireye bağlı bir konu. RGB aydınlatmayı kasa fanı gibi farklı donanımlarla da sağlayabilirsiniz. Bununla birlikte, sadece üst seviye anakartlarda bulunan bazı özellikler faydalı olabilir. Bir NAS’ınız varsa 10 Gbps Ethernet portu epey kullanışlı olabilir. Bir diğer kullanışlı premium özellik ise POST (Power-On Self-Test) kod göstergesi. Bu anakart bileşeni bir zamanlar bazı ekonomik modellerde bile bulunurdu, lakin geçen süre içinde bir amiral gemisi özelliğine dönüştü. Arıza yaşandığı durumlarda POST kod ekranı problemleri gidermek için kullanışlı olabiliyor. Günün sonunda, belli bir üst seviye özelliğe ihtiyaç duymadığınız sürece değerli bir anakart için yüksek ölçülerde ödeme yapmak pek mantıklı görünmüyor. Kaliteli bir bütçe yahut orta sınıf modelle gereksiniminiz olan her şeyi elde edebilir ve tasarruflarınızı daha güçlü bir ekran kartına, CPU’ya, daha fazla depolama alanına yahut daha iyi bir RAM için kullanabilirsiniz. Buradaki sorun, uygun fiyatlı anakart pazarında kalitesiz eserlerin de yer alması. Orta sınıf CPU’ları bile azamî suratlarında çalıştıramayan zayıf VRM’lere sahip anakartlardan kaçınmak gerek. Lakin böylesine kötü anakart modellerinin sayısı artık çok azaldı. Diğer sınırlamalar arasında ise sırf birkaç yüksek hızlı USB temas noktası, tek bir M.2 temas noktası, BIOS meseleleri ve zayıf ses tahlilleri yer alıyor. Öte yandan, eksik olan bazı özellikleri sonradan satın alacağınız eserler sayesinde kullanmaya başlayabilirsiniz. Örneğin, 10Gbps PCie kartını ekonomik bir anakart ile üst seviye bir anakart arasındaki fiyat farkından çok daha ucuza satın alabilirsiniz. Ses tahlillerinden devam edecek olursak, şayet bir odyofil iseniz amiral gemisi anakarta daha fazla para harcamaktansa kaliteli harici bir ses tahliline yönelebilirsiniz. Aynı şey Wi-Fi/Bluetooth için de geçerli. Şayet kablosuz ilişki desteği bulunmuyorsa, harici olarak satın alabileceğiniz sayısız USB ilişkili ürün var. Yapılacak ilk iş, düşük dereceli VRM’lere sahip tüm modelleri değerlendirme dışı bırakmak.
Aslında birçok alt segment anakart 4-6 çekirdekli alt-orta düzey işlemci için kâfi. Lakin güçlü bir oyun bilgisayarı yahut önemli üretkenlik iş yükleri için kullanılacak bir makine topluyorsanız, zayıf VRM’li eserlerden kaçının kaçının. VRM bir kenara, anakartta aradığınız özellikleri bir kenara not alın. Böylelikle ayrıntılı araştırmadan önce eserler arasında süratlice eleme yapabilirsiniz. Özetle, araştırma yapmadan önce ne istediğinizi bilmelisiniz. Zaman zaman yaptığımız anakart ve PC incelemelerinde VRM’lere değinebiliyoruz. Technopat Sosyal’de anakart modeli hakkında araştırma yapabilir yahut yeni bir konu açabilirsiniz. Diğer yandan farklı kaynaklarda da bilgi bulabilirsiniz. O denli ki tek faktör güç sistemi değil. anakartın bazı bellek yapılandırmalarıyla uyumluluğu, çökmeler ve kısa vadeli testlerde görünmeyen diğer sorunlar gibi farklı faktörleri de göz önünde bulundurun. İşlemci uyumsuzlukları bir yana, bellek, depolama üniteleri, ekran kartları ve diğer bileşenler açısından ikisi de neredeyse aynı. Teknoloji alanında faaliyet gösteren bazı kuruluşlar, aynı yuvaların ve girişlerin kullanılabilmesi için mümkün epeyce her şeyi standartlaştırmaya çalışıyor. Şimdi AMD ve Intel anakartlar arasındaki temel farklara gelelim:
Soket farkı: Bir Intel yahut AMD CPU’nun alt tarafına bakarsanız, çok sayıda pin (temas noktaları) fark edeceksiniz.
Uyumlu olması için bu pinlerin anakartınızdaki soketle eşleşmesi gerekiyor. Bildiğiniz gibi, her işlemciyi her anakarta oturtamıyoruz. Hatta bazen oturtsak bile bilgisayarımız çalışmıyor.
Yonga seti: Bir yonga seti, anakartın ilişki uyumluluğu, irtibat noktaları ve gibisi gibi hangi özelliklere sahip olduğunu belirler.
Intel’in Z590 yonga seti 10. Nesil Comet Lake ve 11. Nesil Rocket Lake işlemcilerle uyumludur lakin 12. Nesil Alder Lake işlemcilerle uyumlu değildir.
AMD’nin AM4 yonga setleri birden fazla Ryzen, Athlon ve 7. Nesil A Serisi CPU ile çalışır. Fakat Ryzen 7000 serisi işlemcileri AM4 sokete takamazsınız.
RAM desteği: Daha öncesinde AMD ve Intel anakartlar aynı şekilde DDR4 bellek desteği sunuyordu.
DDR5 bellekler piyasaya çıkmaya başladığında ise bu durum değişti. Intel, LGA1700 soket anakartlarıyla birlikte DDR4 ve DDR5 seçenekleri sunuyor. AMD ise AM5 platformuyla birlikte sadece DDR5 RAM’lerin kullanılmasına izin veriyor.
Overclock desteği ve seriler: AMD’nin anakart yonga setlerinin birden fazla hız aşırtmaya izin verirken, Intel’in sadece en üst seviye yonga setleri overclock yapmamıza imkan tanıyor.
Özetleyecek olursak, Intel tabanlı sistemlerde hız aşırtma yapmak istiyorsanız kesenin ağzını biraz daha açmanız gerekebilir.
Z-Serisi Intel anakartlar premium özellikleriyle bilinir ve üst seviye olarak kabul edilir.
B-Serisi Intel anakartlar orta düzey olarak kabul edilir ve çoklukla hız aşırtmaya öncelik vermesi gerekmeyen standart oyuncular içindir. H-Serisi anakartlar, sonlu temas noktaları ve daha az özellik ile bütçe dostudur.
AMD tarafında ise çoklukla X-Serisi ve B-Serisi anakartlar bulunur.
AMD X anakartlar ekseriyetle daha fazla PCIe yuvası, NVMe yuvası ve daha fazla I/O portu sağlarken, B sınıfı anakartlar orta düzey ve bütçe sınıfı arasında değişen özellikler sunmakta. Kırmızı ekibin A520 gibi A-Serisi anakartları da mevcut. Bu anakartlar direkt uygun fiyatla sistem toplamak isteyen kullanıcılara hitap ediyor.
Kablosuz bağlantı: Anakartta kullanılan Wi-Fi yonga setine bağı olarak Wi-Fi ve Bluetooth sürümleri/özellikleri değişiklik gösterebilir.
Intel, Wi-Fi 7 gibi bazı yeni teknolojilerini sadece kendi anakartlarında kullanabiliyor.
Ekstra özellikler: Ek olarak, SATA yuvaları, PCIe yuvaları, LED ekranlar ve fan temasları gibi yonga setine bağı olmayan ekstra anakart özellikleri değişiklik gösterebilir.
Bu özellikler fiyatlandırmaya bağlı olarak anakart marka/modeline göre değişiklik gösterebilir.
Hangisini seçerseniz seçin, CPU soketinizin anakartınızla uyumlu olduğundan ve anakart yonga setinizin aradığınız özellikleri sunduğundan emin olmayı unutmayın.
20:44
