Engellilerin ÖTV’siz Araç Alma Haklarına Müdahale!

ÖTV’siz Araç tartışması sürüyor. Engellilerin ÖTV’siz araç alım hakkında konusunda yaşanan tartışmalar büyüyor. Engelli Haklarına Erişim Platformu bir açıklama yayımladı. 

Engellilerin Haklarına Erişim Platform konu hakkında şu açıklamayı yaptı, “Son günlerde yazılı ve görsel medyada, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet ŞİMŞEK’in, “Hedefimiz vergide adalet ve aktifliği sağlamak için vergilendirilmemiş hiçbir alan bırakmamak.” mesajı doğrultusunda hazırlandığı belirtilen ve TBMM’ye sunulması planlanan vergi paketinde, engellilerin ÖTV istisnasına yönelik önemli hak kayıplarına yol açacak düzenlemelere yer verildiğini görüyoruz. Bakan ŞİMŞEK tarafından hazırlanan ve Cumhurbaşkanına sunulacak olan 104 sayfalık 2024 yılı Mevzuat Düzenlemeleri Önerileri içinde ÖTV Kanunu ile ilgili olarak “ÖTV ve KDV Kayıpları-Engelli Araçlar” başlığında, 2 alternatif teklif yer aldığı görülmektedir. ÖTV Kanunu’ndaki istisnanın revize edilmesi, istisnadan yararlanma mühletinin 5 yıldan 10 yıla çıkartılması, taşıtların veraset yoluyla intikalinde istisnaya konu vergilerin mirasçılar tarafından ödenmesi, her sene yeniden değerleme oranında artan fiyatın (araç satış bedelinin) yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılması ve Cumhurbaşkanının yeniden değerleme oranında artan fiyatı %50’sine kadar artırma yetkisinin kaldırılması; ilk alternatif olarak önerilmiştir. İkinci alternatifte ise; ÖTV Kanunu’ndaki istisnanın kaldırılması, teşvikin sosyal yardım şeklinde yapılması, engellilerin gelir durumları ve alınacak taşıtların yerli olması vb. kriterler temel alınarak Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından nakit destek verilmesi önerilmiştir” 

Her iki alternatifte yer alan teklifler, tek kelime ile utanç vericidir, insani siyasetlerle yakından ve uzaktan ilgili değildir ve bu tarafıyla insan hakları ihlalidir. Var olan hakların kısıtlanması, kısıtlanan hakkın kullanılmasının imkansız hale getirilmesi ve hatta tamamen ortadan kaldırılması; önemli ayrımcılıktır ve sonuçları bakımından engellilere ve ailelerine zulümdür. ÖTV istisnalı araç alma hakkı; yıllar önce engelli sivil toplum örgütlerinin uğraşı sayesinde, sosyal devlet anlayışının bir gereği olarak engellilerin seyahat hakkını kullanmalarını ve toplumsal yaşama faal bir biçimde katılmalarını sağlamak amacıyla getirilmiştir ve engellilerin bağımsız yaşama hakkını destekleyen çok önemli bir kazanımdır. Hayata iştirakte önemli sorunlar yaşayan engellilerin, yaşam standartını yükselten bu hak; engellilerin ve ailelerinin maddi ve manevi varlığını güçlendirmektedir. Kaldı ki bu hakkın hayata geçirilmesi; BM Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi’nden ve Anayasa’dan kaynaklı olarak Devletin sorumluluğudur. Lakin, Hükümetin, öteden beri hak kaybına neden olacak düzenlemeler yaptığını biliyoruz. ÖTV istisnası ile alınan aracın, hane gelirine dahil edilmesi (engelli aylığı ve evde bakım aylığı başvurularında) ile birçok kişinin sosyal yardımlarının kesildiğini görüyoruz. Üstelik istisnasız alınan araçlar için kasko veya rayiç bedelinin 120’de biri hesaplanırken ÖTV istisnası ile alınmış aracın, vergiler indirilmiş meblağının 120’de biri dikkate alınıyor. Yani ÖTV’siz alınan araç, hanenin aylık gelirini, diğer araçtan daha fazla artırıyor. Bu uygulamalara, araç alımında fiyat sınırlamasını da ekleyince, öteden beri devam eden hak kayıplarının, “vergide adaleti sağlama” söylemi ile de artarak devam edeceğini görüyoruz. Üstelik yeniden değerleme oranı ile sonlandırılan araç alım meblağının yetersizliği ortada iken, artışın; yeniden değerleme oranının yarısına çekilmek istenmesinin de hiçbir mantıklı açıklaması yoktur.

Engellilerin Haklarına Erişim Platformu olarak bizler, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet ŞİMŞEK’in, tasarruf önlemleri kapsamında engellilerin ÖTV’den bağışık araç alma hakkını sonlandırmaya hatta kaldırmaya yönelik hazırlıklarına; Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi’ni, Anayasa’yı ve tüm insan hakları evraklarını münasebet göstererek haklı nedenlerle karşı çıkıyoruz. Bu haktan yararlanma müddetinin, beş yıldan on yıla çıkarılması; hızla değişen teknolojik gelişmelerden yararlanılmasını imkansız hale getiren ayrımcı bir düzenleme olacaktır. Oysa ileri teknolojiye erişim hakkı, güvenli araç sürüşünü de destekleyen ve Sözleşme’den doğan bir haktır. 10 yıl içinde arızalanan ve teknolojik olarak eskiyen bir aracın, sadece ÖTV ödenerek satışının mümkün olması; bir cins cezadır. Öte yandan engelli kişinin vefatı halinde, yakınlarından ÖTV tahsil edilecek olmasını ve 10 yıl boyunca ödeme zorunluluğunun devam etmesini; kabul edilemez buluyoruz.

Anlaşılan o ki Hükümet, sorumluluk yetkisini negatif yönde kullanarak engellilerin haklarını kısıtlamayı ve kaldırmayı masaya yatırmış ve kamuoyunda tartışılır hale getirmiş ve engelliler hakkında karar alırken her zamanki alışkanlığını bırakmamış; bizim olmadığımız yerde bizim hakkımızda karar almaya devam etmiştir. Bizler, hareket ve yürüme mahzuru olup engel oranı %90’ın altında kalan (örneğin; serebral palsili) engellilerin bağımsız yaşama hakkı için ÖTV istisnalı araç alabilmeleri gibi hakların güzelleştirilmesine yönelik taleplerimizin dikkate alınmasını beklerken var olan haklarımız; bizim olmadığımız yerde bizim hakkımızda konuşularak elimizden alınmak istenmektedir. Bu nedenle iştirak unsurunu dikkate alacak Engelliler Bakanlığı kurulması talebimizi yeniden hatırlatırız. Engellilerin Haklarına Erişimi Platformu olarak Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet ŞİMŞEK’e ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur ÖZDEMİR GÖKTAŞ’a aşağıdaki konuları hatırlatıyor ve kendilerini uyarıyoruz;

1. ÖTV Kanunu için önerdiğiniz alternatifleri ve şartları insani buluyor musunuz? Bu düzenlemeleri, hayata geçirme sözünü verdiğiniz; 2030 Manisiz Vizyon Belgesi ve 2023-2025 Engelli Hakları Ulusal Eylem Planını ile bağdaştırabiliyor musunuz?

2. Söz konusu Kanun düzenleme tekliflerinin, taraf olduğumuz BM Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi’nin ideolojisine, özüne ve imzalanma münasebetlerine tamamen ters olduğunu biliyor musunuz?

“Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik” başlıklı madde 5’ e karşıttır. Zira eşitliği sağlamak üzere tanınmış hakların ortadan kaldırılması; ayrımcılıktır. “Bağımsız Yaşayabilme ve Topluma Dahil Olma” başlıklı madde 19’a alışılmamıştır. Zira ÖTV istisna hakkı, engellilerin ve ailelerinin toplumsal hayata, olabildiğince bağımsız ve aktif iştiraklerini sağlamak üzere verilmiştir. “Kişisel Hareketlilik” başlıklı madde 20’nci unsuruna terstir. Zira bu unsura göre Devletin, engellilerin; hareketi kolaylaştırıcı, kaliteli araç ve gerece, yardımcı teknolojilere, yardım sunan insanlara ve araçlara; karşılanabilir bir maliyetle erişiminin kolaylaştırması yükümlülüğü vardır. Sosyal Devlet unsuru ile bağdaşan bu Sözleşme’deki tüm yükümlülüklerinizi, sizlere hatırlatıyoruz.

3. Mart 2019’da Cenevre’de; Türkiye’nin Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi’nin uygulanması hakkında yapılan ilk toplantısı sonrası BM Engelli Kişilerin Hakları Komitesinin Türkiye’ye gönderdiği Kesin Gözlem Raporunda yer alan tavsiyeleri gözden geçirdiniz mi?

Komite, “Yeterli yaşam standardı ve sosyal koruma (Mad. 28)” başlığı altında; mali krizlerin engelli bireyler, aileleri ve engelliliğe bağlı gereksinimlerinden kaynaklanan ek masrafları karşılama zahmetleri üzerindeki olumsuz tesirinden endişe duyduğunu belirterek, “Mali kriz vakitlerinde, krizin engelli bireyler üzerinde orantısız olumsuz etki yaratmasını önlemek amacıyla, engelliliğe bağlı ekstra masraflar için verilen aylık yardım dâhil, engelli bireylerin sosyal müdafaaya erişimleri ve kâfi gelir seviyeleri olduğunun temin edilmesini ve kamu siyasetlerinde bu teminata her zaman yer verilmesini” tavsiye etmiştir.

Mayıs ayında yayımlanan 2024/7 sayılı Tasarruf Önlemleri Genelgesinde; emekli olanların yerine alınacak işçi dışında atama yapılmayacağı açıklanmış fakat bu önlemin, atama bekleyen engelli gençleri kapsamadığına yönelik rahatlatıcı bir açıklama yapılmamıştır. Mali kriz nedeniyle, yoksulluğu orantısız biçimde artan engellilerin, işsizlik oranında da önemli artış vardır. Tasarruf önlemlerinin ağır yükünü engellilerin sırtına yüklemek yerine, Komite’nin üstteki tavsiyesini dikkate almanızı ve kamu siyasetlerinde hakların korunacağına dair bizlere teminat vermenizi bekliyoruz.

4. BM Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi’nin genel prensiplerinden birinin, “katılım ilkesi” olduğunu biliyor musunuz?

Kuşkusuz biliyorsunuz. Zira Manisiz Vizyon Evrakında, iştirak prensibine yer vermiştiniz. Buna rağmen, engellileri, ailelerini ve engellilik alanından faaliyet yürüten STK’ları sürece dahil etmeden, engelliliği bildiği farz edilen bürokratlarla kararlar aldınız.

5. Sn. Mehmet ŞİMŞEK, ekonomik kriz, engellilere sağlanmış haklar nedeniyle derinleşmemiştir. Krizden çıkış reçetesinde, engellilerin ve ailelerinin haklarını kısıtlamayı ya da kaldırmayı düşünmekle; Sosyal Devlet prensiplerini yok saymaktasınız.

6. ÖTV’den bağışık araç alma hakkını sonlandıran teşebbüs, zaman zaman Hükümet çevrelerince bu hakkın berbata kullanılmasına dayandırılmakta ve haklı gösterilmeye çalışılmaktadır. Oysa dünyada berbata kullanılma mümkünlüğü olmayan hiçbir hak yoktur. Bu hakların berbata kullanılmasını tedbire yükümlülüğü yine Devlete aittir.

Mevzuatta yer aldığı gibi ÖTV istisnalı alınan araçların engellilerin faydasına kullanılmadığı tespit edildiğinde; ÖTV tahsil edilebilmektedir. Araç takip sistemi geliştirerek engelli kişinin faydasına kullanılmayan araçların tespitinin yapılması ve berbata kullanım halinde caydırıcı nitelikte cezaların getirilmesi mümkündür. Verilmiş hakları kısıtlamak ya da kaldırmak yerine, mevcut mevzuatı uygulayarak gerçek manada “kayıp” olan vergileri tahsil edebilir ve Devletin gelirini artırabilirsiniz.

7. Sn. Mahinur ÖZDEMİR GÖKTAŞ; ÖTV istisnasının, Mevzuat Teklifleri metninde “kayıp” olarak yazılması, istisnanın, vergide adaletsiz bir uygulama olarak gösterilmesi ve bizim olmadığımız bir ortamda hakkımızda konuşulmuş olması sizi rahatsız etmedi mi? Sözleşme’nin uygulanmasına yönelik Engelli Hakları Komitesine yazacağınız Türkiye Ülke Raporunda, tam da bugünleri ve aldığınız kararları nasıl yazmayı düşünüyorsunuz?

Bayram öncesinden beri bu tekliflerin konuşuluyor olması karşısında, sizin sessiz kalmanız düşündürücüdür ve engellilerin haklarını savunan bir Bakan olmadığınız konusundaki kuşkularımızı artırmaktadır.

Son olarak Cumhurbaşkanımıza ve AK PARTİ yöneticilerine sesleniyoruz;

Sn. ŞİMŞEK’in, taraf olduğumuz kontratlara ve Anayasa’ya uygun hareket etmesini ve söz konusu yasal düzenleme tekliflerinin, tekliflerden çıkartılmasını sağlamanızı bekliyoruz.

Yukarıdaki taleplerimiz dikkate alınmadan Yasa değişikliği gerçekleşirse; engelliler ve aileleri olarak gasp edilen haklarımızı sizlere helal etmeyeceğimizi ve kazanılmış haklarımızı vermemek için Sözleşme’den doğan gücümüzle, kararlıkla gayrete devam edeceğimizi bildiririz.