TOBB Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, Türkiye tarihinde ilk sefer hazır giysi sektörünün yurtdışına yurtiçinden daha fazla yatırım yaptığını, Türkiye’nin rakiplerinden yüzde 40-50 daha pahalı hale geldiğini belirtt. Fayat, “Önümüzdeki altı ay geçen periyottan daha iyi görünmüyor. Çok kriz yaşadık ama artık bıçak kemiğe dayandı” dedi.
Şeref Fayat ile yaklaşık 1 milyon kişiye istihdam sağlayan ihracatın öncü kesimlerinden hazır giysi sektörünün geleceğini konuştuk.
İlk yarıyı geride bıraktık, sektör ne durumda?
İhracat yaptığımız ülkelerde sıkıntı devam ediyor. Pandemi sonrası biriken stoklar bitiyor. Şu anda rakiplere göre yüzde 40-50 daha kıymetliyiz. Avrupalı alıcılar coğrafik yakınlık nedeniyle bizi kaybetmek de istemiyor, son bir iki ayda siparişlerde kıpırdanma var. Fiyat tutturmaya çalışıyoruz. Ama Euro Bölgesi’ndeki beklentimizin çok da yüksek olmaması lazım. Hazır giysi ihracatında yılbaşından bu yana yüzde 10-15 düşüş var. 2023’ü de kötü bitirmiştik. İhracat tarafında haberler iyi değil. Kur muhafazalı mevduatın (KKM) ve enflasyonun döviz kurunda yarattığı tahribatın çok farkında değiller.
Nasıl bir tahribat var?
Son bir yıl içinde girdi maliyetlerimiz yüzde 120 arttı. Döviz yüzde 27 artmış. Bunun yönetilmesi mümkün değil. Firmalar zarar ediyor. Bu nedenle ekonomik darboğaza giriyorlar. Bu yılın ilk dört ayında 2023 yılındaki toplam konkordato talebi sayısına ulaştık. 600 civarında konkordato var. Biz yüzde 15 değerliyken Avrupalı alıcılar bizi tercih ediyorlardı ama şimdi yüzde 40-50 pahalı olunca mecbur olmadıkça Türkiye’yi tercih etmiyor. Artık Mısır daha cazip hale geldi. Mısır’da Türk yatırımları arttı. Türkiye tarihinde ilk kez hazır giysi sektörü yurtdışına yurtiçinden daha fazla yatırım yaptı. 35 milyon dolar Türkiye’de yatırım yaptıysa yurtdışına 135 milyon dolar yatırım gitti.
Sadece ihracat için mi üretici Mısır’a gidiyor?
Hem iç pazar hem ihracat için artık orada üretim yapılıyor. En berbatı de burnumuzun dibinde bir Çin yaratılıyor. Çinli firmalar da gelip Mısır’a yatırım yapıyor, Avrupalı alıcılara daha yakın olacaklar. Bu bizim için büyük bir tehdit.
BAHARA KADAR ZORLUK VAR
Sıkıntı büyük yani?
KKM belasından kurtulduğumuzda, döviz kurlarının ve enflasyonun belli bir istikrara oturacağını düşünüyorum. Önümüzdeki baharda rayına oturabilir. En az üç çeyrek daha sıkıntı yaşayacağız. Türkiye artık 2022’deki gibi o yoğun siparişleri almayacak ama daha üst daha katma değerli siparişler alabiliriz.
Tekstil ve hazır giysi istihdamın da dinamosu istihdamda daralma ne boyutta?
İstihdamda kayıplar sürecek. 2023’ten bu yana işini kaybedenlerin sayısı 250 bini buldu. Bu rakam yılsonunda 280-300 bini bulabilir. İç pazara üretim yapan firmalar da sıkı mali siyasetler yüzünden sıkıntı yaşayacaklar, orada da istihdam kaybı olacak.
İhracatçı için ülkü bir kur düzeyi var mı?
En az 38 olması gerekir. Her şeyimiz kura bağlı olsun, paramız bedelsiz olsun gibi bir imaj oluşsun istemeyiz. Sadece tekstil hazır giysi değil, kimse para kazanmıyor.
Asgari ücret alan için çok yetersiz, veren için çok yüksek. İhracatçının elini ayağını bağlarsan, maliyetleri daima artırırsan, elektriğe birden yüklü zam yaparsan nefesimizi kesersin. Boğazımıza sarılmışsın. Kesin ağustosta da doğalgaza zam gelir. Kur olduğu yerde durursa ben nereden çıkaracağım maliyetlerimi. Yılbaşından bu yana kur yüzde 12 artmış enflasyon yüzde 25-30 artmış, fakat maruz kaldığımız enflasyon daha da yüksek. Avrupalı niçin 10 Avro’ya aldığı ürünü gelsin benden 15 Avro’ya satın alsın ki.
İHRACAT PAZARLARI DA SIKINTILI
Borçluluk seviyesi nedir?
Şu anda tüm kesimler borçlu. Finansman maliyetleri artıyor. Yılın ikinci yarısında sıkıntılı durum artarak devam edecek. Önümüzdeki altı ay geçen periyottan daha iyi görünmüyor. Artık kimse pandemi sonrasındaki coşkuyu beklemesin, herkes hesabını ona göre yapsın.
Sektör önemli ziyanda öyleyse?
Kâr yok. Çalışan maaşlarını ödeyebilmek için çok zorlanarak dışarıdan iş alıyoruz. Bunu yönetmek kolay değil. Şimdi firmalar kendini 2025 baharına atmaya çalışıyor. Hem KKM bitecek hem enflasyon ve finansman maliyetleri düşecek. Lakin kurdaki dengelenme olsa bile kapasitelerde daralmalar olacak.
Kurtuluşu nerede görüyorsunuz?
Bizde kriz varken ihracat pazarlarımızın da kahırda olduğu bir dönem yaşıyoruz. Bunu ilk sefer deneyimliyoruz. O yüzden sıkıntı büyük. Artık daha az malı daha pahalıya satan bir ülke olacağız. 35 yıldır bölümdeyim, insanların ilk kez yoğun şekilde artık bu iş yapılmaz dediğini görüyorum. Çok kriz yaşadık ama artık bıçak kemiğe dayandı.
SUÇ BİZİM DEĞİL
Asgari ücret de eriyor, alım gücü düşüyor ne diyeceksiniz?
Kur 40 TL olsaydı şimdi asgari ücrete zam yapılmaz denebilir miydi? Denmezdi natürel. 17 bin TL ile geçinmek mümkün değil. Alan da mutsuz veren de mutsuz. Her şey artıyor ama gelirin artmıyor. Enflasyonu biz çıkarmadık. Enflasyonun bu hale gelmesinde hiçbir yurttaşın, ihracatçının suçu yok. Bunu çıkaranlar düşürmek durumunda. Ama bu yüzden de Türkiye endüstrisini heba etmemek gerekiyor. Bu beraberinde istihdam kayıplarını, şirket kapanmalarını getirir. Tekrar şirketleri bölümleri toparlamak kolay değil.
Enflasyon sadece kur yüzünden yükseldi demek doğru değil. KKM olmasaydı dövize bu kadar baskı yapılmazdı. KKM’yi endüstrici çıkarmadı. Endüstricinin nefesi kesilmeyecek şekilde kurun açıklanan enflasyon kadar olmasa bile bir şekilde hayatta kalacağımız şekilde yavaş yavaş artmasına izin verilmeli. Enflasyon 2 artıyorsa kur da 1.5 artsın. Biz de nefes alalım. Yoksa firmalar kazanamadıkları ve nakit akışını yönetemedikleri için maalesef kapatma kararı alıyor. Bu da zincirleme tesirle her alana sirayet ediyor. İstihdam kaybı oluyor. İflas oluyor.
Siz yılbaşında planlarınızı kur kaç lira olacak gibi yaptınız?
Ben OVP’deki amaçların hepsi olacakmış gibi yaptım. OVP’deki kurun yıl ortalaması olan 37 TL olması için yılsonunda 50 TL olması gerekiyor. Devletin bize verdiği alın bütçenizi planınızı yapın dediği kur maksadının bile altında bir kurla debeleniyoruz.
13:14
