FETÖ’nün Türkiye’ye Ekonomik Zararı 500 Milyar Doları Geçti

Terör, bu konuya ayrılan finansman kaynağı, zaman açısından önemli kayıplara neden olurken, güvenlik ve güven açığı oluşturduğu için ülkenin turizmi ve yabancı yatırım imkanları açısından da zarar veriyor.

Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) elebaşı Fetullah Gülen’in ölümü sonrası hain terör örgütünün Türkiye ekonomisine ağır faturası yeniden gündeme geldi.

FETÖ tarafından gerçekleştirilen 17-25 Aralık operasyonları ve 15 Temmuz darbe teşebbüsünün Türk ekonomisine maliyetinin 500 milyar doları aştığı tahmin ediliyor.

Uzmanlara göre, darbe teşebbüsünün ardından kredi derecelendirme kuruluşlarının not indirmeleri, Türkiye’nin gri listeye alınması da eklenince Türkiye’ye ekonomik maliyeti çok daha yüksek seviyede.

VERDİĞİ HASAR ONARILIYOR

Normal kaidelerde bir ülke iktisadını derinden etkileyebilecek bu iki olaydan sonra Türkiye iktisadı, uyguladığı başarılı siyasetlerle hızlı bir şekilde toparlandı. Hükümetin akılcı ve proaktif adımları ile bu iki olayın ekonomide yarattığı hasar hızla giderildi.

7 VE 25 ARALIK DARBE TEŞEBBÜSÜNÜN MALİYETİ 120 MİLYAR DOLAR

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 7 Ocak 2015’teki Büyükelçiler Konferansı’nda, “En mütevazı hesaplamayla 17 ve 25 Aralık darbe teşebbüsünün Türkiye’ye maliyeti 120 milyar dolar oldu. Eğer başarılı olsaydılar, eğer azmettikleri gibi başbakanı, ‘dönemin başbakanı’ yapabilselerdi, inanın bu maliyet kat kat fazla olacaktı.” ifadelerini kullanmıştı.

15 TEMMUZ’UN FATURASI 400 MİLYAR DOLAR

15 Temmuz darbe teşebbüsünün faturasının da 400 milyar doları aştığı tahmin ediliyor.

KUR YÜKSELDİ

17-25 Aralık operasyonları sonrası dolar kuru yükselişe geçti. 16 Aralık 2013 gününü 1,94 seviyesinde kapatan dolar/TL, hükümeti hedef alan operasyonların başlamasıyla yılı 2,15 seviyesinde kapattı.

Ekonomik alanda operasyonların tesirlerinin yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladığı bu devirde, küresel yatırımcıların gözü de Türkiye’deki gelişmelere çevrilmişti.

Söz konusu gelişmeler, dolar/TL’nin yükseliş trendine girmesine sebep oldu. Kur, 2014 yılının Mart ayında 2,30 düzeyine yaklaştı.

BORSA DÜŞTÜ

Operasyonların ekonomiye olumsuz etkileri sermaye piyasalarına da önemli şekilde yansıdı. Bu periyotta, 93.178,87 puanla tarihi zirvesine ulaşan BİST 100 endeksi, 2013 yılının son işlem gününde 67.801,73 puandan kapandı.

FAİZ YÜKSELDİ

Ayrıca, Türkiye’de yüzde 4,61’e inen devlet borçlanma faizi, 2014 yılının Mart ayında yüzde 12 düzeylerine çıktı.

EKONOMİYE ETKİSİ TAKİP EDİLDİ

Mart 2014’te, o dönem AK Parti Genel Başkan Yardımcısı misyonunda olan Numan Kurtulmuş, katıldığı bir etkinlikte yaptığı açıklamada, paralel yapının hain operasyonlarının ekonomiye olan etkilerini değerlendirirken, 17 Aralık operasyonun ekonomiye ne kadar ve nasıl etkisi olduğunu gün gün takip ettiklerini söyleyerek şöyle konuşmuştu:

Bu olayları mazeret ederek Türkiye iktisadını istikrarsızlaştırmak isteyen çevrelerin de bunda çok önemli şekilde katkısı olduğunu ifade etmek lazım.

Operasyonların Türkiye’de önemli etki yarattığını vurgulayan Kurtulmuş, bunlardan birinin döviz kurlarındaki yükseliş olduğuna işaret etmişti. Döviz kurlarının takip eden yılın mart ayında 2,21, 2,23 düzeylerine yükseldiğini belirten Kurtulmuş, “Bu olağanüstü önemli bir yükselmedir.” ifadesini kullanmıştı.

“BORÇLANMA FAİZİ ZİRVE YAPTI”

Kurtulmuş, diğer tesirin faiz oranlarının yükselişi olduğunu, mayıs ayının ortasında Türkiye’de devletin borçlanma faizinin tarihi olarak en düşük düzeyine, yüzde 4,61’e inmişken, Mart 2014’te bu oranın yüzde 12’ler düzeyine çıktığını aktararak, “Yine bu faiz meselesi 17 Aralık’tan önce 7,8’ler düzeyindeyken, bu büyük bir baskıyla 12’ler düzeyine çıkarılmıştır. Dolayısıyla faizlerde de neredeyse 2-3 katına yaklaşan önemli bir yükseliş oldu.” yorumunda bulunmuştu.

BORSADA SERT DÜŞÜŞ

Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi, 15 Temmuz 2016 sonrasındaki ilk işlem gününde yüzde 7,08 ile tarihinin en sert düşüşlerinden birini yaşamış ve düşüş eğilimi bir hafta boyunca devam etmişti.

Haftalık bazda yüzde 13,4 paha kaybederek 70.426 puana kadar gerileyen BIST 100 endeksi, başta Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Borsa İstanbul ile ekonomi yönetiminin proaktif adımları sayesinde sonraki haftalarda kayıplarını hızlıca telafi etmiş ve yükselişe geçmişti.

TCMB DEVREYE GİRDİ

Döviz kurları ve tahvil faizleri ise darbe girişimi sonrasındaki hafta hızlı yükselişe geçse de gerek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) tedbirleri gerekse ekonomi yönetiminin piyasaları sakinleştiren açıklamaları, yatırımcıya güven vererek Türk Lirası (TL) varlıklarından kaçışı durdurmuştu.

EKONOMİ, 2016 YILINDA TEKNİK RESESYONDAN SIYRILDI

Türk iktisadı, 2016’nın 3. çeyreğinde yüzde 0,8 daralsa da 4. çeyrekte tekrar büyüme başarısı göstermiş ve teknik olarak resesyona girmeden darbe teşebbüsünün negatif tesirinden sıyrılmıştı.

Hain darbe teşebbüsünün ardından 2016’nın ikinci yarısında Borsa İstanbul pay piyasalarına alım yapmaya yanaşmayan yabancı yatırımcıların, ekonomi ve para siyasetinde sağlanan itimatla 2017’de güçlü bir şekilde hisse alımına geçtiği ve yılı 1 milyar 781 milyon dolarlık net alımla tamamladıkları görüldü.

2016 yılında FETÖ’nün hain darbe girişimi sonrası piyasalar bir anda artan risk algısı sebebiyle zorlu bir periyoda girdi. Ülkede yaşanan olağanüstü durum sebebiyle artan riskler, ekonomik göstergeleri negatif yönde etkilemiş, bunun ilk emareleri de döviz kuru üzerinde görülmüştü.

14 Temmuz 2016’da günü 2,8778’den kapatan dolar/TL, 15 Temmuz’daki FETÖ’nün hain darbe teşebbüsünün basına yansıması sonucu yurt dışı piyasalarda satış ağırlıklı bir seyir izleyerek yüzde 5,1’lik artışla 3,0250 düzeyine yükselmişti.

Araya giren hafta sonu sebebiyle uluslararası piyasaların kapalı olması ve darbe teşebbüsünün kısa sürede bastırılması, göstergelerin daha da berbatlaşmasını engelleyen ögeler olmuştu.

Hain FETÖ darbe teşebbüsünün büyük oranda bastırıldığı pazartesi günü, BIST 100 endeksi, 15 Temmuz cuma günkü kapanışa göre günü yüzde 7,08 düşüşle 76.957,61 puandan günü tamamlamıştı. Haftanın devamında da düşüş eğilimini sürdüren endeks, haftayı yüzde 13,39’luk bedel kaybıyla kapatmıştı.

“DARBE TEŞEBBÜSÜNÜN FATURASI 400 MİLYAR DOLARI AŞTI”

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sefer Şener, darbenin, ülke ekonomisine dolaylı maliyetinin ise çok daha fazla olduğuna dikkati çekti. Darbe teşebbüsünün kişi başı maliyetinin 2 bin doları geçmiş olabileceğini, ülke ekonomisine dolaylı maliyetinin ise toplamda 400 milyar doları aştığını belirten Şener, darbe teşebbüsüyle birlikte kredi derecelendirme kuruluşlarının hızlıca not indirimine gittiklerini ancak darbe sonrası ekonomide yaşanan hızlı toparlanma sayesinde bu indirimlerin gerekli olmadığını savundu.

“YABANCI SERMAYE GİRİŞİ YAVAŞLADI”

Şener, darbe girişimi sonrası süreçte yaşananlarla birlikte Türkiye’ye doğrudan yabancı sermaye girişlerinde gözle görülür bir yavaşlama yaşandığını ifade ederek, 2016’da 16 milyar dolar olan bu fiyatın 2019’da 8,6 milyar dolara kadar gerilediğine işaret etti.

Darbe girişimi nedeniyle doğrudan yabancı sermaye girişlerinin azalmasının da etkisiyle kişi başına düşen milli gelirde gerileme yaşandığını kaydeden Şener, 2013’te 12 bin 582 dolara ulaşan kişi başına gelirin darbe girişimi ile birlikte 2020 yılına gelindiğinde 8 bin 600 dolara kadar indiğini ancak 2023 yılına gelindiğinde 13 bin 243 dolar düzeyine tekrar ulaşılabildiğini bildirdi.

KİŞİ BAŞINA GELİRDE 10 YILLIK KAYIP

Kümülatif olarak büyüme süreci göz önüne alındığında geçen yıl yaklaşık olarak 19 bin 600 doları aşması hedeflenen kişi başına gelirin, 13 bin dolar civarında kaldığını vurgulayan Şener, “Darbe süreci, sadece kişi başına gelir kayıpları açısından 10 yıllık bir zaman kaybına yol açmıştır.” dedi.

Şener, 2015 yılında 19,3 milyar dolar olan doğrudan yabancı yatırımların darbe girişimi ile birlikte 2020’de 7,7 milyar dolar düzeyine kadar düştüğüne işaret ederek, geçen yıl ancak 10,7 düzeylerine ulaşılabildiğini söyledi.

“YATIRIMI ZEDELEDİ”

Şener, “Darbe girişimi, Türkiye’nin yatırım çekme potansiyelini ve yatırım imajını önemli anlamda zedelemiştir.” ifadesini kullandı.

Merkezi yönetim bütçe açığının GSYH’ye oranının 2015 yılında yüzde 1 civarında gerçekleştiğini, 2020’de bu oranın yüzde 3,2 düzeyine yükseldiğini dile getiren Şener, FETÖ darbe teşebbüsünün ülke ekonomisinde verimliliği düşürdüğünü, maliyetleri artırdığını belirtti.