Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Filistin’in, Soykırım Mukavelesi’nin ihlali gerekçesiyle Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İsrail’e karşı açtığı davaya müdahil olma başvurusu yaptığını bildirdi.
Uluslararası Adalet Divanı (UAD)’ndan yapılan yazılı açıklamada, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Mukavelesi çerçevesinde İsrail’e açtığı davaya Filistin’in de katılma talebinde bulunduğu aktarıldı.
UAD, bugün yaptığı öbür bir açıklamada, Filistin’in, soykırım mukavelesi kapsamındaki uyuşmazlıklar için Divanın yargı yetkisini tanıyan bir bildirimde bulunduğunu belirtmişti.
İKİ UNSURDAN AYNI ANDA BAŞVURU
Filistin’in, Divan Kuralı’nın hem 62. hususu hem de 63. unsuru uyarınca, birlikte ve alternatifli olarak Güney Afrika’nın davasına müdahil olmak istediği kaydedildi.
Açıklamada, Filistin’in ilk olarak Divan Kuralı’nın hem 62. hususu kapsamında “verilecek karardan hukuksal menfaati etkilenen” devlet olarak “müdahillik başvurusu” yaptığı belirtilirken, söz konusu davanın kendisini “özellikle ilgilendirdiği”ni aktardığı ifade edildi.
Filistin’in 62. madde kapsamındaki müracaatında, davaya “taraf olmayan” müdahil devlet olmak istediği bildirildi.
İkinci olarak; Filistin’in “uyuşmazlık konusu mukavelenin yorumuna ilişkin beyanda bulunma amacıyla müdahil olma hakkı veren” Divan Statüsü’nün 63. unsuru kapsamında “müdahillik bildirimi”nde bulunduğu kaydedildi.
Daha önce Nikaragua’nın Divan Kaidesi’nin 62. unsuru kapsamında müdahillik müracaatında, Kolombiya, Libya ve Meksika’nın Divan Kaidesi’nin 63. unsuru uyarınca müdahillik bildiriminde bulunduğu açıklanmıştı.
DİVAN KAİDESİ’NİN 62. HUSUSU KAPSAMINDA “MÜDAHİLLİK BAŞVURUSU”
Devletler, UAD nezdinde açılmış bir davaya, 2 madde üzerinden müdahil olabiliyor.
Bunların birincisi; “müdahillik başvurusu” olarak belirtilen ve Divan Kaidesi’nin 62. hususu uyarınca “Bir devlet, davadaki karardan etkilenebilecek hukuksal nitelikte bir menfaati olduğunu düşünürse mahkemeden müdahil olmasına izin verilmesini talep edebilir.” kararına dayanıyor.
Divan Kaidesi’nin 62. hususu uyarınca yapılan müdahillikler Divanın müsaadesine bağlı olurken, devletlerden bu madde uyarınca yaptıkları müdahillik müracaatlarında dava sonucunun kendilerini özellikle etkileyecek bir hukuksal menfaatinin varlığını ispat etmeleri bekleniyor.
Devletler, 62. madde kapsamında davaya “taraf olan” yahut “taraf olmayan” müdahil devlet biçiminde yer alabiliyor.
UAD, 62. madde kapsamındaki müdahilliklerde, müdahil devletlere uyuşmazlığın temeline ilişkin somut olayla ilgili yorum ve beyanlarda bulunma, duruşmalara katılma, yazılı ve kelamlı beyan ve taleplerde bulunma gibi haklar veriyor.
63. MADDE KAPSAMINDA “MÜDAHİLLİK BİLDİRİMİ”
İkinci olarak; Divan Kaidesi’nin 63. hususu uyarınca yapılacak müdahillik bildiriminde uyuşmazlık konusu somut olaydan çok, uyuşmazlık konusu olan mukavelenin nasıl yorumlanması gerektiğine ilişkin genel beyanda bulunma imkanı getiriliyor.
UAD Statüsü’nün 63. hususu uyarınca yapılan müdahillikler, devletler için bir “hak” olarak görülüyor ve Divan, dava taraflarının beyanını aldıktan sonra bu bildirimin hali incelemesine nazaran müdahillik hakkının kullanımını kabul yahut reddediyor.
Bu husustaki müdahillik hakkının kullanıdığına ilişkin bildirim uygun görülürse, Divanın o davanın kararında yaptığı yorum müdahil devlet için de aynı derecede bağlayıcı oluyor.
UAD’DE İSRAİL ALEYHİNE AÇILAN SOYKIRIM DAVASI
Güney Afrika Cumhuriyeti, 1948 tarihli Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılması Mukavelesi’ni ihlal ettiği gerekçesiyle 29 Aralık 2023’te İsrail aleyhine UAD’de dava açmıştı.
Güney Afrika, Gazze’deki durumun aciliyet teşkil etmesi sebebiyle ihtiyati önlem talep ettiği Divan, 26 Ocak’taki kararında, İsrail’in Soykırım Mukavelesi’nin 2. hususunda tanımlanan fiillerin işlenmemesi için elinden gelen tüm tedbirleri almasına ve Gazze’de ihtiyaç duyulan temel hizmetlere ve insani yardımın sağlanmasını mümkün kılan acil ve etkili tedbirleri almasına hükmetmişti.
Güney Afrika’nın 6 Mart’ta Gazze’de baş gösteren kıtlık nedeniyle yaptığı ek önlem başvurusunu kabul eden Divan, 28 Mart’ta İsrail aleyhine özellikle insani yardımların Filistinlilere ulaşmasını sağlaması için ek önlemlere karar vermişti.
Güney Afrika’nın, 10 Mayıs’ta Gazze’deki durumun telafisi mümkün olmayacak derecede kötüleştiği gerekçesiyle üçüncü kez yaptığı ek önlem müracaatına ilişkin olarak Divan, 24 Mayıs’taki önlem kararında, İsrail’in Refah’a yönelik hücumlarını derhal durdurmasına, insani yardımları engellememesine ve kabahatlerini araştıracak BM vazifelilerinin Gazze’ye girişine izin vermesine hükmetmişti.
03:32
