Garp’la Şark Arasında Bir Mütefekkir: Ahmet Hamdi Tanpınar

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Türk edebiyatında iz bırakan çok sayıda yapıta imza atan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın vefatının üzerinden 63 yıl geçti.

Osmanlı Devleti kadılarından Hüseyin Fikri Efendi ile Nesime Bahriye Hanım’ın oğlu Tanpınar, İstanbul Şehzadebaşı’nda 23 Haziran 1901’de dünyaya geldi.

Yazar, babasının görevi nedeniyle çocukluğundan lise yıllarına kadar Ergani, Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya’da yaşadı, küçük yaşlardan itibaren devleti ve devletin değişik iklim ve coğrafyalarındaki insanları yakından tanıdı.

İstanbul’a 1918’de gelen ve burada yüksek tahsil için bir yıl veterinerlik kısmında yatılı okuyan Tanpınar, sonraki yıl İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesine kayıt oldu. Buradaki eğitimi sırasında, şair Yahya Kemal Beyatlı ile tanıştı.

Yahya Kemal’le karşılaşma

Ahmet Hamdi Tanpınar hem fikri hem de edebi bağlamda kendisi üzerinde büyük etki bırakan usta şairle ilk müsabakasını Yahya Kemal üzerine yazdığı monografide şu sözlerle aktarmıştı:

“Yahya Kemal’i tanıdığım zaman, şimdi ne yapacağını pek iyi bilmeyen, kudretleriyle ihtirasları arasındaki nispeti ölçme fırsatını bulamamış, kendi dünyasını diğerlerinde arayan, müspet iş olarak sadece şiiri seçmiş bir üniversite talebesiydim.

Yahya Kemal ile Mehmed Fuad Köprülü, Cenab Şahabettin, Ömer Ferit Kam ve Babanzade Ahmet Naim’in derslerine devam eden başarılı edebiyatçı, 1923’te Piri’nin “Hüsrev ü Şirin” başlıklı mesnevisi üzerine yazdığı lisans teziyle edebiyat fakültesinden mezun oldu.

Tanpınar, 1923’te Erzurum, 1926’da Konya, 1927’de Ankara, 1932’de İstanbul Kadıköy liselerinde, 1930’da ise Ankara Gazi Terbiye Enstitüsünde öğretmenlik vazifesini üstlendi.

Şiir dışında çeviriler de yapan Tanpınar, 1929’da Ernst Theodor Amadeus Htffmann’ın “Kremon Kemanı” ile Anatole France’ın “Kaz Ayaklı Kraliçe Kebapçısı” isimli kitaplarını Türkçeye kazandırdı.

İlk romanı Mahur Beste oldu

Ahmet Hamdi Tanpınar, Güzel Sanatlar Akademisinde Ahmed Haşim’in 1933’te vefatıyla boşalan estetik mitoloji dersleri vermeye başladı. Tanzimat’ın 100. yılı münasebetiyle 1939’da edebiyat fakültesinde kurulan “XIX. Asır Türk Edebiyatı” kürsüsüne profesör olarak atandı.

Tanzimattan sonraki Türk edebiyatının tarihini yazmakla görevlendirilen yazar, İslam Ansiklopedisi’ne de maddeler yazdı.

Tanpınar, 1942’de CHP Kahramanmaraş Milletvekili olarak Meclis’e girdi.

İlk kez 1944’te tefrika halinde yayınlanan “Mahur Beste” isimli yapıtı 1975’te basılan yazar, romanı Lale Bölümü’nün ünlü hanende ve bestekarı Eyyübi Ebubekir Ağa’ya ithaf etti.

Usta edebiyatçının baş yapıtları arasında yer alan ve 1948’de tefrika halinde yayımlanan “Huzur” romanı, 1949’da kitap haline getirilerek okuyucuyla buluştu.

Bir süre Milli Eğitim Müfettişliği de yapan Tanpınar, 1949’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Kısmında yeniden görev yapmaya başladı.

Usta edebiyatçının, Türk beşerinin Doğu ile Batı arasında bocalamasını irdeleyen “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” yapıtı 1961’de yayımlandı.

“Mahur Beste” ve “Huzur” eserleriyle üçleme oluşturan, Anadolu’da süren Kurtuluş Savaşı ve İstanbul’daki aydınlarla birlikte halkın değişik bölümlerinden insanların farklılaşan hayatları ve bu çabaya dahil oluşlarını işleyen “Sahnenin Dışındakiler” kitabı ise 1950’de tefrika edilip, vefatından sonra 1973’te basıldı.

“Şark”la “Garb” arasında bir mütefekkir

Şair ve yazar Tanpınar, hayatı boyunca edebi yapıtlarının halk nezdinde paha görmediğinden yakınsa da vefatının ardından romanları, denemeleri ve öyküleri büyük ilgi gördü.

Fikir dünyası yenilikçilik ve Batıcılık etrafında şekillenen yazar, 1932’de İstanbul’a döndükten sonra Yahya Kemal’in etrafının tesirinde kalarak Batılılaşma adı altında geleneğin hiçe sayılmasına yönelik tenkitleriyle öne çıktı.

Ahmet Hamdi Tanpınar bu periyoda ilişkin notlarını Yaşar Nabi Nayır’a gönderdiği bir mektubunda şu sözlerle dile getirmişti:

“1932’ye kadar cezri bir Garpçı idim. Şark’ı külliyen reddediyordum. 1932’den sonra kendime göre tefsir ettiğim bir Şark’ta yaşadım. Asıl yaşama iklimimizin böylesi bir terkip olacağına inanıyordum. Beş Şehir ve Huzur bu terkibin araştırmalarıdır. Yazacağım öbür yapıtların de çekirdeği budur.”

Usta muharririn yenilik ve gelenek çatışmasına dair fikirleri yapıtlarında de yankı bulurken en meşhur romanı “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”, Türk beşerinin Doğu ile Batı arasındaki bocalamasını ele aldı.

Türk edebiyatında roman ve öyküleriyle öne çıkmasına rağmen, şair kimliğiyle tanınmak isteyen Tanpınar, 100’e yakın şiirinden 37’sini derlediği “Şiirler” isimli kitabını 1961’de yayımladı.

Geçirdiği kalp krizi nedeniyle 23 Ocak 1962’de İstanbul’da vefat eden Tanpınar, Rumelihisarı Aşiyan Mezarlığı’nda Yahya Kemal’in kabrinin yanı başına defnedildi.

“Çözülmemiş bir yumak gibi duran hayatımız”

Roman ve kıssalarında en önemli temalarından biri zaman olan Tanpınar, edebiyat topluluğunda “zamanın peşinden giden yazar” olarak anıldı. Tanpınar’ın mezar taşına “Ne İçindeyim Zamanın” şiirinin ilk iki mısrası, “Ne içindeyim zamanın/Ne de büsbütün dışında” sözleri yazıldı.

Eserlerinde, hayatı boyunca tanıklık ettiği periyotları de değerlendiren yazar, “Mahur Beste” romanında II. ABDülhamid devrini, “Sahnenin Dışındakiler” romanında II. Meşrutiyet dönemi ve milli mücadele yıllarını, “Aydaki Kadın” romanında ise Demokrat Parti yıllarındaki toplumsal değişimleri eleştirdi.

Tanpınar, yapıtlarında ele aldığı mevzulara dair temel fikirlerini, “Bizim için asıl miras, ne mazide ne de Garp’tadır, önümüzde çözülmemiş bir yumak gibi duran hayatımızdadır.” kelamlarıyla ifade etmişti.

Eserleri:

Tanpınar “Mahur Beste”, “Huzur”, “Sahnenin Dışındakiler”, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”, “Ay’daki Kadın” romanlarını, “Abdullah Efendi’nin Rüyaları” ve “Yaz Yağmuru” isimli hikayeleri kaleme aldı. Ayrıca “Beş Şehir” ve “Yaşadığım Gibi” isimli deneme eserleriyle “Tevfik Fikret”, “Namık Kemal”, “Edebiyat Üzerine Makaleler”, “Yahya Kemal” ve “19. Asır Türk Edebiyat Tarihi” isimli inceleme ve araştırma kitaplarını okuyucuyla buluşturdu. ???????

Diğer Güncel Haberler İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika 

Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr

Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber