Gazze’deki Ateşkes ve Esir Takası Muahedesinde İlk Aşama Sonrası Senaryolar

İsrail’in 7 Ekim 2023’ten ateşkesin ilan edildiği 19 Ocak’a kadar Gazze’ye düzenlediği saldırılarda 14 bini enkaz altında kaybolanlar olmak üzere 61 binden fazla Filistinli can verdi, 2 milyon kişi yerinden edildi.

Hamas ile İsrail arasında varılan ateşkes ve esir takası mutabakatının ikinci basamağı için müzakerelerinin başlamaması, İsrail’in Gazze Şeridi’nde soykırımı sürdürmesi, İsrail baskısının artmasıyla mevcut etabın devam etmesi ve kapsamlı bir anlaşmaya varılması gibi pek çok olası senaryonun kapısını aralıyor.

İsrail, esir değişimi mutabakatının ilk kademesini mümkün olan en fazla sayıda Gazze Şeridi’ndeki İsrailli esiri serbest bırakacak şekilde ve bunun için herhangi bir karşılık teklif etmeden uzatmak istiyor.

Hamas, bunu reddederek İsrail’in ateşkes mutabakatında öngörülenlere uymasını talep ediyor ve arabuluculara İsrail’in Gazze Şeridi’nden çekilmesi ve saldırıların tamamen durdurulmasını kapsayan ikinci basamağın müzakerelerine derhal başlama çağrısında bulunuyor.

İSRAİL’İN TUTUMU

İsrail’in Kanal 12 televizyonunun haberine göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun cuma akşamı müzakereleri yeniden başlatmak için perşembe günü Kahire’ye giden heyetin dönüşünün ardından olağanüstü istişare toplantısı yaptı.

Hamas, ikinci evreye ilişkin müzakerelerin başlatılması ve İsrail’in Philadelphi Koridoru’ndan çekilmesi konusunda ısrarcı, bu sebeple görüşmelerde ilerleme kaydedilemedi.

Kahire görüşmeleri sırasında Hamas, İsrail’in Gazze’de bugün sona erecek olan ateşkesin 42 günlük ilk basamağını uzatma formülünü reddettiğini bildirdi.

Anlaşmanın uzatılması Hamas’ın elindeki İsrailli esirleri serbest bırakmaya devam etmesi, buna karşılık İsrail’in sadece Gazze’ye yardım akışının devamına ve bazı Filistinli esirlerin serbest bırakılmasına izin vermesi şartına bağlı.

HAMAS’IN TUTUMU

Hamas Sözcüsü Hazim Kasım, Hamas’ın İsrail’in Gazze’deki ateşkes muahedesinde belirtilen koşullara uymasını sağlamak için başta Mısır ve Katar olmak üzere arabulucularla iletişim halinde olduğunu söyledi.

Hamas’la ikinci kademeye ilişkin şimdi bir müzakerenin olmadığını vurgulayan Kasım, bu konuda arabulucularla temasların sürdüğünü kaydetti.

Kasım, İsrail’in birinci basamağın 16. gününde başlaması gereken ikinci aşama müzakerelerine şimdi başlamadığını kaydetti.

İsrail’i ikinci evreyi uygulamaya bağlı kalması için arabulucuların uğraşları olduğunu belirten Kasım, Hamas’ın her evrede anlaşmaya ısrarla bağlı olduğunu vurguladı.

Hamas’ın ikinci aşama müzakerelere başlamaya hazır olduğunu dile getiren Kasım, “Hamas; teknik, profesyonel ve siyasi seviyede buna hazırdır.” dedi.

İsrail’in ilk evreyi uzatma isteğine ilişkin Kasım, Tel Aviv’in savaşı durdurma ve Gazze Şeridi’nden çekilme sözü vermeden esirlerini Gazze’den geri almak istediğini söyleyerek bunun muahedede öngörülenlere muhalif olduğunu ve reddettiklerini vurguladı.

BİRİNCİ AŞAMA SONRASI SENARYOLAR

Filistinli analist ve yazar İbrahim el-Medhun, Gazze Şeridi’nde ateşkesin birinci evresinin ardından gelecek dönem için 4 senaryonun bulunduğunu söyledi.

Birinci senaryonun savaşın ve imha siyasetinin eski haliyle, ABD’nin doğrudan katılımıyla kapsamlı kara harekâtı, yıkım ve öldürme şeklinde geri dönmesi olduğunu dile getiren Medhun, İsrail yönetimi içerisinde aşırı akımların ön plana çıkmasına rağmen mevcut bölgesel ve uluslararası dengelerin gölgesinde bu senaryonun gerçekleşme ihtimalinin imkansız olduğunu vurguladı.

İkinci senaryonun ise bir takas anlaşması olmadan ve Gazze’den çekilme, ablukanın kaldırılması ve Hamas’ın diğer talepleri gibi yeni icraatlar alınmadan mevcut durumu koruyarak sükunetin sürdürülmesi üzerine odaklandığını ifade eden Medhun, bu senaryonun gerçekleşme ihtimalinin zor olduğunu, çünkü Hamas’ın İsrail’in istediği karşılıksız bir takas mutabakatını reddettiğini söyledi.

Medhun, bu senaryonun İsrail’in kapsamlı bir savaşa girmeden yardım girişini kontrol ederek ve suikastları tırmandırarak ateşle müzakere siyasetine dayandığını belirtti.

Üçüncü ve en olası senaryonun mevcut sürecin İsrail baskısının artmasıyla devam etmesi olduğunu aktaran Medhun, bununla ilgili olarak şunları söyledi:

İşgal, yardımı bir baskı aracı olarak kullanacak, yardımın idaresini ve dağıtımını kontrol edecek, hava saldırıları yapmak üzere uçaklar gönderecek ve tahminen de bazı sınırlı kara saldırıları düzenleyecek, kapsamlı bir savaş ilan etmeden daima bir gerginlik durumu yaratmayı amaçlayacak.

Medhun, dördüncü senaryonun da çatışmayı kökten sonlandıracak kapsamlı ve hızlı bir anlaşmaya varılmasını, yani Gazze’den tamamen çekilmeyi, ablukanın kaldırılmasını ve her iki taraftan tüm esirlerin serbest bırakılmasını içeren bir anlaşmaya varılmasını öngördüğünü dile getirdi.

Bu senaryonun gerçekleşme ihtimaline ilişkin Medhun, “Mümkün ancak karmaşık bir durum, çünkü bölgesel ve uluslararası siyasi sahnedeki gelişmelere bağlı. Özellikle Hamas’ın sahneden ve her türlü siyasi diyalogdan dışlanması kaidesinin kaldırılması zorunlu.” diye konuştu.

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Medhun, mutabakatın gelecekteki seyrini belirlemede birkaç faktörün etkili olduğunu, bunlardan birincisinin İsrail faktörü olduğunu, İsrail içindeki aşırı akımların hala tırmanmaya doğru ilerlediğini ve bu durumun kapsamlı siyasi tahlillere ulaşma talihini zorlaştırdığını belirtti.

İkinci faktörün Filistin faktörü olduğunu, çünkü Hamas ve direnişin disiplinini ve her türlü olasılıkla başa çıkmaya hazır olduğunu kanıtladığını dile getiren Medhun, Hamas’ın savaş peşinde olmadığını, bilakis sükuneti sağlamak için çalıştığını, tırmanma halinde ise her zaman sert tepki verme eğiliminde olduğunu ifade etti.

ABD’nin tavrının da bir diğer etken olduğunu kaydeden Medhun, çünkü mutabakatta gelecekte herhangi bir teşebbüsün, özellikle Hamas’ın siyasi sahneden dışlanması olmak üzere kuralların gözden geçirilmesini gerektireceğini, çünkü aktif direnişin iştiraki olmadan kapsamlı bir çözüm mümkün olmadığını belirtti.

Diğer bir aktörün ise Arap faktörü olduğunu aktaran Medhun, Arap ülkelerinin Gazze’deki Filistinlilerin acılarını hafifletmek ve çatışmanın bölgeye yayılmasını önlemekle ilgilendiği bir devirde Mısır’ın bölgesel sükûneti sağlamada temel bir rol oynadığını söyledi.