Gezegenin tanımı daha önce değiştirilmiş ve Güneş Sistemi’nde yer alan 9 gezegenden biri olan Plüton, gezegen statüsünden çıkarılarak gezegen sayısı 8’e düşmüştü. Ancak tartışmalar şimdi sona ermedi, yakında gezegen tanımı yine değişebilir.
Bir gezegenin tam olarak ne olduğu yüzyıllar boyunca belirsiz olarak kaldı. Şu anda gezegen, uydu ve hatta asteroitler olarak isimlendirilen objeler farklı vakitlerde aynı şemsiye altında isimlendiriliyordu. 2006’da, uzaydaki objelere resmi olarak isim veren kuruluş olan Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) sonunda bir tarif oluşturdu ve bu tarif gereği Plüton gezegen statüsünden çıkarıldı.
Bir cismin IAU’nun resmi gezegen tarifine uyması için üç kriteri karşılaması gerekiyordu:
Güneş’in etrafındaki yörüngede olması gerekir (bu tüm uyduları kapsam dışı bırakıyor)
Kabaca yuvarlak hale gelmesi için yeterli kütleye sahip olması gerekir (Asteroitler kapsam dışı kalıyor)
Yörüngesinin etrafındaki bölgeyi temizlemiş olması gerekir (Plüton’u ve Kuiper neslindeki diğer gezegen benzeri cisimleri kapsam dışı bırakıyor)
Ancak en başından beri bu tanıma karşı olanlar bulunuyordu. Özellikle üçüncü madde bilim insanları tarafından belirsiz olarak isimlendirildi.
2015’te Plüton’un yanından geçen bir uzay sondasını gönderen New Horizons misyonunda görevli bir gezegen bilimci olan Philip Metzger, bahisle ilgili şunları dile getirdi: Yörüngelerini temizlemekle neyi kastettiklerini söylemediler. Eğer bunu sözün tam manasıyla alırsanız, o zaman hiçbir gezegen yoktur, çünkü hiçbir gezegen yörüngesini temizlemez.
Bilim insanları yeni bir tarif öneriyor
Bir diğer sorun da mevcut tarifin Güneş Sistemi merkezli olması ve bir gezegenin Güneş’in etrafında dönmesi gerektiğini belirtmesidir. Ancak son yıllarda gökbilimciler diğer yıldızların yörüngesinde dönen 5.000’den fazla gezegen keşfettiler. Bu nedenle, bilim insanlarından oluşan bir ekip, sadece bunu hesaba katmakla kalmayıp aynı zamanda kriterleri de kolaylaştıran yeni bir tarif öneriyor. Önerilen yeni tanıma göre, bir gezegen şu özelliklere sahip bir gök cismidir:
Bir veya daha fazla yıldızın, kahverengi cücenin veya yıldız kalıntılarının yörüngesinde döner.
1023 kg’dan daha büyük kütleye sahiptir.
13 Jüpiter kütlesinden (2,5 x 1028 kg) daha az kütleye sahiptir.
Bu yeni tarif, mevcut tanımı genişletiyor, açıklığa kavuşturuyor ve kolaylaştırıyor. Sadece kendi Güneş Sistemi’mizi ve benzer sistemleri kapsamakla kalmıyor, aynı zamanda birden fazla yıldızın, kahverengi cüceler, beyaz cüceler ve nötron yıldızları gibi yıldız kalıntılarının yörüngesinde dönen gezegenleri de kapsıyor.
Ekip, 1023 kg’lık alt hududun, yer çekiminin objeyi küresel bir hale çevirdiği nokta olduğu için belirlendiğini söylüyor. Genellikle uzak bir dış gezegenin tam biçimini göremeyiz ancak kütlesini ölçebiliriz.
Plüton, yeniden gezegen olacak mı?
Ancak, Plüton’un tekrar gezegen olmasını bekleyen kişiler hayal kırıklığına uğrayacak. Çünkü Plüton’un kütlesi, hududun biraz altında kalıyor. Dolayısıyla Plüton, cüce gezegen olarak kalmaya devam edecek.
Bu alt sonun bir diğer avantajı, yepyeni yörüngesinin etrafını temizlemiş hususunun ulaşmaya çalıştığı amaca daha doğrudan bir sayı koyması. Bu en az kütlenin ötesinde, bir obje dinamik olarak baskın hale geliyor ve çevresindeki daha küçük objeleri ya topluyor ya da dışarı atıyor.
Çalışmanın baş yazarı Jean-Luc Margot şunları söylüyor: Güneş sistemimizdeki tüm gezegenler dinamik olarak baskındır, ancak Plüton gibi cüce gezegenler ve asteroitler dahil olmak üzere diğer objeler baskın değildir. Bu nedenle bu özellik gezegen tarifine dahil edilebilir.
Son olarak, yeni tarif bir gezegenin ne kadar büyük olabileceğine dair bir üst sınır koyuyor. Bazı gezegenler o kadar büyük ki, yerçekimleri çekirdeklerinde döteryumun termonükleer füzyonunu tetikliyor ve bu da onları gezegenler ve yıldızlar arasında bir ara tür haline getiriyor. Bunun genellikle 13 Jüpiter’den daha büyük kütlelere sahip objelerde başladığı düşünülüyor.
Araştırmacılar, yeni tanımı Ağustos ayında IAU Genel Heyeti’nde resmen önermeyi planlıyor.
13:02
13:02
News
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
