Geçtiğimiz salı günü TBMM Dijital Mecralar Komitesi’nin ‘dijital telif’ gündemli toplantısına katılan Google temsilcileriyle yapılan görüşmenin ayrıntılarını kurul tutanaklarından aktaran Doç. Dr. Ceren Sözeri, “Okurken saçınızı başınızı yolabilirsiniz” dedi.
Evrensel’deki köşesinde görüşmeye ilişkin değerlendirmelerini paylaşan Sözeri, tenkitlerini şu sözlerle sıraladı:
“Bir kişi, bakın bir kişi bile çıkıp şunu söylemiyor ‘siz bu ülkenin vatandaşlarının kişisel bilgilerinden para kazanıyorsunuz, evet bir trafik sağlıyorsunuz ama onun içini bu ülkenin haberleri, öyküleri, kültürü dolduruyor ve siz bu içeriğe para vermeye yanaşmıyorsunuz, üstelik algoritmalarınız üzerinde şaibeler var, başka ülkelerde olduğu gibi burada şeffaf davranmıyorsunuz.’ Sevilay Çelenk sağ olsun telifin yaratacağı sorunlar ve düzenlemelerin muhtemel gidişatı konusunda uyarmaya çalışıyor ama kim oralarda ki… İşler olur da ciddileşirse muhtemelen Google Avustralya’da yaptığı gibi büyük yayıncılarla anlaşacak, ki burada hükümet medyasına tekabül ediyor, kalanların üzerine bir de telif baskısı binecek.”
‘KAZANDIKLARINI PAYLAŞMAYA YANAŞMIYORLAR’
Ceren Sözeri, köşesinde komite toplantısına katılan vekillerin yaklaşımını ve Google temsilcilerinin tavrını ise özetle şöyle değerlendirdi:
Medyanın en önemli gelir kalemlerinden olan reklamın klasik mecralardan dijitale kayması ve burada Google ve Meta’nın en büyük payı alması yayıncıları sırf zora sokmuyor aynı zamanda onları bu büyük platformlara bağımlı hale getiriyor. Medya kuruluşları kimin tarafından ne kadar okundukları bilgisini bu platformlardan alıyor, onlar üzerinden gelen reklamlarla bellerini doğrultmaya çalışıyor, platformların ‘sevdiği’ çeşitten haberlere yöneliyor. Bu platformlar bir nevi ilah gibi, içeriklerinin önemli kısmını haberler oluşturduğu halde onlar üzerinden kazandıklarını paylaşmaya yanaşmıyor. Bu sadece Türkiye’ye mahsus değil dünyada da böyle. Avustralya, Kanada, AB telif üzerinden yani bir nevi gelir paylaşımını sağlayacak düzenlemeler yaptılar burada mefkureye ulaşıldığını söylemek zor zira bu dünyanın en kârlı devleri pazarlığa pek kolay yanaşmıyor. Konu bir müddettir Türkiye’nin de gündeminde, üstte söz edilen Komite kuruldu, sadece büyük medyanın davet edildiği toplantılar düzenlendi, Tiktok çağırıldı. En sonunda bu hafta Google geldi. Google ve aynı şirkete bağlı Youtube son devirde Türkiye’de gazetecilik açısından değer kazandı, “girişimci gazetecilik” modelleri çıktı, tanınan isimlerin programları TV kanallarından çok daha fazla izleniyor. Gazetecilere tahminen klâsik mecradan daha fazla kazandırıyor, ama hepsine değil sadece tanınan olanlara. Üstelik Google ya da daha zirve şirket olarak düşünürsek Alphabet bu işlerden ne kazanıyor bilmiyoruz. Öğrenmek için bir fırsat vardı ancak birkaç ismi dışarıda bırakayım Komite üyelerinin konu hakkında bilgisizlikleri nedeniyle o fırsat da kaçmış.
Komisyon tutanakları kamuya açık, okurken saçınızı başınızı yolabilirsiniz. Toplantıyı Komisyon Başkanı Hüseyin Yayman açıyor ve ne hikmetse dijital telif konusuna giriş yapmak yerine önce “ismini vermeyeceğim” deyip bir sonraki cümlede Tiktok içeriklerinin yerli ve milli bedellere muhalif olduğunu anlatmaya başlıyor. Sonra sözü Google Türkiye Kamu Siyasetleri Yöneticisi Tolga Sobacı’ya veriyor. Gerek Sobacı gerek Kamu İlgileri Müdürleri Duygu Yücesoy ve Zeynep Güven sanırım bir yarım saat kadar Google’ın Türkiye’ye neler kattığını anlatıyorlar. Öylesine bir reklam ki bu, bir ara Google’ın varlığı ve yaptıkları “toplum sözleşmesi” olarak sunuluyor. Zannedersiniz Türkiye’yi ekonomik ve sosyal olarak ayakta tutan Google. Bitince oh diyorsunuz şimdi sanırım itirazlar gelecek. İlk sözü alan AKP Milletvekili Zeynep Yıldız “Niye kobilere daha fazla katkı yapmıyorsunuz” diye soruyor. İnsan okurken hayret ediyor, konu yine Google’ın ekonomimize yaptığı katkılara dönüyor. Yıldız ayrıca Google’ın Türkiye’den ne kadar kazandığını ve ne kadar vergi ödediğini de soruyor. Sanırım o ara içeri süratlice CHP Milletvekili Tuncay Özkan giriyor (geç kalmış). Bundan sonra başlıyor bir ‘kaç para kazanıyorsunuz, niçin açıklamıyorsunuz’ tantanası. Şimdi işin burasında gerçekten insan üzülüyor. Devlet 20 Mart 2020’de dijital hizmet vergisi diye bir vergi çıkardı, şirketlerin Türkiye’de sunulan dijital hizmet gelirlerinin yüzde yedi buçuğunu alıyor. Google da buna dahil. Yani Google’ın Türkiye’de ne kadar kazandığı ve ne kadar vergi verdiği devletin bilgisi dahilinde, lakin belli ki vekillerin bundan haberi yok. Özkan bu ortada “kaç kişi çalıştırıyorsunuz” falan gibi gelin evinde damat sorgular gibi sıralıyor. Bir ara telefondan bomba üretim video görüntüleri göstermeye yelteniyor, çocuk pornosundan konu açıyor, Ergenekon davası anılarını anlatıyor, tabiri caizse kimseyi konuşturmuyor. Bu nedenle Okan Konuralp, Sevilay Çelenk ve Hasan Öztürk’ün bahse dair cevaplanması elzem, mantıklı soruları da güme gidiyor.
Bir Komite kurulmuş, haydi diyelim ki vekillerin araştıracak vakti yok, mevzuyu bir uzmana soralım, hazırlanalım diye bir düşünce dahi geçmemiş kimsenin aklından. Gelir yönetiminden, Çalışma Bakanlığı’ndan öğreneceği bilgi üzerinden güya Google’ı terletiyorlar. Google cephesinde de avukatlığını yapan Gönenç Gürkaynak’ın performansı şapka çıkarılacak cinsten(!) Google’ın 18 yıldır ne zorluklar çektiğini anlatıyor, “yolunacak kaz gibi falan görme gibi bir durumunuz olmasın” cümleleri kuruyor.
Para pazarlığı yapılıyor sanmayın. Google daima bir ‘ekosistem’den bahsediyor, ‘şimdi her ülkenin durumu farklı Avustralya, Kanada gibi ülkelerdeki uygulamalar size uymaz’a getiriyor. Oysa ekosistem dediği ülkedeki reklam gelirinin yarıdan fazlasını bu Google ve Meta’nın alması, vergi konusunda (hangi şirketin nereye kayıtlı olduğu söylenmiyor), veri ve algoritmaları konusunda şeffaf olmaması. Bir kişi, bakın bir kişi bile çıkıp şunu söylemiyor ‘siz bu ülkenin vatandaşlarının kişisel datalarından para kazanıyorsunuz, evet bir trafik sağlıyorsunuz ama onun içini bu ülkenin haberleri, öyküleri, kültürü dolduruyor ve siz bu içeriğe para vermeye yanaşmıyorsunuz, üstelik algoritmalarınız üzerinde şaibeler var, başka ülkelerde olduğu gibi burada şeffaf davranmıyorsunuz.’ Sevilay Çelenk sağ olsun telifin yaratacağı sorunlar ve düzenlemelerin muhtemel gidişatı konusunda uyarmaya çalışıyor ama kim oralarda ki… İşler olur da ciddileşirse muhtemelen Google Avustralya’da yaptığı gibi büyük yayıncılarla anlaşacak, ki burada hükümet medyasına tekabül ediyor, kalanların üzerine bir de telif baskısı binecek.”
(HABER MERKEZİ)
20:44
