Bilgisayar ve telefon ortamındaki dijital görsellerin birden fazla JPEG (diğer ismiyle JPG) formatına sahip olduğunu fark etmişsinizdir. Öte yandan herhangi bir web sitesinden bir görüntü indirdiğinizde WebP uzantısıyla da karşılaşmış olabilirsiniz. Olağan varlığı on yılı aşan ancak günümüzde komik çıkartmalara ve reaksiyonlara yaptığı ev sahipliği sayesinde popülerleşen GIF formatından bahsetmemek olmaz. En kolayından Windows işletim sisteminin ikonik programı olan Paint’te bir ekran imajını kaydetmek istediğinizde bile birçok dosya çeşidi seçeneğine sahibiz.
Peki neden bu kadar çok görüntü formatına ihtiyacımız var? Birbirleri arasındaki farklar ne olabilir ve dijital bir görüntü evrakını kaydederken hangi uzantıyı kullanmamız daha avantajlı? İşte bu yazımızda formatların doğuşunu ve karmaşık dünyasını siz okurlarımızla birlikte ele alacağız.
Açılımı “Graphics Interchange Format” olan GIF aslında hayatımıza 1987 yılında girdi. İnternet’in dünyada yeni yayılmaya başladığı dönemlerde Compuserve isimli bir teşebbüs tarafından tanıtılan GIF, renkli imajlardan oluşan hareketli içerikleri çevrimiçi ortamda popüler hale getirmeyi amaçladı. Bu görüntü formatı aynı zamanda birkaç sabit imgeyi tek bir belgede depolamayı da sağlıyor. Bunu şu şekilde doğrulayabilirsiniz: Herhangi bir GIF’i çeşitli araçlar yardımıyla JPEG’e çevirmek istediğinizde çıktı olarak tahminen de 100’lerce görselden oluşan bir belgeye sahip olursunuz.
Sunucuların yetersizliğinden dolayı web sayfalarına görüntüler yerleştirme imkanının olmadığı dönemlerde ilgiyi artıran GIF’lerin boyut açısından çok tasarruflu bir yapıda olduğunu da söyleyebiliriz. Bunun sebebi GIF’teki her bir görsel RGB renk uzayındaki 16.7 milyon renkten sadece 256’sına kadar bir palette renge sahip olabilir. Böylelikle görüntüye kıyasla hem alandan tasarruf hem de daha az işlem gücü kullanılması sağlanır.
Aslında geçmiş zamanlardaki teknik yetersizlikten doğan GIF, internette görüntünün çalıştırılması kolaylaştıkça ironik bir şekilde tesirini artırmaya başladı. Facebook, Instagram gibi sosyal medya platformlarında kullanıcılar hislerini sözlerle, görüntülerle ya da tek bir fotoğrafla aktarmaktan çok daha eğlenceli ve pratik olan GIF’e alıştıkça bu format hayatımıza gün geçtikçe daha fazla dahil oldu. GIF’ın mucidi Steve Wilhite’ın 2022 yılında koronavirüsten dolayı hayatını kaybettiğini de belirtmiş olalım.
1992 yılında “Joint Photographic Experts Group” yani Ortak Fotoğraf Uzmanları Grubu isminde bir komite tarafından dijital fotoğrafları boyut açısından verimli bir şekilde renk kaybı olmadan saklamak için JPEG isminde bir standart oluşturdular. JPG olarak bildiğimiz dosya formatıyla JPEG aslında aynı kavramı ifade ediyor ve buradaki kısaltmanın sebebi ise yıllar öncesine, MS-DOS vaktine dayanıyor: MS-DOS işletim sisteminde dosya uzantılarının üç harften oluşması zorunlu olduğu için JPEG bu işletim sisteminde JPG olarak isimlendirildi ve uzun zaman boyunca böyle kalmıştı. Yeni Windows sürümlerinde bu durum olağan ki aşıldı.
JPEG hem hayli kaliteli hem de düşük boyutlu görsel depolama bahtını kullanıcılarla buluşturduğu için en popüler görüntü formatlarının başında geliyor. Dijital fotoğrafçılığın ilerleyişinde JPEG’in algoritmasının katkısını elbette yadsıyamayız. Peki sizce JPEG hem bu kadar küçük boyutlu olmayı hem de kaliteli olmayı nasıl başarıyor?
JPEG imgeyi 8 x 8 pikselden oluşan küçük kare kümelerine bölerek ve ardından her kümeyi ayrı ayrı sıkıştırarak çalışır. Bu sayede görselin boyutu düşer ve boyuttan tasarruf sağlanır. Ayrıca insan gözü renk tonundaki değişikliklere parlaklık düzeyindeki değişikliklerden daha az hassas olduğu için JPEG görüntülerin renk bileşenleri parlaklık düzeyinin dörtte biri oranında kaydedilir. Bu iki ana sıkıştırma mantığı sayesinde JPEG’i kapasite dostu olarak anıyoruz. Peki buna rağmen kalitede kayıp yaşanmıyor mu?
JPEG sıkıştırması, metin, çizgi çizimler veya logolar gibi keskin kenarlara veya aynı renkteki geniş alanlara sahip imajlarda kare kümelerini sıkıştırdığı için iyi çalışmaz. Bu cins görüntüler, JPEG olarak kaydedildiklerinde genellikle bloklu veya bulanık görünür. Ama örneğin arkadaşlarınızla çekindiğiniz fotoğrafta veya sokakta gördüğünüz bir kedinin fotoğrafında JPEG harika sonuçlar verebilir çünkü bu görsellere uygulanan küme sıkıştırması gözümüze batmaz.
Açılımı “Portable Network Graphic” olan PNG formatı 1995 yılında internet için optimize edilmiş görseller oluşturmanın bir yolu olarak PNG Geliştirme Grubu tarafından kullanıcılara sunuldu. JPEG’in dezavantajlı yanlarını ortadan kaldıran ve pek bilinmese de doğru söylem formu “ping” olan PNG’nin asıl amacı aslında GIF’e rakip olmaktı ama zamanla asıl yapısına evrildi. Kayıpsız sıkıştırma algoritmasından gücünü alan PNG görüntü kalitesinde hiçbir kayıp yaşanmaz.
LZ77 ve Huffman kodlamasının kombinasyonuyla oluşturulan Deflate algoritmasını kullanan PNG ile metin, çizgi çizimler ve logolar dahil görsellerde veri kaybı söz konusu olmayacağı için kaliteden ödün verilmez. Buradaki tasarruf yöntemi olarak görüntü içindeki desenlerin tekrarlanması metodu kullanılır. Ancak bu avantajın bir etkisi olarak PNG’de dosya boyutlar değişkenlik gösterdiğini söyleyebiliriz. Bazen JPEG görselden daha küçük boyutlu olabilseler de PNG görsellerin boyutu genellikle daha büyüktür.
PNG’nin tek artısı elbette sadece yüksek kalite değil; PNG evrakları Chrome, Edge, Firefox ve Safari de dahil olmak üzere tüm web tarayıcıları tarafından desteklenir ve her web sitesi altyapısında kullanılabilir. Ayrıca PNG evrakları şeffaflığı da dayanaklar; şeffaf arka planlara sahip web grafikleri oluşturmak için faydalı.
Kaynak: Adobe
JPEG mi PNG mi karşılaştırmasını da yeri gelmişken cevaplamamız gerekirse; PNG’nin kayıpsız sıkıştırma kullanmasının temel nedeni; grafiklerin, çizimlerin ve metinlerin kalite kaybı olmadan saklanmasına imkan tanımak. JPEG’in kayıplı sıkıştırma kullanması ise daha küçük dosya boyutları elde etmemize yardımcı oluyor. Bu farklı yaklaşımlar, her iki formatın da çeşitli kullanım senaryolarında tercih edileceğini gösteriyor.
JPEG yerine PNG evrakı kullanmak isteyebileceğiniz birkaç durumdan bahsedelim: Logo veya fotoğraf gibi yüksek kalitede olması gereken bir görseli saklıyorsanız PNG belgesi kullanmalısınız. PNG belgeleri ayrıca şeffaf arka planlara sahip web grafikleri oluşturmak için de pratiktir. Bir imgeyi e-postayla gönderiyorsanız veya bir web sitesinde yayınlıyorsanız, JPEG yerine PNG çıktının daha doğru bir seçim olacağını söyleyebiliriz.
Google tarafından web sitelerin barındırma maliyetlerini azaltma maksadıyla günümüzden 10 yıl önce geliştirilen WebP yazımızda şu ana kadar bahsettiğimiz diğer formatların tüm özelliklerine sahip. JPEG’ın düşük boyutlu yapısına benzeyen kayıplı (lossy) WebP, PNG’nin kaliteli yapısına benzeyen kayıpsız (lossless) WebP ve GIF’ın karşılığı olan animasyonlu WebP gibi bir çok çeşidi mevcut.
Bu avantajları internet dünyası için WebP’yi çok değerli kılsa da diğer formatlara kıyasla nispeten yeni olması nedeniyle bir süre bazı tarayıcılarda ve mobil aygıtlarda destek sorunu yaşadı. Özellikle SEO konusunda WebP kullanımının artı bir puana sahip olduğu düşünüldüğünde yaygınlığını tahmin etmek pek zor değil.
SVG (Scalable Vector Graphics) dosya formatı ilk olarak 1999 yılında World Wide Web Konsorsiyumu (W3C) tarafından web üzerinde kullanılabilecek açık standart bir grafik formatı olarak tanıtıldı.
SVG şu ana kadar ele aldığımız tüm görsel formatlarından farklı bir yapıya sahip. Çünkü SVG belgeleri PNG, JPG GIF ve diğer sayamadığımız formatlardan farklı olarak piksel tabanlı değil XML yani bir nevi kod metin tabanlıdır. Bu nitelikleri sayesinde SVG görüntüleri ne kadar yakınlaştırırsanız yakınlaştırın veya hangi boyutta kağıda yazdırırsanız yazdırın eşit derecede net ve kaliteli görünür.
Kaynak: Snoweb
XML’den oluştukları için SVG görüntüleri metin editörleri düzenlenebilir ya da web sitelerine kod olarak gömebilirsiniz. Ek olarak SVG evrakları üzerinde süreçler yapmak için Adobe Illustrator ve Inkscape gibi özel programlardan faydalanıldığını da belirtelim. Ayrıca tüm çağdaş web tarayıcıları SVG’yi takviyeler.
SVG’ler istenilen her şekilde özelleştirilebildiğinden boyut açısından pek tasarruflu olduğu söylenemez. Fotoğraflar için vektör grafikleri olağan ki hiç pratik değil, ancak logolar gibi az sayıda biçime sahip görüntüler için biçilmiş kaftan olduğunu söyleyebiliriz.
Sonuç
Bu yazımızda bilişim dünyasının beş önemli görüntü formatını daima birlikte ele aldık. Bu dosya cinsleri birbirlerinin halefi olarak anılsa da farklı senaryolara göre hepsinin bir konuda kullanım alanı var. İlerleyen yazılarımızda tekrardan görüşmek dileğiyle.
05:15
News
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
Teknoloji
