Gümrük Vergisi Nedir ve Trump Neden Uyguluyor?

ABD Başkanı Donald Trump’ın bugün yeni gümrük vergileri açıklaması bekleniyor.

Trump bu seferki vergilerin tüm ülkeleri etkileyebileceğini ima etmişti.

Trump bu yıl en büyük ticaret ortakları Meksika, Kanada ve Çin başta olmak üzere çok sayıda ülkeye yeni gümrük vergileri getirmişti.

Gümrük vergileri nedir ve nasıl uygulanır?

Gümrük vergileri diğer ülkelerden ithal edilen eserlere uygulanır.

Örneğin 100 dolarlık bir esere yüzde 25 gümrük vergisi uygulanıyorsa, o ürünü ithal eden şirket devlete 25 dolar vergi öder.

Şirketler bu maliyeti genellikle fiyatına ekleyerek tüketicilere yansıtır.

Trump neden gümrük vergisi getiriyor?

Gümrük vergileri Trump’ın ekonomik vizyonunun kritik bir parçası. “Gümrük” sözünün en sevdiği kelime olduğunu söylüyor.

Bu vergiler sayesinde ABD’li tüketicilerin daha fazla yerli üretim ürün satın alacağını, böylece ülke iktisadının büyüyeceğini ve vergi gelirlerinin de artacağını savunuyor.

Bu siyasetinin ekonomik küçülmeye yol açabileceği eleştirilerineyse karşı çıkıyor.

Öte yandan Ticaret Bakanı Howard Lutnick, ekonomik küçülmeye yol açsa bile gümrük vergilerinin buna değeceğini söylemişti.

ABD’de fiyatlar artar mı?

Ekonomistler, şirketlerin gümrük vergilerini tüketicilere yansıtması nedeniyle ürün fiyatlarının artmasını bekliyor.

Biradan viskiye, avokadodan akaryakıta kadar her şey bundan etkilenebilir.

Trump’ın ilk sıradaki amacıysa ithal otomobiller.

ABD geçen yıl 240 milyar dolarlık araba ithal etmiş, bunlar ülkedeki satışların yaklaşık yarısını oluşturmuştu.

Bugünden itibaren ithal araçlara yüzde 25 gümrük vergisi uygulanacak. Araç parçaları da muhtemelen Mayıs’tan itibaren aynı vergiden etkilenecek.

Trump’ın Kanada ve Meksika’ya getirdiği gümrük vergileri araç fiyatlarını esasen artırmıştı.

Otomobil şirketlerinin üretim zinciri bir ürünü tamamlayana kadar, bu üç ülke arasındaki sınırı defalarca aşıyor.

Anderson Economic Group analistlerine göre Meksika ve Kanada’da üretilen modüller kullanan araçların fiyatları 4 bin ile 10 bin dolar arasında artabilir.

Trump’ın gümrük vergileri Türkiye’yi nasıl etkileyebilir?

Ticaret Bakanlığı verilerine göre 2024 Aralık ayında ABD, 1,5 milyar dolar ile Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke oldu.

TÜİK verilerine göre Aralık ayında Türkiye’nin ihracatının %6,4’ü ABD’ye yapıldı.

Bazı uzmanlar bu vergilerin kur baskısı oluşturabileceğini ve Türkiye’nin faaliyet gösterdiği pazarlardaki dengeleri değiştirebileceğini söylüyor.

Uluslararası danışmanlık şirketi Teneo’nun eş başkanı ve jeopolitik risk danışmanı Wolfango Piccoli, ABD ithalatçılarının, kıymetlenen Çin mallarına alternatif arayacağını, bu durumun da Türkiye için alan açabileceğini söylüyor.

“Türkiye rekabet avantajı olan giysi, araba parçaları ve ev eşyaları gibi bölümlerde pazar payı kazanabilir. Ancak bu olası kazanım muhtemelen küçük olacaktır.”

Çin’in ABD’den gördüğü “hasmane tutum” nedeniyle üretimini başka ülkelerde satmaya başladığını belirten ekonomist Prof. Hayri Kozanoğlu da, ABD’nin bu süreçte başvurduğu alternatif üreticilerin arasında Türkiye’nin bulunmadığını belirtiyor.

“Türkiye’nin bu anlamda özel bir konumu yok, çünkü işçi fiyatlarının en düşük olduğu ülkelere göre maliyeti yüksek. Coğrafik olarak da çok pratik bir şey değil Türkiye’ye kaydırma.”

ABD devletinin finansal kalkınma kurumu Overseas Private Investment Corporation (OPIC) eski danışmanı Faruk Kahraman ise Türkiye’deki üreticilerin ABD pazarında “bir kültür çatışması yaşadıklarını” ve ihracat hissesini artırmalarının “zor olacağını” söylüyor.

Türk-Amerikan İşadamları Derneği Başkanı Ecevit Sanlı ise Türkiye’nin ABD için alternatif tedarikçi pozisyonuna gelebileceğini ve tekstil, otomotiv yan sanayi ve kimya dallarında yeni ihracat fırsatları doğabileceğini belirtiyor.

Diğer ülkeler ABD’ye nasıl cevap verdi?

Trump’ın gümrük vergisi uyguladığı ülkeler de karşılık olarak ABD’den ithal edilen eserlere yönelik gümrük vergilerini artırdı.

Çin bazı ABD tarım eserlerine yüzde 10-15 arası vergi getirdi. ABD’nin havacılık, savunma ve teknoloji şirketlerini etkileyen adımlar da attı.

AB 1 Nisan’dan itibaren, ABD’den 26 milyar euroluk ithalatı etkileyecek yeni gümrük vergilerini uygulamaya koydu. Bunlar 13 Nisan itibarıyla tamamen hayata geçmiş olacak. Teknelerden motosikletlere, viskiden çeliğe kadar pek çok ürün bundan etkilenecek.

Kanada ABD’den ithal edilen çelik, alüminyum ve bir dizi başka esere yüzde 25 gümrük vergisi getirdi. 2 Nisan’da ek ergiler gelebilir.

Meksika ise ABD ile müzakereler sürerken yeni bir gümrük vergisi açıklamamaya karar verdi.

Bütün bunlar küresel ticaret savaşı tasalarına yol açtı, altının bedel kazanmasına ve ABD borsasının düşmesine yol açtı.