Sırf bira yüzünden bir halk isyanı çıkabilir mi? Telaşa mahal yok, memleketteki aktüel bira fiyatları değil bahsimiz, konu tarihi bir hadise ve sorunun tam karşılığı; “çıkabilir, hatta çıkmışlığı da vardır” şeklinde. Bundan tam 181 yıl önce, 1842’de bugünkü Çek Cumhuriyeti’nin Plzeň kentinde halk belediye binasının önünde toplanıp tonlarca birayı yere dökmüş. Sebep mi? Kentin kooperatif olarak işleyen bira fabrikasının ürettiği biralar o kadar lezzetsizmiş ki sonunda ahalinin canına tak etmiş. Öfkenin şiddetini şuradan anlayabiliriz, fabrikanın üretim şefi can dehşetinden apar topar Plzeň’i terk etmiş. Hikayenin sonu ilginç. Kent yönetimi Bavyera’dan yeni bir tecrübeli bira üretim uzmanı getirterek isyanı bastırmış. Bavyeralı Uzman Joseph Groll kolları sıvayıp açık renkli malt ve alt mayalama yöntemi kullanımına karar verip, kaynama sürecinden sonra birayı düşük sıcaklıkta dinlenmeye bırakmış. Sonuç sadece kent halkı için değil, tüm dünya için önemli bir eşik. Zira bugün dünyanın dört bir yanında içilen biraların yüzde 85’ini oluşturan Plzeň biçimi, yani ‘pilsen’ çıkmıştır ortaya. Rick Kempen’ın 2017’de kaleme aldığı kitabı ‘Bira’, keyifli bir bira sohbetinde dostlarla kadeh kaldırırken paylaşabilecek onlarca benzer ilginç bilgiyle dolu. Kendisi bir bira uzmanı. Kitabın Türkçe baskısında kullanılmamış ama yepyeni kapakta bir de alt başlık var: ‘Günümüz bira alemine çıkan yol.’ Kitap tam da bu alt başlıkta bahsedilen ‘yol’u tanım ediyor. Biranın tarım ihtilali ertesinde Mezopotamya topraklarında ilk kez keşfedildiği günlerden günümüze gelene dek geçirdiği evreleri, günlük hayata etkilerini; toplumsal ve ekonomik ilişkiler değişim gösterdikçe, insanlığın her daim çok sevdiği içeceğin de yeniden nasıl şekillendiğini su gibi akan, hiç duraksamayan sade bir lisanla anlatıyor.
KLEOPATRA, BİRAYA YÜKSEK VERGİ KOYDU Yazarın da bir yerde vurguladığı gibi; insan medeniyetinin avcı-toplayıcılıktan tarım toplumuna geçişinin tahminen de en önemli simgelerinden biri bira. Ticarette şimdi takas iktisadı geçerliyken, ödeme aracı olarak para niyetine bira kullanılmaya başlanmıştı mesela. Önce Sümerler, ardından Mısırlılar işçi fiyatlarını birayla ödediler. Romalılara karşı girişilen savaşların masrafını çıkarabilmek için biraya yüksek vergi koymayı akıl eden Kleopatra, devlet iktisadını çekip çevirebilmek için bu görece ucuz, popüler halk içkisinin satışından kamu maliyesine katkı sağlamayı akıl eden günümüzde de hala mevcut önderlerin birincisiydi mesela. Bira, Rick Kempen, Mütercim: Mustafa İtina, Kolektif Kitap, 2018.
BİRA, KAMA SUTRA KİTABINI HATMETMEMİŞ BİR SEVGİLİ Kempen, sözün tam manasıyla bir bira sevdalısı.
Şarabı sadece misyoner durumunda sevişmeyi bilen birine benzetirken, birayı kama sutra kitabını hatmetmiş bir sevgiliyle eş tutması da bu yüzden. Kitabında meftunu olduğu bu içeceğin tarihî seyahatini sosyal ve kültürel yansımalarıyla anlatırken zaman içinde üretim metotlarının çeşitlenmesini, farklı coğrafyalarda farklı tarzların ortaya çıkışlarını ve bunların sebeplerini de ortaya koyuyor. Ve elbette, bugün hiçbirimiz neye benzediğini bilmesek de bira şişelerinin üzerinden ismine aşina olduğumuz şerbetçi otunun devreye girmesinin bira tarihini nasıl ikiye ayırdığını, neden çok önemli olduğunu çok güzel izah ediyor. Yanlış anlama olmasın; kitap sadece tarihten bahsetmiyor.
Gastronomi ve bira gustosu da içerikte önemli bir yer tutuyor. Hangi bira; ne zaman, ne ölçüde, nasıl içilir, nasıl tadılır? Ya da hangi birayla yanında eşlikçi olarak ne yenir? Veya hangi yemekte hangi bira ne şekilde servis edilebilir? İşin bu tarafının ne kadar ayrıntılı incelendiğini anlatabilmek için şu örnek yeterlidir herhalde: Kitabı bitirdiğinizde kakaolu pudingle harika uyum gösteren biranın hangisi olduğunu bile öğreniyorsunuz. Kempen ayrıca vejetaryen ve veganları da unutmamış, hangi biralardan uzak durmaları gerektiğini anlatmayı da ihmal etmemiş. Son olarak o kaçınılmaz konu, bira ile göbek ilgisi var elbette: Bira şişmanlatır mı? Kempen birayı, koladan diğer çeşitli alkollü içkilere dek her çeşit içecekle mukayese ederek inandırıcı bir sonuca da varıyor. Ayrıntıları okuyabilirsiniz ama kestirmeden sonucu söyleyip merakınızı giderelim: Bira içmeye düşkün ve göbekli bir insansanız, bel nahiyenizdeki kilonun sorumlusunu biranın kendisinde değil başka yerlerde aramalısınız, zira emin olun bira şişmanlatmaz!
13:13
