Son seçimden bu yana dozu artırılan sıkılaşma adımlarının gerçek kesimlerdeki etkileri Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası datalarına yansımaya başladı. TÜİK’in “Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat Güven Endeksleri, Haziran 2024” raporu ve Merkez Bankası’nın gerçek kesim güven endeksi, dalların şu anki işlerinin ve gelecek üç ayki beklentilerinin düştüğünü gösterdi. Bu düşüşlerin Merkez Bankası’nın istediği kadar olmadığını belirtirken “Üçüncü çeyrekte iktisattaki soğuma hızlancaktır” dedi.
TÜİK’e göre mevsim tesirlerinden arındırılmış güven endeksi haziranda hizmet dalında aylık yüzde 1.5 azalarak 115.4, perakende ticaret bölümünde yüzde 2.6 azalarak 108.8 ve inşaat dalında yüzde 0.5 azalarak 87.9 puan oldu. Ayrıca Merkez Bankası tarafından açıklanan imalat sanayi ile ilgili gerçek kesim güven endeksi de aylık 1.9 puan azalarak 100.5 puana indi. Bu kapsamda mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken mevcut toplam sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki toplam istihdam, genel gidişat, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş ölçüsüne ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.
Nisandan bu yana soğuma emarelerinin görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Cem Çakmaklı, son datalara de yansıyan soğumanın Merkez Bankası beklentileri ve isteklerinin altında olduğunu belirtti. Enflasyonda hızlı düşüş için daha sert bir düşüşe ihtiyaç olduğunu belirten Çakmaklı, şunları söyledi: “Merkez Bankası idaresinin sunumlarında sert soğuma beklentisi vardı ama olmadı. İkinci çeyrekte ilk çeyreğe göre daha soğumuş bir ekonomi oluştu ama istenilen kadar olamadı. Üçüncü çeyrekte şu ana göre daha sert düşüşler göreceğiz. Ama yine de enflasyon düşüşü için kâfi değil. Yıllıkta düşüşler başlayacak olsa da aylık bazda yüzde 3 ve üstüne yapışmış bir enflasyon var. Bunun yüzde 2 hatta 1’lere düşmesi gerek”
Yüzde 2.6: Perakende ticaret güven endeksindeki aylık düşüş
BELİRSİZLİK SÜRÜYOR
Perakende ticaret endeksindeki düşüşü değerlendiren Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel ise haziranda satışların çok olumlu seyrettiğini lakin gelecek dönem belirsizliklerinin sürdüğünü söyledi. Öncel, “Şu an bizde hava güneşli haziran iyi geçti ama önümüzdeki yaz için turist sayısını ve şirketlerin ücret artırımlarını görmemiz gerek. Bir de ülkemizden bağımsız bir şekilde dünyada yükselen savaş telaffuzları de gelecek belirsizliğini artıyor” diye konuştu.
Endekslerdeki bu düşüşleri değerlendiren Türkiye Ekonomi Siyasetleri Vakfı Yöneticisi Prof. Burcu Aydın Özüdoğru, “Yerel seçim sonrasında, yüksek faiz ve sabit kurun etkisi gerçek dalda kendini göstermeye başladı. Bunların üzerine bir de vergi artışı eklenecek” dedi. Prof. Dr. Fatih Özatay da sıkılaşma siyasetlerine dikkat çekerek “Sabrın sonu selamet mi? Yoksa taş çatlayacak mı? Sabır taşı çatlamazsa enflasyonu yılsonunda yüzde 40 civarına indireceğiz. Ama dünyada 6’ncı yüksek enflasyonlu ülke olmaya devam edeceğiz. Sabır taşı dile gelir de ‘değer mi’ diye sorarsa?” ifadelerini kullandı.
KAPASİTE KULLANIM ORANI DA GERİLİYOR
Ekonomideki soğuma üretim kademesinde da kendini gösteriyor. Merkez Bankası tarafından açıklanan imalat sanayi genelinde mevsimsel tesirlerden arındırılmış kapasite kullanım oranı (KKO) da, evvelki aya göre 0.4 puan azalarak yüzde 76.2 oldu. KKO, imalat endüstrinde faaliyet gösteren 1738 işyeri tarafından İktisadi Yönelim Anketine verilen cevaplar toplulaştırılarak değerlendirildi. Buna göre, mevsimsel tesirlerden arındırılmamış KKO ise bir evvelki aya göre değişmeyerek yüzde 76.3 düzeyinde sabit kaldı.
13:13
