PANDEMİNİN başında küresel hemşire açığı 6 milyon gibi bir sayı ile ifade ediliyordu. Pandemiden sonra ise Dünya Sağlık Örgütü bu açığın 13 milyona çıktığını duyurdu. Yani en basit tarifiyle temel bakım muhtaçlığına cevap verecek hemşirelere erişim tüm dünyada önemli bir sorun. Bu açık bir ilaçta olsa; koca bir sektörü etkileyen, beraberinde birçok sorunu da getirdiğinden kimsenin kuşkusu olmayan bir ekonomik sorun olarak ele alınır, tahliller üretilirdi. Lakin doğrudan üretime etkisi olmadığı düşünülerek hemşire açığından bir ekonomi sorunu olarak bahsedilmiyor.
29 MİLYON HEMŞİRE VAR
Peki veriler ne diyor? OECD’nin 2021 datalarına göre 1000 nüfus başına ortalama yaklaşık 9.2 hemşire düşüyor. Bu sayı Türkiye, Brezilya, Endonezya, Kolombiya ve Meksika’da ise 3’ün altında. Dünya genelinde 29 milyon hemşire var. Bu global sağlık çalışanlarının yüzde 49’unun hemşirelerden oluştuğu anlamına geliyor. Türkiye’de ise toplam sağlık çalışanlarının yüzde 18’i hemşire. Bu açığın yarattığı ekonomik maliyet var. Koç Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayişe Karadağ, Uluslararası Hemşireler Konseyi’nin bu husustaki çalışmalarını paylaştı. Hürriyet’e konuşan Karadağ, tüm dünyada sağlık dalının hemşireler üzerinde yükseldiğini, bazı ülkelerde bu yükün kaldırılamaz hale geldiğini ve bunun da bir verimlilik sorunu yarattığını belirtti. Karadağ, “En temel bakıma erişimin aksadığı yerde aynı zamanda ekonomik bir verimlilik kaybından da bahsetmek gerekiyor. Bunun hesabı yapıldı. Tüm dünyada ortalamalar alındığında sıhhatin bozulması küresel ekonomiye toplam GSMH’nın yüzde 15 oranında maliyet yükü getiriyor. Dünya Sağlık Örgütü, yetersiz bakımın düşük ve orta gelirli ülkelerde 1.6 trilyon dolarlık verimlilik maliyetine neden olduğunu açıkladı. Bu önemli bir sorun” kelamlarıyla durumu özetledi.
Gelişmiş ülkelerde hemşire erişimi biraz daha iyi durumda. Prof. Dr. Karadağ, duruma enfeksiyon örneğiyle açıklık getirdi: “Gelişmiş ülkelerde yatan her 10 hastadan birinde bir sorun yaşanıyor. Bu da hastane harcamalarının yüzde 13’üne denk geliyor. Enfeksiyon çok önemli. Yapılan hesaplamalar ortaya koydu ki enfeksiyonu önlemek için yapılan her 1 dolarlık yatırım 7 dolarlık getiri sağlıyor.”
AÇIK NASIL ÖNLENİR
Bu derece önemli bir alanda neden açık var? Bu sorumuzu da Türk Hemşireler Derneği Başkanı Azize Atlı Özbaş yanıtladı. Özbaş’a göre problem gençlerin bu alana ilgi göstermemesi değil. Özbaş nedenleri şöyle anlattı: “Mesele bir meslek stratejisi oluşturmakta yatıyor. Türkiye’de açık çok büyük. Ama 208 üniversitede 177 hemşirelik programının tamamı tam kontenjan ile eğitim veriyor. 2023 kontenjanı 21 bin 565 öğrenciydi. Şu anda 81 bin 578 öğrenci hemşirelik eğitimi görüyor. Yılda ortalama 15-16 bin mezun veriliyor. Türkiye’de ebe-hemşire sayısı 290 binlerde. Bu önemli bir yatırım. Türkiye’de kalsınlar ve sağlık sistemiyle ilgili stratejiler geliştirsinler istiyoruz. Lakin son yaptığımız çalışmada öğrencilerin yüzde 87’sinin yurtdışına gitmek istediğini gördük. Bunların yüzde 41’i ise bir daha dönmeyi düşünmüyor. Bu hem sağlık hem de ekonomi açısından büyük sorun.”
Azize Atlı Özbaş
Özbaş’a göre üniversiteler de sağlık kuruluşları da önlem almalı. Bazı özel üniversitelerin mezunlarına yurtdışında meslek vaat ettiğini söyleyen Özbaş’a göre iyi yetişen hemşireleri yurtiçinde tutmak için tedbirler alınmalı. Özbaş ayrıca atama problemine da dikkat çekerek, “100 bin hemşire atama bekliyor. 2013’ten bu yana kamu hastaneleri üniversite mezunu olmayan hemşire almıyor ama sektörde lise mezunu hemşire hâlâ çok fazla” diye konuştu.
SEKTÖRDEKİ YENİ TRENDLER NELER
Tele sağlık: İnsan ömrü uzuyor kronik hastalıklar artıyor. Her sorunu hastanede çözmek mümkün değil. Hastaneler küçülecek, uzaktan sağlığa yatırım artacak. Tele sıhhatin kilit noktası hemşireler olacak. Buna hazırlanmak gerekiyor.
Yapay zekâ: Verilerin denetimi, tahlili çok önemli olacak sağlık kesiminde. Hemşirelerin bilgilerin lisanından anlaması gerekiyor. Yapay zekânın lisanından anlayan hemşirelere ihtiyaç var, mühendislik gibisi dersler verilmeli.
Evde sağlık: Evde sağlık hizmetlerine ihtiyaç giderek artıyor. Bireyleri kendi sıhhatlerinden sorumlu hale getirmek şart. Bunu da lakin hemşireler anlatabilir. Bu alanda eğitimler verilmeli, iletişim güçlendirilmeli.
MALİYETİ HAMİ HİZMETLER DÜŞÜRÜR
Prof. Dr. Ayişe Karadağ’a göre hemşire açığından oluşan ekonomik verimlilik kaybını önlemek için hemşirelik mesleğinin kullanım alanlarını da değiştirmek gerekiyor. Maliyetin artmasının ardındaki nedenlerden en değerlisinin hemşirelerin hastane öncesinde kullanılmaması olduğunu söyleyen Karadağ, “Dünya Sağlık Örgütü bakım hizmetlerinden doğan maliyetlerin azaltılması için esirgeyici sıhhatin etkili olduğunu belirtiliyor. Bu nedenle hemşireler hami hizmetlerde kullanılmalı. Ev ziyaretleri, çocuk sağlığı denetimleri, ilaç kullanım takibi, gerilim etkenlerinin takibi hemşirelerin ana çalışma alanıdır. Türkiye ise hastalandıktan sonra kullanıyor hemşireleri. Sadece hastane çatısı altında kullanılması verimliliği etkiliyor” dedi.
Prof. Dr. Ayişe Karadağ
13:13
