Her Zaman Öteki, Kimi Zaman Hayvan: Öteki Hayvanlar

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

1980 yılında doğan Derya Sönmez, ‘Sırça Kanatlar’ kitabıyla Antalya Edebiyat Günleri En İyi İlk Kitap Mükafatı ve Dil Derneği Ömer Asım Aksoy Mükafatı almıştı.

Sönmez’in sakin, olgun ve kendinden emin bir lisanı var. Hiçbir şeyi aceleye getirmeden, metni gerekli detaylarla zenginleştirmesi, dert ettiği problemleri bağırıp çağırmadan anlatması insanı ister istemez içine alıyor. ‘Öteki Hayvanlar’, kişisel olanın aynı zamanda son derece politik olduğunu, bireyle toplum bağının değerini, dile ihanet etmeden, hikayenin esaslarına sırt çevirmeden işaret ediyor okura.

Kitaptaki tüm hikayelerin aynı güçte olduğunu söylemek mümkün olmasa da yapıtın tamamını ele aldığımızda; okuru tatmin edecek, muharririn kendi yazın deneyimini güçlendirdiği ve bazı hikayelerin okundukça daha da zenginleştiği bir kitap çıkıyor karşımıza.

KÖRELMEYEN BİR MÜELLİF ISRARI

‘Öteki Hayvanlar’ın en temel mahareti ısrarından vazgeçmiyor oluşu. Ötekiden bahsetme ısrarıdır bu. Lakin söz konusu ısrar, ısıtılıp ısıtılıp önümüze sunulan temcit pilavlarının tadını vermiyor okura. Tersine, uzun vakittir görmezden gelinen insanları yeniden hatırlatıyor bize. Kutsamayan, ötekiyi bütünüyle baş tacı etmeyen bir ısrardan söz ediyorum. İyi yanları parlatılanlar, dümdüz kötü karakterler, her durumda mürekkep yalamış tipler, büyük kahramanlar yok bu hikayelerde. Günahları ve sevaplarıyla gerçek insanlar var. Tek başına onları anlatma ısrarı bile kendi çağdaşlarından farklı bir yere konumlandırıyor yazarı.

Bununla birlikte üzerinde titizlikle durulsa, daha zengin bir okuma tecrübesi yaşatacak hikayeler de var kitapta. Ne olursa olsun güçlü ve zayıf taraflarıyla üzerinde durulması gereken, iyi hikaye okumak isteyen okurun listesine almasını gönül rahatlığıyla tavsiye edebileceğimiz nitelikli bir kitap ‘Öteki Hayvanlar’.

BİR ÜSLUP SIÇRAMASI: YAZ BİTER

Derya Sönmez’in Öteki Hayvanlar’ı, Yaz Biter isimli hikayeyle başlıyor. Bizim öykücümüz ölümü, üstelik trajik ölümü pek sever. Dağılan aileleri, çocuklara yetmeye çalışan anneleri, çocuksuluğu, onun saf bakışını… Sevdiği çok şey vardır daha, tahminen haklı bir yan da vardır bu sevişte, tahminen kolay geliyordur tüm bunlar üzerine kalem oynatmak, her şey mümkün. Öte yandan sözünü ettiklerimiz, binlerce kez daha yazılabilir problemler. Zorluk da burada gösteriyor kendini. Bazı müelliflerin metinlerini okuduğumuzda, onların söz konusu bahisleri sadece kolaylarına geldiği seçtiğini çabucak anlarız. Bir çiğlik kendini hızla ele verir, acemilik duvarın gerisinden başını uzatır saklanmaya çalışırken. Nostalji hastalığına tutulmuş der, okuduğumuz vaktin boşa gittiğine üzülürüz. Kimi okur, tüm bunları samimi bulur, çocuklar hoştur zira, her şeyden öte çocukluktur güzel olan. Ölüm acıdır, sarsar, uzar sarfiyat bir sus onun olduğu yerde. Evlatlarına yetmeye çalışan bir anne (eğer annelik kutsalsa) bin kat daha kutsaldır. Dağılan aileler kalbimizi kesimler, dağıtır onu da. Ama kıssaları oluşturan o küçük modüller, yazmak sıkıntısını ciddiye alan bir öykücünün elinde, binlerce değil, isterse milyonlarca kez yazılmış olsun ışıldayıp durur. Okurken, kıssadan çok lisanı deneyimleriz zira. O dil taşır hikayeyi de muharririni da. Derya Sönmez’in Yaz Biter hikayesini okurken tek düşündüğüm söyleyişin usulluğu oldu. Yaz Biter’i maharetlerini göstermeye çalışan bir Kapalı Çarşı halıcısı yazmamış. Yani müellif, “Bak şimdi ne anlatacağım” ya da “Gördün mü nasıl bağladım” diye kendini paralamıyor. Yavaşça “böyleyken böyle,” diyor. Deyişinde geçersizlik yok. Lisanı bu derece sahicileştirmek, anlatıyı sırtını merak ögesine yaslamadan derinleştirmek kolay değil. Sönmez, Yaz Bitti hikayesiyle ilk kitabındaki övgülerin boşuna olmadığını gösteriyor tekrar.

ORİJİNAL OLSA DA ERKEN BİR HİKAYE: ÖLDÜRME BİÇİMLERİ

Kitabın ikinci hikayesi Öldürme Biçimleri ise iyi düşünülmüş lakin ilk hikaye düşünüldüğünde oldukça zayıf kalmış bir hikaye. İlk hikayeyle tuhaf ama uzak kontakları da var Öldürme Biçimleri’nin. Yaz Biter pişmanlık etrafında dolaşırken, Öldürme Biçimleri beklentilerin etrafında dolaşıyor. Bu hikayede de birincisinde olduğu gibi babasız büyütülen çocuk ve hikayenin isminden azade olsa da ölüm var. Başta da değindiğim gibi, iyi düşünülmüş, pek rastlanmayan bir soruna eğiliyor müellif lakin cümleler üzerine daha fazla dursa, tahminen anlatıcıyı değiştirse daha etkili bir hikaye çıkarabilirdi ortaya. İlk hikayeden bahsederken çoğunluğun hemfikir olacağını düşündüğüm bir hususa değinmiştim. Artık – uzun vakittir, öykücünün (çoğunlukla) tek çıkar yolu dil. Öldürme Biçimleri’ni okurken, karakterin beklentilerinden, bilinmeyen şiddetinden, planlarından ve ona hayal kırıklığı yaşatan şeylerden daha çok rahatsız olmak isterdim. Şu hâliyle o etkiyi yaratamayan bu hikaye, tahminen tekrar tekrar yazılmalı ve başka kitaplarda, olgunlaştığı zaman sunulmalıydı okura.

SİLAH DEĞİL İŞARET FİŞEĞİ: SİSTE DAĞILAN GEMİLER

Bizde öteki anlatısının evvelce beri güçlü olduğu aşikâr. Çağdaş muharrirlerimizin bir kısmı adeta bayrak taşır gibi sürdürüyorlar bu geleneği. İyi de ediyorlar. Körleşen topluma, onun reaksiyonlarına aldırmadan, suçlamalarına kulak asmadan yarayı işaret etmek gerekiyor hâlâ. Bugünlerde sanatkarın yok sayanı makbul sayılıyorsa da o inadı sürdürenler hâlâ var neyse ki. Yaşadığımız coğrafyadan yakın tarihimize kadar her şey, neredeyse tüm toplum bireylerini o denli ya da böyle öteki hâline getirdi. Haliyle “öteki”yi anlatırken kendimizi de anlatıyor oluyoruz birçok zaman. En azından Derya Sönmez bunu becerebiliyor. Kendini anlatır gibi yalın, içten ama uzaklıklı bir dil tutturmuş, bu şekilde ötekiyi bize yaklaştırabiliyor doğallıkla. Kitabın üçüncü hikayesi Siste Dağılan Gemiler bunun güzel örneklerinden biri. “Normal”e yaklaşmanın yarattığı tedirginlik ve vazgeçmişliğin kirli ama ferah havası serin bir rüzgar olup okşuyor okurun yüzünü. Fularlı bir keçi gibi, aldırışsız, telaşsız yaklaşıyor bize metin.

Sönmez bu hikayede, tıpkı kitabın ilk hikayesindeki gibi sahih ama daha az rastlanır bir olayla çalıyor kapıyı. Deniz, balıkçı ve sarhoşlar dendiğinde akla gelen ilk isim Sait Faik’tir malum. Bir manada ustaya hürmet hikayesi Siste Dağılan Gemiler. Ötekinin de ötekisi denebilecek, en tabandakilerin kıssasıdır bu. Benim, diyecek halkçının yüz ekşiteceği bu kahramanları, sınıfsal bağlarından koparmadan, yine titiz bir lisanla işleyerek anlatıyor Sönmez. Bu hikayenin düşündürdüğü en temel şeyse müellifin kıssasını bir silah olarak kullanmadığı zaman daha güçlü metinler yazdığı oldu ister istemez. Derya Sönmez, kıssaları silah olarak değil işaret fişeği olarak görüyor belli ki. Kimi müellif, özellikle daima aynı ya da daha iyimser olmak gerekirse benzer metinler yazıp okurun içini cız ettirmek ister. Ereği budur velhasıl. Kendi yarasını kanırttıkça attığı çığlıkla ürpermesini ister herkesin. Bir yarası vardır zati, tek sermayesi odur. O yaranın çeperini genişlete genişlete, onun üzerinde tepine tepine geçirir tüm müelliflik serüvenini. Ekmeğini de yer tuhaf bir şekilde. Yutarız böyle zokaları, bunlarla yemlenmeyi severiz.

Derya Sönmez, apaçık görünüyor ki o yazarlardan değil. İlk kitabı ‘Sırça Kanatlar’dan bu yana gözlemlediğim en önemli özelliği aynayı kendinden çok diğerlerine tuttuğu. Metindeki arayı de buradan tartmak gerek zati. Bu ara, amiyane tabirle ağlak metinler yazmasını önlüyor, önemli sıkıntıları ayağı yere basan birer eser hâline getirmesini sağlıyor.

OYUNU DÜSTURUYLA ZENGİNLEŞTİRMEK: ÖTEKİ HAYVANLAR

Kitaba ismini veren Öteki Hayvanlar, sebepleri, insani karmaşalarıyla, gelişip büyümesi ve bağlandığı, tahminen sakındığı yerle en güçlü hikayelerden biri. İnsanın gerçek yüzünü, kalbinin zehrini, yeterlinin ne olduğunu, iyi kalmanın mümkün olup olmadığını sorgulayan, hayatımızın ortasına kepçeyle girenin sadece erk olmadığını gösteren, şikayetlerimizin sebebini biraz da kendimizde aramamız gerektiğini işaret eden, güçlü, sürecek, okundukça yenilenecek bir hikaye. Bir evvelki hikayeyi değerlendirirken bahsettiğim acı kanırtma işini Hidayet eliyle pekâlâ yapabilirdi Sönmez. O denli yapsa, daima o denli sürse o tarlayı, buna imkan verecek birçok karakter de yaratmış zira. Muharrir istese, yani tek amacı bu olsa, kendine o denli ya da böyle büyük bir okur kitlesi yaratabilir. Lakin bunun yerine sahi olanın peşinden koşuyor ve o meşhur müzikte dediği gibi “masum değiliz hiçbirimiz” demeye getiriyor lafı. Diyaloglardaki bazı aksamalara rağmen, ince elenip sık dokunmuş bir hikaye olduğunu belli ediyor Öteki Hayvanlar.

Yazarların insanı yüceleştirmeye olan eğilimi onları tuzağa düşürür birçok zaman. Yarattıkları karakteri kendi yerlerine mi koyar, karakter aracılığıyla kendilerini mi aklamaya çalışırlar bilinmez. Lakin herkes değilse de azımsanamayacak kadarı, üzerine çok düşünülmediği belli olan karakterini allayıp pullamayı, onu o denli ya da böyle haklı çıkarmayı ister. Kendini yeniden yapmayı, şekillendirmeyi istekler tahminen. Bunun en net karşılığını oyuncularda görürüz. “Normal hayatta olamayacağımız herhangi biri olabiliyoruz,” derler yaptıkları söyleşilerde. “Bazen manav, bazen doktor, kimi zaman katil, kimi zaman fahişe olabiliyoruz.” Hikaye de bir manada oyun alanıdır kesinlikle. Lakin muharrir burada, kendini biri yaparak, kendini yeniden şekillendirerek, aklayarak oynamaz oyununu. İşte özellikle Öteki Hayvanlar’dan anlaşılıyor ki Derya Sönmez, hikayedeki oyun probleminin kurallarını kavramış ve onları ustalıkla uyguluyor. Kapalı gizli kendini parlatmıyor, parlayan o değil, dil ve karakterlerin sahiciliği. Yalnızca bu bile, onun yazın sürecini yakından takip etmeye kafidir sanıyorum.

MAĞDURUN ZULMÜ: KEDİ ADIMLARI

Kitabın bana göre en önemli lakin okurun aklında daha az kalacak hikayelerden biri Kedi Adımları. Bu, okurun aklında daha az kalacak yargısı tahminen kusurludur, bilinmez. Lakin yaratılan bir okur var. Daima vardı, olmaya da devam edecek. Dayatılan neyse, ona göre şekillenecek bir çoğunluktan bahsediyorum elbette. Niyet herkesi aynı çuvala koyup o çuvalı yerden yere çalmak değil. İnsan tabiatı gereği hareket eder. Üç kişi bir evin çatısına baksa, bunu gören dördüncü de aynı yere çevirir bakışlarını. Yayınevleri ile okur arasında da benzer bir ilişki var yıllardır. Birbirine benzer metinleri arka arda yayımlarlar ve okur da bu dayatılanı, şuurlu ya da bilinçsiz kabul eder. Tanınan müellifler böyle doğar biraz da. Yakın geçmişte, birçok beşerden duyduğum ve çok satıldığını bildiğim bir kitabı okudum. Ülkenin önemli yayınevlerinden biri aracılığıyla yayımlanmış, kelime oyunları etrafında dönen kişisel çıkarımlardan oluşan bir “öykü” kitabı. Çok okunan, çok sevilen, tavsiye edilen buna benzer çok kitap var ne yazık ki. Öte yandan, sakin sakin hikayesinin peşinden koşan isimler de var. Sevaplarıyla günahlarıyla kendi yollarında yürüyorlar. Hatta kimini az önce örneğini verdiğim kitabı yayımlayan önemli yayınevi yayımlıyor. Tüm bunları, yayınevleri tanınan kitap basmasın, demek için yazmıyorum, kesinlikle kendi çerçevelerini kendileri belirleyecekler, ticari telaşları da olacak. Kâfi ki iyi hikaye peşinde koşan müelliflere sırtlarını dönmesinler.

Öteki Hayvanlar, Derya Sönmez, 964 syf., Sel Yayıncılık, 2024.

Kedi Adımları, işte tam da böyle bir müellifin hikayesi. İnsanın şüphe yüzünden neye dönüşebileceğini, sevginin beşere neler yaptıracağını, mağdurun zulmünü göstermesi hasebiyle, nadir rastlanacak nitelikte hikayelerden biri. Dediğim gibi, üzerinde daha çok durulması gereken bir hikaye. Bizde her nedense sadece kitaplar hakkında konuşulup bitirilir her şey. Hikaye toplamları da şiir toplamları da her öğesinin ihtimamla ele alınması, titizlikle üzerinde durulması lazım gelen kitaplardır. Elimizde çok imkân varken bunu neden es geçeriz bilmem. Bu yazı da tüm kitabı kıymetlendirmek amacıyla kaleme alınıyor lakin bugün yapılması elzem olan, şayet değerli bulunuyorsa ya bağımsız olarak ya da müellifiyle tek tek hikayeler ve çağrıştırdıkları üzerine konuşmak olmalı. Roman cinsinin tersine, hikaye ya da şiir kitaplarının yaşadığı en bahtsız şey bu tahminen de.

Kedi Adımları, bana ayrıca detayların bir metni ne kadar güçlendirebileceğini düşündürdü. Derya Sönmez, neredeyse tüm hikayelerde anlatıyı zımnî ya da açık bir şekilde kesimlere bölüyor ve bu parçaları okuma lezzetini artıracak detaylarla zenginleştiriyor. Bunu mümkün kılan imkânları lakin deneyimle kazanabilir insan. Tek başına sorup soruşturmak veyahut araştırma yapmak yetersiz kalır söz konusu detay hâkimiyeti için. ‘Öteki Hayvanlar’da muharririn hayata, küçük problemlere ve en değerlisi beşere bakışının ne kadar önemli olduğunu seziyoruz bu sayede. Kendi dar etrafına, korunaklı bölgesine sıkışıp kalmamış olanların söyledikleri, değersiz de gözükse metni pasından kirinden arındırıyor.

ÇOĞUNLUĞU YAKALAYABİLECEK LAKİN SALLANTILI BİR HİKAYE: BİR ORMAN HAYALİ

Kitabın diğer hikayesi Bir Orman Hayali, şiire yaklaşan ritmiyle dikkat çekse de müelliflerin kolay kolay düştüğü bir tuzağın izlerini görmeme sebep oldu. Bu tuzak hiç kuşkusuz güzel söz söyleme telaşıdır. Aforizma hevesi de diyebiliriz buna. İnsan anlatırken, bu anlattığım anlatmaya kıymet mi, diye düşünmez çoğunlukla. Düşünense, şayet lisanı biraz kıvraksa işi süsleyip püslemekle halledeceğine inanır. Bir Orman Hayali, orman imgesinin gücüne rağmen sallantılı bir hikaye. Ne içinden cımbızlanabilecek güzel cümleler ne de az önce bahsettiğim orman imgesi hikayeyi kurtarmaya yetiyor. Muharririn üslubu ya da sıkıntı edilen durum değil hikayeyi başkalarından zayıf kılan. Muharririn çabası kendini apaçık ele veriyor Bir Orman Hayali’nde. İyi bir müellif, metninin, cümlelerinin üzerine tek tek eğilir. Edebi yapıtta çaba kusur değildir kesinlikle. Öte yandan bir de o çabayı hissettirmemek için özel bir çaba gerekir. Bir Orman Hayali’nin eksiği bu tahminen. Her şeyin ötesinde bu hikaye, okuyan çoğunluğun beğenisini daha kolay toplayabilir. Başkalarına göre alegorik bulunabilir söz konusu metin. Buna yüksek sesle itiraz etmek de mümkün değil. Hikayeden bahsetmeye başladığımda “anlatmaya paha olan”dan söz açmıştım. Muharrir dilerse bir tuzluğun masadaki yerini bile öyküleştirebilir. Tuzluğun bir mazisi vardır, onu oraya koyan şahısla ilgili bir dert vardır, tuzluk bir metafor da olabilir. Muharrir için öykünün anlatmaya kıymet olması demek, metnin işlenmesine imkan sağlayabilecek bir hareket alanı yaratması anlamına geliyor biraz da. Bir Orman Hayali’nin dert ettiği şey Derya Sönmez’i çaresiz bırakmış güya. Bu çaresizlik de onu abartarak söylemek gerekirse “aforizma” aramaya itmiş. Özcesi çoğunluğun önemli olarak göreceği lakin benim, ‘Öldürme Biçimleri’ ile bir arada kitabın zayıf halkası olarak gördüğüm bir çalışma olmuş.

KENDİNİ TEKRAR ÜRETEN BİR HİKAYE: SÜT UYKUSU

Bazı muharrirler, yazdıklarıyla okura düşünme alanı yaratır. En keyif veren okuma tecrübeleri bu kalemlerden çıkan metinlerde yaşanır genelde. Derya Sönmez ise sadece düşünme alanı yaratmakla kalmıyor, geniş bir duyu alanı da açıyor okura. Hislerin, oburlarının gözleriyle görmenin, onların eliyle hata etmenin deneyim edilmesine imkan sağlaması açısından böyle muharrirler talihtir demek abartılı olmaz sanıyorum. İkna etmek konusunda hayli becerikli bir muharrir Sönmez. Bazı hikayelerinde o denli iyi ikna ediyor ki, ister istemez kendi kendinize “Ben bunu nasıl bu derece derinden duyabildim?” diye sorabiliyorsunuz. Süt Uykusu, kurgusunun gücü ve karakterin histerik tutumuyla hem yeni düşünme alanları açıyor hem de hislerinizi harekete geçiriyor. Çıkışsızlığın, kendi olma sürecinde bilinçaltında sıkışıp kalan anıların, dayatılmış vazifelerin içinde debelenip duruyorsunuz. İnsanın ikircikli halini ilk bakışta kavratacak bir harita gibi seriliyor Süt Uykusu insanın önüne.

Taklit etmeden, kendini sakınmadan oynatıyor kalemini muharrir bu hikayede. Daha önce sözünü ettiğim, her hikaye üzerine tek tek konuşmanın ehemmiyetini bir kez daha görüyoruz metinde. Karanlıkta, ağzında ufak bir fenerle tadilat yapan işinin ehli bir usta gibi, sadece uğraşını görerek yapılmış, ötesindeki karanlığa aldırılmadan üstesinden gelinmiş nefis bir hikaye Süt Uykusu. Yine ilk bakışta alelade sayılabilecek bir kederden insanın en zımnî dürtülerine inmeyi başardığı bu hikayeyle muharrir, kitaptaki diğer güçlü hikayelerle bir arada gelecekte yapabileceklerinin sinyalini vermiş. Derya Sönmez, ilk kitabını kırklı yaşlarının başlarında yayımlamış, yani kitap için telâşlı davranmamış bir müellif. Çoğunluğun aceleciliğin pençesine çarçabuk düşebileceği bir çağdan geçiyoruz. İmkanların çokluğunu nimet sayıp her yazdığını kitaplaştıranların bilakis uzun uzun çalışıp yol alan birden fazla ismin daha nitelikli işler yaptığına şahitlik ediyorum son vakitlerde. Kamil Erdem, Kadire Bozkurt, Metin Nart ve Derya Sönmez bu yavaş ama kararlı tutumun en iyi temsilcileri şu an. Bahsini açtığım duyu alanı açma meselesi tahminen bu yavaşlıktan ileri geliyordur. Göre göre, deneyim ede ede masanın başına oturmak gerekiyor tahminen. Süt Uykusu, tüm bunlar göz önünde tutulduğunda diğer hikayelerden ayrılan, güçlü ve kendini tekrar üreten bir metin olarak duruyor önümüzde.

BURADA KÜÇÜK İNSAN YOK: CUNDA’DA AKŞAM HAZIRLIĞI

Bizde herkes küçük insanın hikayesini müellif neredeyse. Ne demekse küçük insan. Bu söylemi çoğaltan, yani bu tabiri bıkıp usanmadan dolaşıma sokan da yine biziz. Küçüklük, kendi hayat telaşının peşinde koşana, sözgelimi çalışana, esnafa, beyaz yakalıya, durumu pek de matah sayılmayan ana babaya layık görülür daima. Derya Sönmez’in hikayelerini okurken o küçüklüğün un ufak olduğunu görüyor insan. Herkes kendiyle ve ister istemez etrafıyla ilgili. Hâliyle bu ilgi ve mecburi ilişki, öyküyü doğuruyor. Cunda’da Akşam Hazırlığı hikayesini okuyup bitirdiğimde arı gibi çalışan küçük insanlar, işini aşkla yapan bir küçük insan, ölen küçük insanlar, kaytaran küçük insanlar ve daha başka bir sürü küçük insan gördüm. Bunlar ne tek başına iyi ne saf kötü üstelik. Herkes kadarlar ve olması gereken de bu. Müellifin konuşlandığı yer öte bir yer değil. O da pekâlâ onlardan biri işte. Aslında böyle olduğu için eğreti durmuyor üstüne eğildiği birçok şey.

Bu kısacık hikayede fotoğraflar çiziyor Sönmez. Küçük kaçamaklar, büyük acılar, bazı telaşlar resmediyor. Tabloları yan yana getirdiğimizde her şeyi ama en kıymetlisi insanı görüyoruz açıkça. Kitaptaki en temel dert de bu bana kalırsa. İnsanın küçük kalmasına izin vermiyor bu hikayeler, o denli tanımlanmalarına müsaade etmiyor. Kişisel olanın gereğinden fazla politik olduğunu fısıldıyor sakince. Keşke böyle olmasa, demiyor. Ne olması gerektiğini işaret etmiyor. Tam da yapılması elzem olanı yapıp apaçık resmediyor ve gerisini bize bırakıyor. Burada da okurun okumak dışında ne görevi olur ki, sorusu peyda oluyor ister istemez. Muharrir, kendi doğrularına göre, gördüğünü, düş dünyasını ve diğer maharetlerini kullanarak “görevini” yerine getiriyor. Sıra diğer “küçük insan”a, yani okura geliyor. O görevi tayin etmek yine onun işi, ne muharririn ne oburunun. Sadece kendinin.

Cunda’da Akşam Hazırlığı, en başta aksayan söyleyişi dışında işini layıkıyla yapan bir muharririn nitelikli bir hikayesi olarak okunabilir.

EKSİK FOTOĞRAFLAR: YÜREK ÖLÇÜSÜ

Kitabın en güzel isimli hikayesi olan Yürek Ölçüsü, bakıp duymanın hikayesi bir bakıma. Tatmin edici bir finale ulaşamasa da ince ince işlenmiş, müellifin gözlem gücünü sergilediği etkileyici bir hikaye olarak kalacaktır akıllarda. Derin yoksulluğun tam ortasından gelip geçen bir adamın, elbette mesleği gereği, her şeyi fotoğraf olarak görmesi ve müellifin bu fotoğrafları okurun zihninde maharetle canlandırabilmesi de ayrıca önemli. İçimize sinsice sızan “an” hastalığı, gerçeği eğip bükmemize, onu bütünüyle bağlamından koparmamıza sebep oluyor. Yürek Ölçüsü’nün asıl söylemek istediği farklı olsa dahi söylediği bir bakıma bu. Bazı hikayeleri okurken, keşke şu karakterin öyküsünü bilsek, derim içimden. Bu hikayede de ayağının altı kararmış, fotoğrafı çekilen çocuğun öyküsü cezbetti merakımı. Ama bizde, tahminen çok uzak bulunduğundan bu insanların dünyaları hikaye edilmez. Gelip geçerler onlar yalnız, bir görünüp bir kaybolurlar. Derya Sönmez, Siste Dağılan Gemiler hikayesinde tam da dünyalarına girmek istediğim insanların kıssasını anlatmıştı. Tahminen ileride, Yürek Ölçüsü’ndeki o çocuğun kıssasını de okuruz ondan.

BAZEN VAZGEÇMEK YETERLİDİR: YAZ KÜRESİ

Kimi zaman tek bir cümleyle anlatabileceğimiz şeyler vardır. Bir his sırf. Ama onu doldurmak, sağlamlaştırmak isteriz. Bazen işe fayda ama birçok zaman fark etmesek de boşuna çabalarız. Yaz Küresi isimli hikaye tam olarak böyle. Hikayenin başında “Modern atom kuramına göre atom seviyesinde objeler birbirlerine dokunamazlar,” diye bir cümle var. Sonuna “Bazen insan da böyle” yazılsa yeterdi. Hikaye olmazdı bu ama her şey de hikaye olmak zorunda değil esasen. Kesinlikle hikayesi yazılacaksa daha parlak fikirler bulunmalı.

Dosya oluşturmak epeyce meşakkatli bir süreç. Hele ilk kitabıyla okuru belli bir beklentiye sokmuş muharrirler için bu daha da çetrefilli bir hâl alabiliyor. Bu telaşı bilen bilir fakat, bilmeyene anlatmak zor. Yaz Küresi, şuurlu ya da bilinçsiz bu telaşın ürünü gibi geldi bana. Yazıda eleştirdiğim diğer hikayeleri “üzerinde daha çok çalışmalı” teklifiyle okuyabiliriz lakin Yaz Küresi, belgede olmasaydı da olurdu. Hikaye tipi için de şiir için de bir eksiltme, silip atma işi derler genelde. Birden fazla zaman öyledir, bazen değildir. Dosya hazırlamak da neredeyse hikaye yazmak kadar hassas bir disiplin. Bazı hikayelerden vazgeçmek gerekebilir. Bu hikaye tahminen bir dergi için uygun olabilir fakat kitap için, hele Öteki Hayvanlar kitabı için hiç kâfi değil.

SAKİN VE GÜZEL BİR FİNAL: RÜZGARIN NEFESİ

Derya Sönmez, kitabın son hikayesi, Rüzgarın Nefesi veyahut Tatilcilere Birtakım Tavsiyeler’de toprağından kopmak zorunda bırakılmış insanların soluğunu üflüyor bize. Bu solukla şöyle bir toparlanma ihtiyacı hissediyor insan. Geldik, diyerek, evlerinin yurtlarının ne hâle geldiğine bakarak, ne olursa olsun sevinçlerini kaybetmeden dolaşıyorlar ortamızda. Kökleriyle bağını doğru yerden kuran herkesin seveceği, büyük büyük konuşmayan, sakin bir hikaye bu. Muharrir, dingin sesini son kez duyurarak kapatmanızı sağlıyor kitabı. İyi de ediyor.

Derya Sönmez, ikinci kitabıyla daha güçlü bir ses tutturmuş, kendini hikayeyle kardeş kılmış bir muharrir olarak çıkıyor karşımıza. ‘Öteki Hayvanlar’, eleştirilecek noktaları olsa da güçlü bir kitap. Edebiyatımızın yazdığı türe emek veren Sönmez gibi isimlere ihtiyacı var. Daha da artmaları dileğiyle.