İntikam Uykusuzluğu Nedir? Gündüzün Hıncını Geceden Çıkarıyorlar

Günümüzde birçok insan, iş temposu ya da günlük sorumlulukları nedeniyle kendilerine yeterli zaman ayıramadığını hissediyor. Bu his, zaman zaman bireylerin uyku gibi önemli ihtiyaçlarını geri plana atmalarına yol açabiliyor.

Bu durum, özellikle gece geç saatlere kadar sosyal medyada vakit geçirme alışkanlığı olarak kendisini ele veriyor. ”İntikam amaçlı uyku erteleme” olarak da bilinen bu durum, birden fazla zaman belli kaideler içerisinde gerçekleşiyor.

İntikam amaçlı uyku ertelemesinin geçerli sayılabilmesi için, şu üç ana ögenin bulunması gerekiyor:

Geceyi kendisini hedef alan bir zaman dilimi olarak görme: Kişinin uykuya geçişi şuurlu olarak ertelemesi, omurundaki diğer gerilimlerden veya boş zaman eksikliğinden kaynaklanmalıdır.

Uykunun önünde geçerli bir engel olmaması: Ahenge isteğini engelleyen herhangi bir fizikî rahatsızlık veya ortam kurallarının (örneğin sıcaklık) varlığı, uyku ertelemesinin bir nedenidir ve bu durumda “intikam amaçlı uyku ertelemesi” tarifine girmez.

Farkındalık ve seçim: Kişinin, geç uyumanın sağlık üzerinde yaratacağı olumsuz tesirlerin farkında olması, ama buna rağmen uyumamakta ısrar etmesi gerekir.

Gece geç yatma alışkanlığı, her zaman uyku erteleme olarak bedellendirilemez. Eğer kişi, geç ahenge sebebinin dışsal bir faktörden (örneğin sıcak hava, aşırı yorgunluk) kaynaklandığını biliyorsa ve buna göre hareket ediyorsa, bu duruma ”intikam amaçlı uyku ertelemesi” denemez. Ancak, eğer kişi sadece sosyal medya, video izleme ya da eğlenceli diğer aktiviteler için uyku saatini ertelemeyi tercih ediyorsa, işte buna “intikam amaçlı uyku ertelemesi” denir.

Bu uyku erteleme davranışının tipik örnekleri arasında sosyal medya platformlarında gezinme, video izleme, video oyunları oynama veya telefonla sohbet etme gibi keyifli ama vakti boşa harcayan aktiviteler yer alır. Eğer kişi bu tür faaliyetler uğruna uyku müddetini kısıtlıyorsa, işte bu durumda söz konusu davranış intikam amaçlı bir uyku ertelemesi olarak kabul edilebilir.

Yataktan çıkmadan uykuya geçişin geciktirilmesi de yaygın bir durumdur. Özellikle günümüzde, akıllı telefonlar ve tabletlerin çok sık kullanılmasından dolayı bu alışkanlık artış göstermektedir.

“İntikam” sözü burada aslında çok fazla bir anlam taşımıyor. İnsanlar şuurlu olarak bu davranışı yapmıyorlar; genellikle gündüz yaşadıkları stres ve kısıtlı boş vaktin bir yansıması olarak geceyi kendilerine ayırmak istiyorlar. Çin’den dünya geneline yayılan “Revenge Bedtime Procrastination” (İntikam Amaçlı Uyku Erteleme) kavramıyla popülerleşen bu durum, uzun çalışma saatlerine ve kısıtlı kişisel zamana tepki olarak gece geç yatma alışkanlığını tanımlıyor.

Çin’de, özellikle uzun çalışma saatlerine alışkın olan insanlar, gündüz boyunca kendilerine vakit ayıramamanın intikamını almak için geceyi kendilerine ayırıyorlar. Yatmadan önce saatlerce sosyal medyada gezmek ya da internette vakit geçirmek, uykusuzluklarını ödüllendirici bir etkinlik gibi görmelerine neden oluyor.

Bu davranış, sadece Çin’de değil, dünya çapında bir fenomen haline geldi. Özellikle pandemi sürecinin ardından, insanların evde daha fazla vakit geçirmesi ve işten çıkan gerilimle başa çıkma biçimi olarak gece uyku saati erteleme, daha fazla dikkat çekmeye başladı.

Gece Geç Yatma ve Uyku Erteleme Alışkanlığını Kırmanın Yolları
Bu tür alışkanlıklardan kurtulmak için şu tekliflere göz atılabilir:

Rutin Belirleyin: Hangi gün olursa olsun, her gün aynı saatte yatmaya çalışın. Hafta sonları bile bu rutine sadık kalmak uyku sisteminizi takviyeler.

Kafein ve Alkolü Azaltın: Özellikle akşam saatlerinde bu hususlardan kaçının, çünkü uykuya geçişi zorlaştırabilirler.

Elektronik Aygıtları Sınırlayın: Yatmadan en az bir saat önce telefon, tablet ve bilgisayar kullanımını sonlandırın. Ekranlardan gelen mavi ışık uykuya geçişi zorlaştırır.

Geceyi Hazırlıkla Geçirin: Yatmadan önce rahatlatıcı aktiviteler yapın. Örneğin, hafif yoga hareketleri, meditasyon veya bir kitap okuma gibi sakinleştirici rutini uygulamak uykuya dalmanıza yardımcı olabilir.

Geceyi, günün geriliminden ve zorunluluklardan kaçmak için fırsat olarak görmek, ancak bu fırsatın sıhhatinize zarar verebileceğini unutmamalısınız. İntikam amaçlı uyku ertelemesinin uzun vadede hem zihinsel hem de fizikî sağlığı olumsuz etkileme potansiyeli vardır.