Penny Lee Dean isimli Amerikalı yüzücü 1978 yılında Manş Denizi’ni 7 saat 40 dakikada yüzerek dünya rekorunu kırmıştı.
Üzerinden 40 yıl geçmesine rağmen hala suyun soğukluğunu çok iyi hatırlıyor, ellerime, bacaklarıma kramplar giriyordu diyor.
Dean, idman yaparken bedeninin yeniden ısınmasının bazen saatler sürdüğünü anımsıyor.
Rekor kıran bir yüzücü olabilmesi için Dean’in soğuğu yenmesi çok değerliydi.
Kadınların bedenindeki yağ dağılımı, aşırı soğuk şartlarda vücut ısısının düzenlenmesine yardımcı olabiliyor, bu da yüzme sporunda önemli bir avantaj sağlıyor.
Dean, kadınların aynı zamanda zorlu şartlara karşı daha yüksek bir toleransa sahip olduğuna inanıyor.
Kadınlar, atıcılık ve uzun aralık koşu gibi bazı spor kollarında erkeklerden daha iyi veya benzer performans gösterebiliyor.
Ancak kadınların sporda görünürlüğü zaman içinde düzenli bir şekilde artmadı. Atletik performansta cinsiyetin rolüyle ilgiliyse zaman içinde yanıttan çok yeni sorular doğdu.
Kıyaslama yapmak zor
NorveçUiT Artic Üniversitesi’nde spor bilimleri profesörü ve Norveç Elit Spor Okulu (NTG) yöneticisi olan Øyvind Sandbakk yaptığı çalışmalarda seçkin kadın ve erkek atletlerin ortalama performansının dünya rekoru sonuçlarında erkekler lehine yaklaşık %8-12’lik bir fark gösterdiğini tespit ediyor.
Bu fark yüksek seviyede dayanıklılık gerektiren yüzme sporlarında önemli ölçüde azalırken, üst vücut gücü gerektiren sporlarda artıyor.
Sandbakk kadınların uzun uzaklık koşularda, başlangıç suratları ve tempoları konusunda daha ölçülü olarak avantaj yakaladığını söylüyor.
Öte yandan cinsiyet önyargıları kadın ve erkek atletler arasında kıyaslama yaparken etkili olabiliyor. Örneğin estetik ögeler içeren bazı spor dalları kadınsı olarak kalıplaştırılabiliyor. Mesela Paris Olimpiyatları’nda Artistik Yüzme kısmında hiçbir erkek yarışmıyor. Boks gibi dövüş sporları ise bazı toplumlarda kadınlar için uygun görülmüyor.
Sandbakk, kadınlar ve erkekler arasındaki farklılıklara katkıda bulunan biyolojik ve sosyal tarafları ayırmanın da çok zor olduğunu vurguluyor. Bazı spor kollarına erişim cinsiyete göre önemli ölçüde değişebiliyor.
Uzmanlar cinsiyetler arasındaki rekabetçiliğin de sadece fizyolojik olmadığını, aynı zamanda sosyal şartlanma ve psikolojiyle bağlı olduğunu kaydediyor.
Bu alanda yapılan araştırmalarda kız çocuklarının içinde bulunduğu sosyal ortamların erkeklere kıyasla rekabet gücünü etkileyebileceğini gösteriyor.
Hormonlar nasıl etkili oluyor?
Amerikan Spor Hekimliği Koleji’nin 2023’te yayımladığı bir çalışmaya katılan uzmanlara göre, kız ve erkek çocukları arasındaki atletik performans farklılıkları ergenlikten önce asgarî seviyede ve ergenlikten sonra artıyor.
Testosteron düzeyleri genellikle kas yoğunluğu ve gücün yanı sıra daha yüksek hemoglobin konsantrasyonu ve dolayısıyla daha iyi oksijen alımı ile ilişkilendiriliyor.
Ayrıca testosteron hormonunun erkeklerde hem spor yaparken hem de gündelik hayatta daha fazla risk alma eğilimine yol açtığı düşünülüyor.
Ancak ergenlik öncesi performansa ilişkin bilimsel veriler birbiriyle çelişebiliyor. Örneğin bazı araştırmacılar genç erkeklerin atletizm sporlarında doğal olarak üstün olduğuna inanıyor.
Testosteronun kadınları nasıl etkilediği (veya östrojenin erkekleri nasıl etkilediği) konusundaki araştırmalar ise epeyce sınırlı.
Elit sportmenlerin testosteron düzeyleri düşük olabiliyor
Spor ve toplumsal cinsiyet bahislerine odaklanan gazeteci Maggie Mertens, testosteron düzeyleri ile performans arasında net bir doğrusal ilişki olmadığını söylüyor.
Mertens, Aslında pek çok seçkin erkek atletin testosteron düzeyleri genel ortalamaya bakıldığında epey düşük diyor.
Örneğin bir 15 olimpik spor kolunun 12’sinde yarışan erkeklerin dörtte birinde düşük testosteron konsantrasyonu tespit edildi.
Öte yandan Mertens, hiperandrojenizmi olan ve ortalama bir erkeğin testosteron düzeyine sahip olan kadınların erkeklerle aynı performansa sahip olmadığını söylüyor.
Vücut yağının etkisi
Elit bir yüzücü, vücut eğitimi öğretmeni ve su sporları antrenörü olarak mesleğini sürdüren Penny Lee Dean, maraton yüzücülüğünün tutkulu bir savunucusu olmaya devam ediyor.
Özellikle uzun yarışları seven Dean, Bence 20 mil (32 km) ve üzerindeki aralarda kadınlar erkekleri yenebiliyor diyor.
Dean, suyun daha soğuk olduğu durumlarda kadınların avantajlı olduğuna inanıyor.
Kadınların tipik olarak daha yüksek oranda vücut yağına sahip olması, soğuk suda vücut ısısını düzenlemenin yanı sıra su üstünde kalmaya da yardımcı olması mümkün olabilir.
Uluslararası Maraton Yüzme Onur Listesi Yürütme Kurulu Başkanı Ned Denison, Normal sıcaklıklarda erkeklerin daha hızlı olma eğiliminde olduğunu söylüyor.
Erkek yüzücülerin genellikle uzun uzunluklu ve zayıf olduklarını ve çok daha fazla vücut yüzey alanına sahip olduklarını belirten Denison, vücut yüzey alanı ne kadar üşüyeceğinizi belirler diye ekliyor.
Spor gazetecisi Mertens da vücut yağının dayanıklılık gerektiren yarışlar için gerçekten faydalı olduğunu söylüyor ve belli bir süre ilerledikten sonra bedenin yakıt olarak yağı kullanmaya başladığını belirtiyor.
Mertens, Eğer gereğince vücut yağına sahip değilseniz uzun aralıklar boyunca gidemeyebilirsiniz diyor.
Diğer taraftan spor bilimci Øyvind Sandbakk, kadınların yüzmeye kıyasla soğuk havada yapılan diğer ultra dayanıklılık sporlarında daha az avantajlı olduğunu, bu kollarda atletlerin giydiği kıyafetlerin vücut ısısını dengelemeye yardımcı olduğunu düşünüyor.
Uzun uzaklık yarışlarda, zorlu hava şartları ve fizikî rahatsızlıklarla başa çıkabilmek de çok önemli.
Uzun aralık koşularda ara uzadıkça erkek ve kadınların müddetleri arasındaki fark azalıyor.
2020 yılında yapılan bir tahlilde 314 kilometrenin ötesindeki aralarda kadınların %0,6 oranında daha hızlı olduğunu tespit ediliyor.
Zihinsel güç
2024 Paris Olimpiyatları’nda Atıcılık kısmında yarışan Kim Yeji, zihinsel dayanıklılığın ehemmiyetini vurguluyor.
Güney Koreli sportmen bu yılın başlarında Uluslararası Atıcılık Spor Federasyonu (ISSF) Dünya Kupası’nda kadınlar 25 metre tabanca atışında dünya rekoru kırmış ve takım arkadaşı Yang Jiin’in kısa süre önce kırdığı rekoru kıl payı geçmişti.
Kim, Atıcılığın fizikî olmaktan çok zihinsel olduğuna inanıyorum. Bence bu spor daha çok zihin ve ruh haliyle ilgili diyor ve baskı altında sakin kalabilme maharetinin özellikle kadın atıcılar için faydalı olabileceğine inanıyor.
Olimpiyatlarda erkeklerin katıldığı 25 metrelik tabanca karşılaşmaları hızlı atışlar içerdiğinden fizikî açıdan kadınlar için düzenlenen karşılaşmalardan farklı.
Tokyo 2020 Olimpiyatları’nda atıcılık sporu üzerine yapılan bir araştırmada, erkeklerin hareketli amaçları içeren etkinliklerde daha iyi performans gösterdiği, sabit şartlarda ise performansın cinsiyet açısından istikrarlı olduğu tespit edilmişti.
ISSF Sporcular Komitesi Başkanı Cassio Rippel, erkeklerin kaslarının dayanıklılık sağladığını, kadınların düşük vücut kütlesi ve düşük tartı merkezinin ise onlara daha iyi denge denetimi sağladığını söylüyor.
Rippel’e göre tüfek aktiflikleri, Olimpiyatlardaki üç tür atış etkinliği arasında cinsiyet açısından en istikrarlı olanı.
Atıcılık sporunda kadınların iştiraki açısından şimdiye kadar ilginç bir yol izlendi.
1992 Barcelona Olimpiyatları’nda Çinli av tüfeği atıcısı Zhang Shan, karışık atış etkinliğinde altın madalya kazanmıştı. Ancak Zhang’ın başarısı kadınlar için doğrudan bir zafer değildi. Bir sonraki Olimpiyatlarda kadınların karışık aktifliğe katılması yasaklandı. Kadınlara özel atıcılık müsabakası ise yapılmadı.
Hangi spor kısımlarının hangi sportmenler için, hangi koşullar altında düzenleneceğine ilişkin kararlar epey karmaşık.
Mertens, karışık sporlar konusunda kamuoyunda hala büyük bir rahatsızlık olduğuna inanıyor.
Bundan sonra ne olabilir?
Paris Olimpiyat Oyunları, eşit sayıda kadın ve erkek atletin katıldığı ilk olimpiyat olma özelliğini taşıyor.
Bu aynı zamanda cinsiyet eşitliği konusunda hala ne gibi eksiklikler olduğunu pahalandırmak için iyi bir fırsat.
Sandbakk, cinsiyet ve performans alanında kadınlar üzerinde daha fazla çalışma yapılması gerektiğini söylüyor.
Spor bilimcilerin idman, fizyoloji, ekipman ve kıyafetlerle ilgili bilgilerinin birden fazla erkekler üzerinde yapılan araştırmalara dayanıyor.
Mertens, kadın sporlarındaki muvaffakiyetlerin erkeklerle kıyaslanmadan kutlanmasının kıymetini ve bazı atletizm karşılaşmalarının cinsiyete göre ayrı tutulması gerektiğini vurguluyor.
Bunun yanı sıra Mertens, kadınların zaman zaman erkekleri sporda yendiğini görmenin, insan performansının bir spektrum üzerindeki değişken olduğunu anlamımızda yardımcı olduğunu söylüyor ve devam ediyor:
Spor hakkında konuşurken ikili cinsiyet üzerinden konuşmak zorunda değiliz. Bu da umarım daha fazla cinsiyet çeşitliliğini kucaklamanın yolu olur.
Diğer Güncel Haberler İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika
Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr
Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber
19:20
News
Spor
Spor
Spor
Spor
Spor
Spor
