“Kazanması Zor Bir Savaş”: Hayvanlardan İnsanlara Geçen Ölümcül Hastalıklarda Tehdit Artıyor

Tayland’ın Khao Yai ulusal parkında bir kamyonetin kasasında yatan uyuşturulmuş makak, bir sonraki pandemi için potansiyel bir gözcü.

Taylandlı veterinerler, insanlara bulaşabilecek, bilinen ve yeni patojenlere karşı taranmak üzere anestezi altındaki hayvandan kan ve sürüntü örnekleri alıyor.

Financal Times’ta yer alan habere göre Bangkok’ta saha viroloğu olarak çalışan Supaporn Wacharapluesadee, daha sonra analiz edeceği örnekleri incelerken, “Yaban hayatıyla uğraşıyor olsak da işimiz insanlar için. Kazanması zor bir savaş bu ama hastalıkların bir adım önünde olmayı umuyoruz” dedi.

KUŞ GRİBİYLE BELİRGİNLEŞTİ

Eğilimli primat, bir sonraki pandemiye neden olabilecek şimdi bilinmeyen bir patojen olan “Hastalık X” için kekeleyen küresel avın küçük bir parçası. Bu mikrobun bir zoonoz ya da hayvanlardan insanlara geçebilen bir hastalık olma ihtimali yüksek.  

Ölümcül tehlikeler, bu hafta ülke çapında çiftlik hayvanları ve kümes hayvanlarına yayıldıktan sonra ilk insan ölümüne neden olan ABD kuş gribi salgını ile daha da barizleşti. 

AŞISI VEYA TEDAVİSİ YOK

Zoonotik hastalıklar geçmişte olduğu gibi gelecekte de pandemilere yol açma potansiyeline sahip.

Büyük olasılıkla Covid-19 da buna dahil.

Uluslararası Salgınlara Hazırlık Yenilikleri Koalisyonu’nun (Cepi) kendi web sitesinde belirlediği öncelikli bilinen patojenlerin yedisi de zoonotik olarak belirtildi.

Bunların arasında Mers, Ebola ve Lassa Ateşi de bulunuyor. Birçok zoonotik hastalığın aşısı veya etkili tedavisi yok.

Bulaşma riski, ziyaretçilerin sıklıkla yırtıcı canlılara yaklaştığı popüler turistik nokta Khao Yai gibi ortamlarda yüksek. 

İnsan nüfusunun yayılması ve artan küresel sıcaklıklara bağlı hayvan davranışlarındaki değişimler gibi eğilimler nedeniyle bu risk artıyor.

İKLİM DEĞİŞİŞKLİĞİ YAYILMAYI HIZLANDIRABİLİR

Dünya Sağlık Örgütü Salgın ve Pandemi Hazırlık ve Tedbire Departmanı Yöneticisi Maria Van Kerkhove, zoonotik hastalıkların “küresel sağlık güvenliği için önemli bir tehdit” oluşturduğunu söylüyor.

Kerkhove, “Ortaya çıkan veya yeniden ortaya çıkan dört bulaşıcı patojenden üçünün zoonotik olduğu tahmin ediliyor. İklim değişikliği gibi etkenler, patojenlerin hayvanlardan insanlara yayılma riskini hızlandırabilir” diyor.

Zoonotik tehdidin ciddiyeti giderek artıyor.

Kuş gribinin ötesinde, sadece geçtiğimiz yıl birkaç yüksek profilli salgın görüldü. Evvelden maymun çiçeği olarak bilinen ve kızarıklık ve lezyonlara neden olan Mpox virüsü Afrika’da bir düzineden fazla ülkeye yayıldı.

Ruanda, Ebola’ya benzer bir kanamalı ateş olan Marburg viral hastalığı salgınına maruz kaldı.

TARİH 25 MAYIS OLARAK BELİRLENDİ

Cepi, birçoğu zoonoz olan tehlikeli mikrop “ailelerinin” uluslararası seviyede daha iyi anlaşılması için DSÖ ile birlikte çalışıyor.

Ancak Cepi, özellikle hastalık izleme ve kapsamlı araştırma yapacak kaynaklardan mahrum biyoçeşitliliğe sahip ülkelerde bilgi birikimindeki “karanlık alanlar” konusunda ikazda bulundu. 

Zoonotik hikaye, DSÖ’nün sonuncusunu ilan etmesinden bu yana neredeyse beş yıl geçmişken, başka bir küresel salgını önlemeye yönelik problemli gayretlerin simgesi.

Covid’in neden olduğu milyonlarca ölüm ve trilyonlarca dolarlık ekonomik bozulma, tekrarını önlemek için uluslararası atılımları tetikledi.

Ancak uluslararası bir pandemi mutabakatına varılması için DSÖ’nün öncülük ettiği teşebbüs geçen yıl başarısızlıkla sonuçlandı.

Anlaşma için yeni bir son tarih Mayıs 2025 olarak belirlendi; bu tarihe kadar ABD’nin yeni Başkanı Donald Trump, ABD’yi BM sağlık örgütünden çekme tarafındaki uzun süredir devam eden gayesini gerçekleştirme gayretlerini yeniden başlatmış olabilir.

 Bu bölünmüşlüğün ortasında birçok bilim insanı ve politika yapan, dünyanın risklere karşı eşgüdümlü bir müdahaleyi hızlandırması gerektiğini söylüyor.

Cepi’nin CEO’su Richard Hatchett, şöyle konuştu: “Bu tür tehditleri ne kadar erken tespit edebilir ve harekete geçebilirsek, bir salgını erken kademelerinde durdurma şansımız o kadar artar” diyor. “Bu tür yatırımlar yapmanın alternatifi daha fazla ve daha büyük salgınlar ve artan pandemi riskidir.”