Kripto varlık ekosistemine yönelik düzenleme içeren “Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, 26 Haziran’da TBMM Genel Heyeti’nde kabul edilerek maddeleşmiş ve böylelikle Türkiye’de kripto varlıklara dair ilk yasal çerçeve oluşturulmuştu.
Kanuna göre, “cüzdan” kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamalar olarak tanımlandı.
“Kripto varlık”, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve paha veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları tanımlarken, “Kripto varlık hizmet sağlayıcı” da platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları ifade edecek.
“Kripto varlık saklama hizmeti” ise platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, idaresini veya Sermaye Piyasası Kurulunca (SPK) belirlenecek diğer saklama hizmetlerini, “Platform” da kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer süreçlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları tanımlayacak.
Değişiklik kapsamında kanunun 13. unsurunun birinci fıkrasına, “Kurul, sermaye piyasası araçlarının bu madde kararlarına göre kayden ihraç edilerek Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından izlenmesi yerine, kripto varlık olarak ihracına ve bunların oluşturulup saklandıkları kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından sunulan elektronik ortam nezdinde kayden izlenmesine ilişkin asıllar belirleyebilir. Sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracı halinde; hakların izlenmesi, üçüncü şahıslara karşı ileri sürülebilmesi ve devredilmesinde, bunların oluşturulup saklandıkları elektronik ortamdaki kayıtlar temel alınır. Şura, bu elektronik ortamdaki kayıtlarla MKK sistemi arasında entegrasyon sağlanmasını zorunlu tutabilir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin yol ve asıllar Şura tarafından belirlenir.” cümleleri eklendi.
– Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve kripto varlıklara ilişkin hükümler
Kanuna göre, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kurul’dan izin alınması zorunlu olurken, bunlar münhasıran Şura tarafından belirlenecek faaliyetleri yerine getirecek.
Bunların kuruluşlarına ve faaliyete başlamalarına, ortaklarına, yöneticilerine, çalışanına, tertibine, sermayelerine ve sermaye yeterliliğine, yükümlülüklerine, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına, pay dönemlerine, yapabilecekleri faaliyetlere, faaliyetlerinin geçici veya daima olarak durdurulmasına ilişkin asıllar ile faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer unsur ve temeller Şura tarafından belirlenecek pay periyotlarında Konsey izninin alınması zorunlu olurken, söz konusu düzenlemelere karşıt olarak gerçekleştirilen devranlar pay defterine kaydolmayacak ve bu karara muhalif olarak pay defterine yapılan kayıtlar kararsız olacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, tedbirleri almak ve gerekli iç kontrol ünite ve sistemlerini oluşturmakla yükümlü olurken, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Şuraca izin verilebilmesi için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları hususlarında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) belirleyeceği kriterlere uygunluk aranacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının taşıması gereken kurallar da kanun kapsamına alındı. Buna göre, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ortaklarının müflis olmaması, konkordato ilan etmiş olmaması, uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırma müracaatının tasdik edilmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması şartı aranacak.
Tasfiyeye tabi tutulan bankerler ile iradi tasfiye haricinde faaliyet izni iptal edilmiş faktoring, finansal kiralama, finansman, tasarruf finansman, varlık yönetim, sigorta, reasürans, emeklilik şirketleri ve ödeme sistemi işleticileri, ödeme hizmeti sağlayıcıları ile para ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlarda doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 10 veya daha fazla hisseye sahip olmaması veya denetimi elinde bulundurmaması şartı taşımaları gerekecek.
Ayrıca, ortakların ilgili kanunlarda sayılan suçlardan kesinleşmiş mahkumiyetinin bulunmaması, işlem yasaklı olmaması, gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve prestije sahip olunması ve paydaşlık yapısının şeffaf ve açık olması koşullarını sağlamaları gerekecek.
Yönetim kurulu üyelerinin ve yönetim kurulu üyesi olmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcıyı temsile yetkili kişilerin ilgili düzenlemede yer alan mali güç şartı hariç ortaklar için öngörülen şartları taşımaları zorunlu olacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcının dağıtılabilir karının yarısından fazlasını tek başına alma hakkını haiz olan veya şirket temel kontratı uyarınca yönetim kurulunda üye sayısının yarısından fazlasını seçme veya aday gösterme şeklinde temsil edilme hakkına sahip olan gerçek kişilerin de aynı düzenleme kapsamında bulunan şartları taşımaları zorunlu kılınacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcının tüzel kişi kurucu ortaklarının sermayesinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 10 veya daha fazlasını temsil eden hisseleri ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı hisselerine sahip ortaklarının da aynı şartları taşımaları zorunlu olacak.
Kuruluştan sonraki paydaşlık yapısı değişikliklerinde, kripto varlık hizmet sağlayıcının sermayesinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 10 veya daha fazlasını temsil eden hisseleri ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı hisselerine sahip tüzel kişi ortaklarının, sermayesinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 10 veya daha fazlasını temsil eden hisseleri ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı hisselerine sahip ortaklarının da ilgili düzenlemede yer alan şartları taşımaları zorunlu olacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcının sermayesinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 10 veya daha fazlasını temsil eden hisseleri ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kurulunda temsil edilme hakkı veren imtiyazlı hisselerine sahip gerçek ve tüzel kişi ortaklarının, “gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve prestije sahip bulunması” hariç tutularak üstte belirtilen nitelikleri kaybetmesi halinde, sahip oldukları hisseleri belirtilen şartları sağlayan şahıslara 6 ay içinde devretmeleri gerekecek. Söz konusu süre içinde devredilecek hisselere düşen oy haklarının kimlerce ve nasıl kullanılacağı Şura tarafından belirlenecek.
Platformlar üzerinden kripto varlıkların alınıp satılmasına ve ilk satış ya da dağıtımının yapılmasına, kripto varlıkların takasına, transferine ve saklanmasına ilişkin adap ve temeller Heyet tarafından düzenlenecek.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, atıf yapılan kararlar dışında Kanunun diğer kararlarına tabi olmazken, kanunun ilgili fıkraları kapsamında Konsey, düzenleyici süreçler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak uygulamayı düzenlemeye ve yönlendirmeye yetkili olacak. Kanunun ilgili maddeleri uyarınca Şuraca bankalara yükümlülük getirecek düzenlemeler için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) görüşü alınacak.
Sermaye piyasası araçlarına has haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin olarak düzenleyici süreçler tesis etmek, özel ve genel nitelikte kararlar almak ve önlem ve yaptırım uygulamak konusunda da Şura yetkili olacak.
Kurul, sermaye piyasası araçlarına mahsus haklar sağlayan kripto varlıklar dışında, dağıtık defter teknolojisinin veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi suretiyle oluşturulan, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satış ya da dağıtımının, Kanunun sermaye piyasası araçlarıyla ilgili kararlarına tabi olmaksızın platformlar nezdinde yapılabilmesi konusunda temelleri belirleyebilecek. Bu temellere tabi olacak kripto varlıkları belirleme etabında teknik kriterler açısından değerlendirme yapmak üzere TÜBİTAK’tan ya da bakanlıklara bağlı, ilgili, alakalı kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurumlarından teknik rapor isteyebilecek.
Bu kapsamda bir kripto varlığın teknolojik özelliklerinin uygun görülmesi ve bunların satış ya da dağıtımına izin verilmesi bunların kamuca tekeffülü anlamına gelmeyecek. Bu kripto varlıkların satış ya da dağıtımının yapılması suretiyle halktan para toplayanlar ile bunlara fon sağlayanlar arasındaki ilişkiler genel kararlara tabi olacak. Bu süreçler sırasında Heyetçe belirlenecek şekilde hazırlanan ve ilan edilen her türlü bilgilendirme dokümanını imzalayan gerçek ve tüzel kişiler bu dokümanlarda yer alan yanlış, aldatıcı veya eksik bilgilerden kaynaklanan ziyanlardan müteselsilen sorumlu olacak.
Kurum ve kuruluşların, kripto varlıklara ilişkin olarak diğer mevzuattan kaynaklanan görev ve yetkileri gizli kalacak. Düzenleme kapsamındaki temeller dahilinde platformlarda işlem gören kripto varlıklar dışındaki kripto varlıklara bu kanundaki kararlar uygulanmayacak.
Kripto varlıklarla yapılan her türlü sürece ilişkin “Türk Parasının Değerini Koruma Hakkında Kanun” ve ilgili mevzuat kararları gizli olurken, kripto varlıkları konu edinen rehin mukavelelerine, “Ticari Süreçlerde Taşınır Rehni Kanunu” uygulanmayacak.
– Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşacak
Kanunla kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetleri ile kripto varlıkların transfer ve saklamasına ilişkin temeller da kanun kapsamında yer alırken, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bunlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında imzalanan kontratlar yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle aralıklı olarak ya da aralıklı olsun olmasın Şuranın yazılı halin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme aygıtı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkan verecek metotlar yoluyla kurulabilecek ve buna ilişkin adap ve asıllar Heyet tarafından belirlenecek.
Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcılarla müşterileri arasında kontratların düzenlenmesine, kapsamına, değiştirilmesine, ücret ve masraflara, mukavelenin sona ermesine ve feshine ve bu mukavelelerin içeriğinde yer alması gereken asgari konulara ilişkin belirlemeler yapabilecek.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sonlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz sayılacak. Platformlar müşterilerinin süreçlerine ilişkin itirazlarını ve şikayetlerini faal şekilde çözecek dahili sistemler kurmakla yükümlü olurken, kripto varlık hizmet sağlayıcıları müşterilerin kimliklerini, 11 Ekim 2006 tarihli ve 5549 sayılı “Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun” ve ilgili diğer mevzuat kararları kapsamında tespit etmekle yükümlü olacak.
Platformlarca kendi nezdinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturulması zorunlu olurken, bu konuda Şura tarafından prensip ve asıllar düzenlenebilecek. Belirlenecek prensip ve temellerde, TÜBİTAK’ın ya da gerekli görülen diğer kurum ve kuruluşların görüşü alınarak kripto varlıkların teknolojik özelliklerine ilişkin teknik kriterlere yer verilebilecek. Bir kripto varlığın platformlarca listelenmiş olması bunların kamuca tekeffülü anlamına gelmeyecek.
Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşacak. Heyetçe yurt dışı piyasalarda yaygın olarak işlem gördüğü bedellendirilen ve fiyatı yurt dışı piyasalarda da oluşan kripto varlıklara ilişkin süreçler hariç olmak üzere, platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir münasebetle açıklanamayan ve platform nezdindeki süreçlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve süreçlere ilişkin bu Kanunun 104’üncü unsuru kararları uygulanacak.
Platformlar, süreçlerin güvenilir, şeffaf, faal, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması ve piyasa bozucu nitelikte eylem ve süreçlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması amacıyla emir ve işlem temellerini belirler, bünyelerinde gerekli nezaret sistemini kurar ve her türlü önleyici önlemleri alacak. Platformlar nezdlerinde gerçekleştirilen piyasa bozucu nitelikte eylem ve süreçlere ilişkin olarak tespitleri yapmak, bu nitelikteki eylem ve süreçleri gerçekleştiren hesapların kısıtlanması, durdurulması ve kapatılması dahil olmak üzere gerekli önlemleri almak ve ulaşılan tespitleri rapora bağlayarak Konseye bildirmekle yükümlü olacak.
Platformlar ile müşterileri arasındaki ilişkiler ve platformlarda gerçekleştirilen süreçler nedeniyle taraflar arasında oluşan uyuşmazlıklar genel kararlara tabi olurken, platformlara Şura tarafından faaliyet izni verilmiş olması, süreçlerin kamunun teminatı altında olduğu anlamına gelmeyecek. Kripto varlıklar bu Kanunun 82’nci unsurunda düzenlenen yatırımcı tazmin kararlarına tabi olmayacak.
Müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulacak ve tüm işlem kayıtlarının bütünlüğü, doğruluğu ve saklılığı sağlanacak.
Müşterilerin kripto varlık transfer süreçlerinde Şura ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı tarafından yapılan düzenlemelere uyulacak. Bu düzenlemelerde transfer bildirilerinde gönderici ve alıcıya ilişkin olarak yer alması öngörülen bilgi ve veriler kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yine düzenlemelerde belirlenen müddetlerde güvenli bir şekilde gönderilecek. Bu amaçla dağıtık defter teknolojisi, ayrıca bağımsız bir iletileşme platformu veya uygulama ara yüzü gibi iletileşmeye imkan veren yazılım uygulamaları ve teknolojik araçlar kullanılabilecek.
Platformların müşterilerine ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması temel kabul edilirken, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmetinin, Heyet tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve BDDK tarafından uygun görülen bankalarca veya Konseyce kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunlu olacak.
Bankalar nezdinde saklanan kripto varlıklar ile müşterilere ait bu kapsamdaki nakitler 5411 sayılı Kanunun 63’üncü hususunda düzenlenen mevduat ve katılım fonunun sigortalanması kararlarına tabi olmazken, Şura, her bir kripto varlık için veya bunların dayandığı teknolojik özellikler ya da kripto varlıkların nitelik ve nicelikleri kapsamında saklama konusunda ayrı temeller belirlemeye yetkili olacak.
Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlığından ayrı olup, kayıtlar da bu karara uygun olarak tutulacak. Müşterilerin her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati önlem konulamayacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından müşteri nakitlerinin bankalarda tutulmasına ilişkin olarak bu Kanunun 46’ncı hususunun yedinci ve sekizinci fıkraları kripto varlık hizmet sağlayıcıları bakımından da uygulanacak.
Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin yöntem ve temeller da Şuraca belirlenecek. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları yayın, ilan, reklam ve duyurular ile her türlü ticari bağlantıyla ilgili olarak Konseyce belirlenen asıllara uyacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılara icra edecekleri faaliyetleri gösteren yetki belgesi verilecek. Bankalar için BDDK’nın uygun görüşü aranacak.
20:44
