Küresel Piyasalardaki Sarsıntıyla İlgili Merak Edilen Soruların Yanıtları

Dünya ticaret savaşlarını konuşuyor…

ABD’deki seçim sürecinde kampanyası sırasında da vergi konusunda yapacaklarının sinyalini veren Başkan Donald Trump, beklenen adımı attı.

Trump’ın başta uzak doğu ve Avrupa ülkeleri olmak üzere onlarca ülkeye yeni gümrük tarifelerini açıklamasıyla piyasalar altüst oldu.

Trump’ın açıkladığı tarifeler belirsizlik kaynağı olmaya devam ederken, bu yönde atılan ve atılacak karşı misilleme adımları risk algısının yüksek kalmasına neden oluyor.

PİYASALARDA VERGİ DEPREMİ

Haftanın ilk gününde küresel pay piyasalarında derin bir satış baskısı etkili olurken, Asya tarafından başlayan satış baskısı etkisi diğer borsalarda da devam etti.

Japonya’da Nikkei 225 endeksi yüzde 7,7 düşüşle 31.187 puandan, Güney Kore’de Kospi endeksi yüzde 5,6 azalışla 2.328 puandan, Çin’de Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 7,3 kayıpla 3.096 puandan, Hong Kong’da Hang Seng endeksi ise yüzde 13,2 paha kaybıyla 19.828 puandan kapandı.

Asya borsalarına paralel Avrupa borsaları da güne satıcılı başladı. Avrupa’da Stoxx 600’da yer alan şirketlerin yaklaşık yüzde 97’sinin hisse fiyatları geriledi.

Almanya’da DAX 40 endeksindeki kayıp açılışın ardından yüzde 7,1’e ulaşırken, Fransa’da CAC 40 endeksi yüzde 6,3, İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 5,1 ve İtalya’da FTSE MIB 30 endeksi yüzde 7,4 kıymet kaybetti.

Söz konusu satışlara neden olan tarife belirsizliğine ilişkin merak edilen 5 soru ve karşılıkları şöyle:

1- DONALD TRUMP’IN GÖREVE GELMESİYLE NE DEĞİŞTİ?

Trump’ın 5 Kasım 2024’teki ABD Başkanlık seçimlerinde seçilmesinin ardından 20 Ocak 2025’te göreve başlamasıyla ABD’nin küresel ticaret stratejisi değişerek daha müdafaacı bir hal aldı.

Trump’ın adaylık vakitlerinde dış ticaret açığını düşürme vaadine paralel olarak yatırımcıların gündemi tarife telaffuzlarıyla meşgul olmaya başladı. 20 Ocak sonrası devirde ise arkası arkasına gelen tarife telaffuzları küresel piyasalarda risk algısının fitilini ateşledi. Yatırımcılar için sık sık tekrarlanan tarife telaffuzları piyasaların ve varlık fiyatlamalarının ana gündem maddesi oldu.

2- TARİFE PİYASALAR İÇİN NE DEMEK?

ABD Başkanı Trump’ın tarife söylemi, piyasalar için eserlerde ek fiyat artışını gündeme getirdi. ABD’ye yurt dışından ithal edilen ürünlerin fiyatlarının artmasıyla talebin azalması ve bu doğrultuda dış ticaret açığının düşürülmesi, aynı zamanda da yerli üretimin özendirilmesi hedefleniyor.

Bu fiyat hareketi ülkelerin ve şirketlerin imalat ve ticaret stratejilerini temelden etkiliyor. Yurt dışında üretim yapan birçok ABD’li şirket tarifeler sonrasında ek gümrük vergisi masraflarıyla karşılaşılacak. Bu durum temel manada tüm şirketlerin ve ülkelerin gelecek projeksiyonlarında değişimi tetikliyor. Başta merkez bankaları olmak üzere değişen kurallar küresel ekonomik görünüme yönelik belirsizlikleri artırıyor.

3- GEÇEN HAFTA AÇIKLANAN KARŞILIKLILIK ASILLI TARİFELER NELERİ DEĞİŞTİRECEK?

Geçen hafta ABD yönetiminin ilan ettiği karşılıklılık asıllı tarifelerle birlikte ABD’nin ticaret partnerlerine olan dış ticaret açığının önemli ölçüde azaltılması hedefleniyor. ABD’nin dış ticaret açığı, ocak ayında 130,7 milyar dolarla rekor düzeye yükselmişti.

Son açıklanan verilere göre ABD’nin şubat ayında Avrupa Birliği’ne (AB) karşı verdiği mal ticareti açığı 30,9 milyar dolar olurken, Çin’e 26,6 milyar dolar mal ticareti açığı verildi.

Geçen hafta Trump’ın imzaladığı kararname kapsamında, ABD’nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.

Buna göre; Avrupa Birliği’ne (AB) yüzde 20, Çin’e yüzde 34, Vietnam’a yüzde 46, Tayvan’a yüzde 32, Japonya’ya yüzde 24, Hindistan’a yüzde 26, Güney Kore’ye yüzde 25, Tayland’a yüzde 36, İsviçre’ye yüzde 31, Endonezya’ya yüzde 32, Malezya’ya yüzde 24, Kamboçya’ya yüzde 49, Güney Afrika’ya yüzde 30, Bangladeş’e yüzde 37 ve İsrail’e yüzde 17 tarife getirildi.

4- KÜRESEL PİYASALARDA RİSK ALGISI NEDEN YÜKSELİYOR?

ABD’nin üst üste gelen tarife açıklamaları küresel ekonomi üzerindeki tahminleri zorlaştırırken, ülkelerden gelen ve beklenen misilleme açıklamaları ticaret savaşlarının şiddetlenebileceğine yönelik öngörüleri güçlendiriyor. Ucuz iş gücü, lojistik ve gelişmiş imalat altyapısı gibi farklı avantajları olan Çin, Vietnam ve Tayvan gibi merkezlerin tarifelerden önemli şekilde etkilenmesi, başta ilgili ülkelerin endeksleri olmak üzere tüm pay piyasalarında risk algısının yüksek düzeylerde kalmasını sağlıyor.

5- TARİFELER VE SATIŞ BASKISI SONRASI NE OLDU?

2 Nisan 2025 Çarşamba günü ABD piyasaları kapandıktan sonra Trump’ın karşılıklılık asıllı tarifelerini açıklanmasının ardından perşembe günü, Asya borsalarından başlayan satış dalgası derinleşerek devam etti. Piyasaların yeni haftaya başlamasıyla birlikte söz konusu satıcılı seyir derinleşerek tüm büyük endekslere yayıldı.

Ülkelerin 5 yıllık kredi risk primleri (CDS) bu süreçte yükselirken, yatırımcıların güvenli liman varlıklara yönelmesiyle küresel tahvil talebi artış kaydetti. Dünya genelinde tahvil faizleri önemli şekilde azaldı. Benzer piyasa hareketleri Ağustos 2024’te küresel resesyon telaşlarıyla oluşan satış baskısında da izlenmişti.