Kürtçede ‘-Ng’ Sonekinin Farklı Bir Fonksiyonu

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Günümüzde Kürt dilinin en canlı alanı halk ezgileri (stran ve klam) alanıdır. Pek çok stran ve kilam hala özgün haliyle ve stranbêj ve dengbêjlerin lisanında korunmaktadır. Ne yazık ki bu eşsiz birikim, dengbêj ve stranbêjlerin yetiştiği dengbêj divanlarının ortadan kalkması nedeniyle yavaş yavaş yok oluyor. Artık dünyada halklar sözlü edebiyatlarını akademik olarak kayıt altına alıp okullarda ve eğitim kurumlarında sanatkarlarını yetiştiriyor. Ne yazık ki Kürtler hâlâ bu imkandan yoksundur. Ayrıca Kürt sanatkarların yapıtları çeşitli biçimlerde engelleniyor, sanatkarlar hâlâ müziklerinden dolayı tutuklanıyor.

Elbette bu yazıda emelimiz Kürt sanatkarların sıkıntılarından, karşılaştığı baskılardan, Kürt sanatının önündeki pürüzlerden bahsetmek değil. Bu yazıda maksadımız korunan bazı dilsel formlara dikkat çekmek. Bunun için Haciyê Cindînin “Kilamên Cimeta Kurda” isimli yapıtını dikkate alacağız. Bu kitap 250 sayfadan oluşmakta olup yüzlerce kilam ve stranı içermektedir. Bu stran ve klamaların gözden geçirdiğimizde pek çok kalıp, işaret ve dilsel biçimbirim ile karşılaşırız. Ben bu yazıda “-ng” sonekinin farklı bir fonksiyonu üzerinde duracağım.

Bu ek Kürtçede bilinmeyen bir sonek değil, ben de dahil olmak üzere birçok Kürt dilbilimci ve Kürt dili grameri üzerine çalışan birçok kişi çalışmalarında bu sonek ile ilgili bilgiler vermişlerdir. Mesela 69. sayfadaki “Kurmanci Dilbilgisi” isimli çalışmamda şunu söylemiştim: Bu ek temelde “-ng”dir ancak duruma göre “-ing”, “-eng”, “-ing”, “-ang” biçimleriyle de karşımıza çıkmaktadır.

Örnek: nêzing, êzing, daring, rojing, koling, girîng, kereng, bêjing, soring, çolang, gedeng, zavang, birang, xweying….»

Burada “gedeng, zavang, birang, xweying” örneklerine dikkatinizi çekmek isterim, bu örneklerde “-ng” eki sözün temel manasını değiştirmez, sadece sözcüklere “zavallılık, küçüklük ve sevilen” anlamı katmaktadır.

Hacı Cindi kitabından almadığımız örneklerle konuya açıklık getirebiliriz.

Axangê me çûne axangîyê: (axa: ağa> axang: ağacık)

Gunê stûngê hevala (stû: boyun> stûng: boyuncuk)

Qutînga derd û dermana ji min ra bikir (qutî: kutu> qutîng> kutucuk)

Tu were cîngan dayne (cî: yatak> cîng: yatakcık)

Min se û dû sî quruş dabû bihangê şerê, rîşî badanê (biha: paha>bihang: pahacık gibi)

Tev çav belek in, birûngê reş in (birû: kaş > birûng: kaşcık gibi)

Kofî kitana ber enînga kever çêke (enî: alın> enîng: alıncık)

Şûşenga lisana min derizîye (şûşe: cam> şûşeng> camcık)

Ji ber eşqa, ez ê te ra dibêm tu zavangê bavê mino…(zava: damat > damatcık)

Qusûr tune, hema çar tilînga bejinê kurt e… (tilî: parmak> tilîng:parmakcık)

Lê bi domamê virda virda/ Çi kanînga ber kevir da (kanî: pınar> kanîng:pınarcık)

Derîngo der mezino / Jê derketiye qelfe jino (derî:kapı> derîng: kapıcık)

Mêzînê bînin, mişk bikşînin birangê belano (bira:erkek kardeş> birang: kardeşcağaz gibi)

Têjingê wê kûzekûze / yek yar e, yek baltûze (têj: hayvan yavrusu: têjing: yavrucak gibi)

Ebangî sipî Bexdayî / Ber milê xwe nefandin (Eba: aba> ebang: abacık)

Xanikê, tu di xanîng, xana min / canikê tu di canîng, cana min / Gelîngi bi kur e, xana min

Derîngo, der piçûko (derî:kapı> derîng: kapıcık)

Ez ê Heso me, Hesongê Sulîbî me (Heso: Hasan> Hesong : Hasancık)

Agirê kulê tu mala Reşongê Xelatê da dayê

Zevangê sê rojano (zava:damat> zavang: damatcağaz)

Örneklerden de anlaşılacağı üzere bu sonek temel anlamı değiştirmediğinden, bu örneklerde küçültme eki işlevindedir. Bu da da tıpkı «-ok», «-ik» ekleri gibi sözcüklere küçüklük, acınan ve bazen de sevilen kişi/ şey anlamı katmaktadır.

Diğer Güncel Haberler İçin Tıklayın / Bursa Haber – Bursa Gündem – Bursa Gündem Haber – Bursa Haberleri – Bursa Son Dakika 

Bizi İnstagram’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi X’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHbr

Bizi Facebook’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Youtube’da Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber

Bizi Linkedin’de Takip Edebilirsiniz / @BursaGündemHaber