Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu (PPK) Toplantı Özeti’nde, yakın periyoda ilişkin göstergelerin yurt içi talebin, hala enflasyonist seviyede olmakla birlikte, yavaşladığını teyit ettiği belirtilerek, daha yakın periyoda ilişkin göstergelerle birlikte tüketim göstergelerine bir bütün olarak bakıldığında, talebin Enflasyon Raporunda öngörülen ölçüde yavaşlamıyor olabileceği ifade edildi.
TCMB Para Siyaseti Heyetinin 27 Haziran’daki toplantısına ilişkin özet yayınlandı.
Özette, küresel büyüme görünümü yılın ilk çeyreğinde hudutlu bir iyileşme gösterirken, iş gücü piyasalarındaki sıkılığın devam ettiği bildirildi.
Türkiye’nin dış ticaret ortaklarının ihracat hisseleriyle yüklendirilen küresel büyüme endeksinin 2024’te yüzde 2 artarak 2023’teki yüzde 1,8’in hudutlu oranda üzerinde büyüyeceği tahmin edildiği ve küresel iktisadi faaliyetin zayıf seyrini sürdüreceğinin değerlendirildiği aktarılan özette, şunlar kaydedildi:
“Gelişmiş ülkelerin birinci çeyrek büyüme bilgileri iktisadi faaliyetteki ölçülü toparlanmayı desteklerken, öncü göstergeler söz konusu toparlanmanın daha çok hizmet sektörü kaynaklı olduğuna işaret etmektedir. ABD iktisadı büyüme eğilimi diğer gelişmiş ülkelerden olumlu ayrışmaya devam etmiştir. Jeopolitik gelişmeler ve enflasyonda kalıcı düşüş sağlamak amacıyla sürdürülen sıkı para siyasetleri 2024 yılında küresel iktisadi faaliyetin seyri açısından öne çıkan risk faktörleri olarak görülmektedir.
Çekirdek enflasyonun ve enflasyon beklentilerinin yüksek düzeyleri, küresel enflasyonun bir süre daha merkez bankalarının amaçlarının üzerinde seyretmeye devam edeceğini ima etmektedir. 2023 yılında enflasyonda görülen keskin düşüşe rağmen birçok ülkede, özellikle hizmet enflasyonundaki katılık dikkat çekmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde (GOÜ) faiz indirimleri nakdî sıkılığı koruyacak şekilde sürdürülürken, bazı gelişmiş ülke merkez bankaları da faiz indirim süreçlerine başlamışlardır. Lakin, enflasyonda gözlenen katılık, jeopolitik gelişmeler ve emtia fiyatlarına ilişkin risklerin devam etmesine bağlı olarak, merkez bankalarının faiz indirimlerinde temkinli bir yaklaşım izleyecekleri bedellendirilmektedir. Diğer taraftan gelişmiş ülkelerin büyüme ve enflasyon görünümleri ile para siyasetlerine yönelik beklentiler farklılaşmaya devam etmiş, artan küresel belirsizlik ile birlikte risk iştahı ve GOÜ’lere yönelen portföy akımları son devirde dalgalı bir seyir izlemiştir.”
“Türk lirası kredi büyümesindeki yavaşlama devam etmiş, YP kredi büyümesi gerilemiştir”
Özette, yurt içi ve yurt dışı yerleşiklerin Türk lirası varlıklara yönelimiyle piyasada oluşan likidite fazlasının, zorunlu karşılıkların artırılmasıyla birlikte 24 Mayıs sonrasında yerini çoğunlukla likidite açığına bıraktığı lakin bu devirde likidite gelişmeleri ve Dövizden Dönüşümlü KKM hesaplarından Türk lirası mevduata geçen hesaplarda faizlerin bariz şekilde gerilemesinin Türk lirası mevduat faizleri üzerinde etkili olduğu bildirildi.
Türk lirası mevduat faizlerinin, 24 Mayıs haftasından bu yana 191 baz puan azalarak, 21 Haziran itibarıyla yüzde 56,15 düzeyinde gerçekleştiği aktarılan özette, “Aynı periyotta Türk lirası ticari kredi faizleri 43 baz puan artışla yüzde 63,13 düzeyinde oluşmuştur. Ferdî tarafta, ihtiyaç kredisi (Kredili Mevduat Hesabı hariç) faizleri 44 baz puan azalarak yüzde 76,50 olarak gerçekleşirken; konut kredisi faizleri, yatay seyrini sürdürerek yüzde 44,58 düzeyinde oluşmuştur. Taşıt kredisi faizleri ise son devirde kampanyalı satışların azalması ile 21,41 puan yükselerek 21 Haziran itibarıyla yüzde 55,31 olmuştur.” denildi.
Özette, nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki tesirlerinin yakından izlendiği ifade edilerek, şu değerlendirilmelere yer verildi:
“Atılan nakdî ve miktarsal sıkılaşma adımlarının etkisi ile Türk lirası kredi büyümesindeki yavaşlama devam etmiş, YP kredi büyümesi gerilemiştir. Bu kapsamda, kişisel kredilerin 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması 17 Mayıs haftasından bu yana artarak yüzde 1,44 düzeyinden 21 Haziran itibarıyla yüzde 2,91 düzeyine gelmiştir. Söz konusu orandaki artış temelde ihtiyaç kredisi büyüme oranının yüzde 2,70’den yüzde 3,48’e ve ferdî kredi kartları bakiyesinin yüzde 1,12’den yüzde 3,36 düzeyine yükselmesinden kaynaklanmaktadır. 21 Haziran itibarıyla, konut ve taşıt kredilerinin 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması sırası ile yüzde 0,41 ve 1,18 olarak gerçekleşmiştir. Türk lirası ticari krediler sonlu ölçüde büyümeye devam etmiş ve 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması yüzde 1,01 olarak gerçekleşmiştir. Kur tesirinden arındırılmış YP ticari kredilerdeki 4 haftalık büyüme oranlarının ortalaması, getirilen sınırlamaların etkisi ile yüzde 4,88’den yüzde 4,13’e gerilemiştir.
28 Haziran 2024 tarihinde yapılan düzenlemelerle kaldıraç oranına göre ilave zorunlu karşılık tesisi uygulaması sonlandırılarak makroihtiyati çerçevede sadeleşme adımları devam etmiştir. Ayrıca, piyasa sisteminin fonksiyonelliğinin artırılması amacıyla ticari kredilerde erken kapama durumunda bankalarca uygulanabilecek azami fiyatlarda değişikliğe gidilmiştir. Yapılan değişiklikle erken kapama fiyatının, kredi faizinin düzeyi ve kalan vadesine hassas bir sistemle belirlenerek ticari kredi fiyatlamalarının daha sağlıklı oluşabilmesi amaçlanmıştır. Böylelikle, dezenflasyon sürecine ilişkin beklentilerin uzun vadeli ticari kredi faizlerine transferi desteklenmiştir.”
TCMB’nin brüt uluslararası rezervlerinin, evvelki PPK toplantı haftasından bu yana 5,38 milyar dolar artarak 21 Haziran 2024 itibarıyla 147,6 milyar dolar düzeyine yükseldiği belirtilen özette, Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk priminin (CDS) evvelki PPK toplantı haftasından bu yana hudutlu bir ölçüde artarak 26 Haziran 2024 itibarıyla 279 baz puan düzeyine yükseldiği kaydedildi.
“Göstergeler yurt içi talebin, hala enflasyonist seviyede olmakla birlikte, yavaşladığını teyit etmektedir”
Özette, Türk lirasının 1 ay vadeli kur oynaklığının 26 Haziran 2024 itibarıyla yüzde 14,52 düzeyine yükselirken, 12 ay vadeli kur oynaklığının yüzde 24,25 düzeyine çıktığı ifade edilerek, “Önceki PPK toplantı haftasından bu yana 3,03 milyar dolar Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) piyasasına giriş ve 1,69 milyar dolar pay senedi piyasasından çıkış olmak üzere toplam 1,33 milyar dolar net portföy girişi gerçekleşmiştir.” denildi.
2024’ün ilk çeyreğinde iktisadi faaliyetin güçlü seyrettiği bildirilen özette, şu tabirlere yer verildi:
“Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) dataları, özel tüketimin büyümeye yıllık bazdaki katkısının azalmakla birlikte hala yüksek seyrettiğine işaret etmiştir. Öte yandan, net ihracat 2022 yılının üçüncü çeyreğinden bu yana ilk kez yıllık büyümeye olumlu katkı vermiştir. Çeyreklik bazda ise, aynı devirde özel tüketimin artışı bir ölçü yavaşlamış, net ihracatın büyümeye müspet katkısı ise evvelki çeyreğe kıyasla artış kaydetmiştir. Bu çerçevede, yılın ilk çeyreğinde ücret artışları, firmaların ilave kampanyaları ve öne çekilen talebin etkisiyle yurt içi talep dirençli seyretmiş, net ihracatın katkısı ise hem yıllık hem çeyreklik bazda müspet gerçekleşmiştir. Böylelikle, büyümenin kompozisyonu açısından daha istikrarlı bir talep görünümü izlenmiştir.
Yakın periyoda ilişkin göstergeler yurt içi talebin, hala enflasyonist seviyede olmakla birlikte, yavaşladığını teyit etmektedir. Nisan ayında perakende satış hacim endeksi, aylık ve çeyreklik bazda düşüş kaydetmiştir. Aynı periyotta, ticaret satış hacim endeksinde daha yüksek oranlı bir düşüş gerçekleşmiş, perakende ticaretin yanı sıra endeksin diğer iki ana kalemi olan motorlu taşıtların ticareti ve toptan ticarette de azalış izlenmiştir. İlk çeyrekte ölçülü artış gösteren hizmet üretim endeksi, nisan ayında aylık bazda düşüş kaydetmiştir. Haziran ayı itibarıyla imalat sanayi firmalarına yönelik anket bilgileri, iç piyasa siparişlerinde çeyreklik bazda azalış olduğunu göstermektedir. Firma görüşmelerinden edinilen tüketim harcamalarına ilişkin tespitler de iç talepte ilk çeyreğe kıyasla yavaşlamaya işaret etmektedir. Diğer yandan, ikinci çeyrekte iki bayram tatili ve bunlarla kontaklı idari müsaadeler kaynaklı köprü günlerinin yer alması, talepteki yavaşlamanın düzeyi hakkında net bir görüntü alınmasını zorlaştırmaktadır. Kartla yapılan harcamalar nisan ayında azalırken, mayıs-haziran dönemi dâhil edildiğinde kart harcamalarının çeyreklik bazdaki artışını, hız kesmekle birlikte, sürdürdüğü gözlenmiştir. Diğer taraftan, mevsimsellikten arındırılmış olarak tüketim malı ithalatı, mayıs ayında düşmekle birlikte hala düzey olarak bir evvelki yıl ve 2024 yılı ilk çeyrek ortalamasının üzerinde seyretmektedir. Bu çerçevede, daha yakın periyoda ilişkin göstergelerle birlikte tüketim göstergelerine bir bütün olarak bakıldığında, talebin Enflasyon Raporunda öngörülen ölçüde yavaşlamıyor olabileceği kıymetlendirilmektedir.”
“İmalat sanayi firmalarının geleceğe yönelik istihdam beklentilerinde düşüşe işaret etmektedir”
Özette, nisanda sanayi üretim endeksinin, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak aylık bazda yüzde 4,9, takvim tesirlerinden arındırılmış olarak yıllık bazda yüzde 0,7 oranında gerilediği ve çeyreklik bazda da sanayi üretiminin yüzde 4,2 oranında azaldığı kaydedilerek, şunlara değinildi:
“Nisan ayında Ramazan Bayramı tatilinin idari kararla uzatılması sonucu gerçekleşen köprü günlerinin de aylık bazdaki azalışta etkili olduğu kıymetlendirilmektedir. İlave olarak, evvelki aylarda yüksek artış kaydetmiş olan tipik olarak yüksek oynaklık sergileyen dalların üretimindeki telafi niteliğindeki düşüşler de aylık bazda sanayi üretimini aşağı çekmiştir. Söz konusu etkiler dışlandığında, sanayi üretiminin ana eğiliminin genel endeksin ima ettiğinden daha kuvvetli olduğu bedellendirilmektedir. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı ise haziran ayında aylık bazda 0,4 puan azalışla yüzde 76,2 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Nisan itibarıyla mevsimsellikten arındırılmış istihdam, çeyreklik bazda yüzde 0,5 oranında artarak 32,6 milyon kişi düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu periyotta, işgücüne katılım oranı sonlu artış kaydetmiş, işsizlik oranı ise 0,2 puan gerileyerek yüzde 8,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Anket göstergeleri ise, imalat sanayi firmalarının geleceğe yönelik istihdam beklentilerinde düşüşe işaret etmektedir.”
Nisan ayında cari süreçler açığının aylık bazda 5,3 milyar dolar olarak gerçekleştiği, yıllıklandırılmış olarak ise sonlu bir artışla 31,5 milyar dolara yükseldiği aktarılan özette, söz konusu gerçekleşmede altın ve enerji hariç dış ticaret açığındaki artışın etkili olduğu ifade edildi.
Özette, enerji dış ticaret açığındaki iyileşme eğiliminin yavaşlamakla birlikte sürdüğünün gözlendiği belirtilerek, şu sözlere yer verildi:
“Altın dış ticaret açığı ise evvelki aya kıyasla nispeten yatay seyretmiştir. Bu periyotta, yıllıklandırılmış hizmetler istikrarı fazlası bir evvelki aya göre hudutlu düşüş kaydetmiştir. Geçici dış ticaret dataları, mayıs ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak ihracatta artışa, ithalatta ise düşüşe işaret etmiştir. Altın ithalatı mayıs ayında tarihi ortalamalarının üzerinde kalmaya devam ederken, yıllıklandırılmış olarak 22 milyar dolar civarına gerilemiştir. Nisan ayında bayram tatili kaynaklı takvim etkileri nedeniyle artan tüketim malları ithalatı ise mayıs ayında azalmıştır. Mayıs ayına ilişkin geçici dış ticaret dataları haziran ayı için yüksek frekanslı bilgilerle bir arada değerlendirildiğinde, üç aylık ortalama eğilimler, ihracatta görece yatay bir seyir ile ithalatta azalış ima etmektedir. Tüketim malı ithalatının seyri, mali sıkılaştırmanın iç talep üzerindeki tesirlerinin değerlendirilebilmesi açısından, çeşitli diğer göstergeler ile birlikte yakından takip edilmektedir.
Cari açığın finansmanı tarafında ise, bankacılık bölümünün yıllıklandırılmış uzun vadeli borç çevirme oranı, nisan ayında yüzde 125 düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu oran, bankacılık sektörü dışındaki firmalarda yüzde 97 civarında olmuştur. Bu çerçevede, yurt dışı borçlanma imkanlarının bir evvelki aya benzer seyrettiği gözlenmektedir.”
KAYNAK: AA
20:44
