NATO’ya hangi ülkeler üye, NATO açılımı nedir, gibi sorular 75. NATO Zirvesi ile birlikte öne çıkan başlıklardan oldu. Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinden oluşan Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), kuruluşunun 75’inci yılını doğduğu yer olan ABD’nin başkenti Washington’daki tepeyle kutluyor. Toplam 32 üyeden oluşan NATO 4 Nisan 1949 tarihinde kuruldu. Mart 2024 itibarıyla Bosna-Hersek, Gürcistan ve Ukrayna NATO’ya üyelik isteklerini resmen bildirdi. Pekala, NATO ne zaman kuruldu, nedir? İşte, NATO’nun kısa tarihi ve üye ülkeler ile ilgili detaylar.
NATO NE ZAMAN KURULDU, AÇILIMI NE? NATO Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı anlamına gelmektedir. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, 4 Nisan 1949’da 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması’na dayanarak kurulan ve farklı dönemlerde 20 ülkenin daha katıldığı uluslararası askerî ittifaktır. Örgüt üyeleri herhangi bir dış güçten gelebilecek saldırıya karşı ortak savunma yapmaktadır.
NATO’nun merkezi, örgütün Kuzey Amerika ve Avrupa’daki 32 üyesinden biri olan Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunmaktadır. 19 ülke NATO’nun Barış İçin Paydaşlık isimli teşebbüsünde yer alırken 19 ülke kurumlaşmış diyalog programlarına dâhildir. Tüm NATO üyelerinin toplam askerî harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70’inden fazladır. Üyelerin savunma harcamalarının GSYİH’lerinin %2’si kadar olması gerekmektedir.
NATO ÜYESİ ÜLKELER NATO üyeliǧi “bu Antlaşma’nın prensiplerini geliştirebilecek ve Kuzey Atlantik Bölgesinin güvenliğine katkı yapacak durumda olan tüm Avrupa devletlerine” açıktır. NATO üyesi ülkeler alfabetik sıralamaya göre şu biçimdedir;ALMANYA (1955) AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ (1949) ARNAVUTLUK (2009) BELÇİKA (1949) BİRLEȘİK KRALLIK (1949) BULGARİSTAN (2004) ÇEK CUMHURİYETİ (1999) DANİMARKA (1949) ESTONYA (2004) FRANSA (1949) HIRVATİSTAN (2009) HOLLANDA (1949) İSPANYA (1982) İTALYA (1949) İZLANDA (1949) KANADA (1949) KARADAǦ (2017) KUZEY MAKEDONYA (2020) LETONYA (2004) LİTVANYA (2004) LÜKSEMBURG (1949) MACARİSTAN (1999) NORVEÇ (1949) POLONYA (1999) PORTEKİZ (1949) ROMANYA (2004) SLOVAKYA (2004) SLOVENYA (2004) TÜRKİYE (1952) YUNANİSTAN (1952) FİNLANDİYA (2023) İSVEÇ (2024))
TÜRKİYE’NİN NATO ÜYELİĞİ NATO, Türkiye’nin de dahil olduğu ve kuruluşu 1949 yılında kurulan, Kuzey Atlantik İttfakı olarak isimlendirilen örgüttür. Türkiye’nin 1952 yılında dahil olduğu NATO, belli maddeleri işleyişe koyarak üyelerinin bazı haklarını garanti altına almıştır.
NATO’nun kuruluşundan üç yıl sonra 1952’de Türkiye ve Yunanistan’ın, 1954’te Batı Almanya’nın bu ittifaka katılmaları da göstermekteydi ki, NATO ittifakı sadece Sovyet tehdidine karşı kurulmuş bir savunma örgütü değil, aynı zamanda SSCB’yi çevreleme siyasetinin da ilk evresiydi. Hakikaten daha sonraki dönemlerde 1951’de ANZUS Paktı, 1954’te SEATO, 1955’te Bağdat Paktı’nın kurulması ve 1959’da CENTO’ya dönüşmesi şeklinde gelişen olaylar, bu çevreleme siyasetinin kısmen ilgili olduğu alan dahilindeydi.
Washington Antlaşması olarak da bilinen NATO antlaşmasıyla, ABD, Kanada, Danimarka, Norveç, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, İngiltere, Fransa, İtalya, Portekiz ve İzlanda imzacı devletler oldular. Türkiye’nin NATO’ya iştirakine ilişkin olarak, Ekim 1951’de Londra’da imzalanan antlaşma metni Türkiye tarafından 18 Şubat 1952’de onaylanarak NATO’ya üyelik gerçekleşti.
NATO’NUN KISA TARİHİ 1989’da Soğuk Savaş’ın yani çift kutuplu (bi-polar) dünyanın sona ermesinden sonra da, NATO 1994’ten itibaren eski sosyalist ülkelerle “barış için ortaklık” projesini uygulamaya koyarak, bu projeyle söz konusu devletlerin ileriki dönemlerde NATO’ya iştirakini kolaylaştırma amacı güttü. Bu çerçevede ilk etapta, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’nın 1999’daki katılımıyla üye sayısı 19 oldu. Kasım 2002’de NATO’nun Prag Zirvesi ile Soğuk Savaş sonrasının ikinci genişleme sürecine girilerek, Balkan ve Baltık ülkeleriyle ittifak ve katılım müzakereleri yapıldı.
Fransa ittifak üyesi olmakla birlikte, 1966’da Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle’nin bağımsız dış politika arayışı kapsamında NATO’nun entegre askeri yapısından ayrılma kararı aldı. Yunanistan da 1974 yılında, Türkiye’nin Ağustos 1974’teki İkinci Kıbrıs Barış Harekatına bir tepki olarak askeri yapıdan çekildi ancak 1980’de tekrar geri döndü.
03:44
