Uludağ‘ın güney yamaçlarında 850 metre yükseklikteki 2 mağaradan çıkarak, Bursa Ovası’nı suladıktan sonra Uluabat Gölayağı’na dökülen, buradan da ovanın çevresindeki dereleri ve Çayırköy Ovası’ndan Ayvalı Dere’yi alarak Uluabat Gölü’ne ulaşan, Susurluk Çayı ile birleşerek Karacabey Boğazı’ndan Marmara Denizi’ne dökülen 103 kilometre uzunluğundaki Nilüfer Çayı, yıllardır tahlil bulunamayan kirliliği ve toplu balık ölümleri ile telaş yaratıyor. Bursa Ovası’nın ziraî sulama gereksiniminin karşılandığı Nilüfer Çayı, Uludağ’dan berrak görünümüyle akmaya başlıyor, ilerlediği yatak boyunca sanayi tesislerinin atıklarıyla adeta asfaltı andıran simsiyah bir suya dönüşüyor. Çevre sakinlerinden İlhan Düzen (58), “Bu, 30-40 yıldan beri aşağı yukarı böyle. Benim çocukluğumda buralarda balık tutuyorduk. Oltayla geliyorduk, 3-5 balık yakalayıp yiyorduk. Ama şu an bırakın balık tutmayı bir kurbağa bile yaşamıyor. Kurbağanın yaşamadığı yerden ne beklersiniz. 5 tane ilçeden geçiyor, Bursa’dan bu yana. Burada tarım yapılıyor. Burada üretilen mahsul pazarlara gidiyor ve halkımıza sunuluyor. Bugünler, iyi günler. Ağustos ayında 500-600 metre aradaki köylerde kokudan oturulmuyor. O kadar ağır bir koku” diye konuştu.
Çaydaki suyun ziraî ve hayvansal sulamada da kullanılmasıyla sofralara kadar ulaşan zehir, etrafın yanı sıra insan sıhhatini da tehdit ediyor. Özellikle dokuma firmalarının Nilüfer Çayı’na dökülen ve suyun rengini değiştiren atıklarına çare arayan Bursa Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Kimya Mühendisliği Kısmı öğrencileri Dilara Doğancı, Deren Öner ve Tuğçe Selvi’nin, Doç. Dr. Derya Ünlü’nün danışmanlığında hazırladığı proje, TÜBİTAK tarafından da destek aldı. Dokumacılık atık sularının, su yosunu, alg ve şekerpancarı küspesinden elde edilen biyobozunur gereçler ile arıtılması projesi sayesinde Nilüfer Çayı’ndaki kirliliğin önüne geçilmesi hedefleniyor.
‘BAŞARILI SONUÇLAR ELDE ETTİK’
Tekstil firmalarının atıklarının Nilüfer Çayı’nda yol açtığı kirliliğe ve renk değişimine yeniden atıkları kullanarak, organik gereç ile tahlil ürettiklerini belirten BTÜ Kimya Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Derya Ünlü, “Bursa için kanayan yara bu. Zira Bursa, dokumacılık dalının önemli bir merkezi ve dokumacılık dalının de bu boyar maddeleri giderilmesi noktasında aslında bir açık olduğunu gördük. Dolayısıyla bu boyar hususların giderilmesi üzerine bir çalışma geliştirmeyi planladık. Bu noktada da şayet ki boyar maddeyi gidermek istiyorsak ve biz çevreci bir yaklaşım sergilemek istiyorsak, doğal gereçlerden bir şeyler yapalım. Hem bu kirliliği giderirken etrafa de zarar vermeyelim hem de atık maddeleri değerlendirelim. Zira atıkların kıymetlendirilmesi de hayli önemli. Bu kapsamda da şeker pancarı küspesini ve su yosunlarından elde edilen bir biyopolimer olan bir malzemeyi bir araya getirip, atık suların arıtımını, özellikle boyar unsurların masrafımı üzerine çalıştık. Ve epey da başarılı sonuçlar elde ettik” diye konuştu.
TEKSTİL FİRMASININ BOYALI SUYU ARITILDI
Laboratuvar çalışmalarında boyar unsurların gideriminin başarıyla tamamlandığını ve bu buluşun, başta Nilüfer Çayı olmak üzere kirlilikle mücadele eden pek çok suda çare olacağını dile getiren Doç. Dr. Ünlü, bir tekstil firmasının çıkış suyunda uyguladıkları filtre ile mavi renkteki suyun, berrak bir hal aldığını söyleyerek, “Normalde bunu sentetik sularda denemekle başladık. Ürettiğimiz malzemeyi laboratuvar ölçekli, sentetik boyar unsurlarda giderimini denedik. Verimli sonuç aldıktan sonra bir de bunu gerçek sularda deneyelim dedik. Zira gerçek suların içerisinde, boyar unsurların haricinde, diğer kirlilikler de vardı. Tahminen orada farklı bir davranış sergileyebilir, diye düşünmüştük. Sonrasında bir dokumacılık firmasının çıkış suyunu aldık ve bu çıkış suyunu birebir denediğimizde de boyar hususun yüksek oranda, hatta yüzde 100’e yakın oranda giderildiğini gördük. Dolayısıyla başarılı bir sonuç elde ettiğimize oradan kanıya vardık. Zira gerçek bir atık suda bunun sonuç vermesi bizim için daha değerli ve kıymetliydi. Bu şekilde başarılı bir arıtma elde ettiğimizi görmüş olduk” dedi.
HEDEF ZİRAÎ SULAMANIN GÜVENİLİR HALE GELMESİ
Doç. Dr. Derya Ünlü, çalışmaların geliştirilerek Nilüfer Çayı’ndaki su kalitesinin daha da güzelleştirileceğini ve sadece boyar maddeyi değil; diğer zararlı materyalleri de uzaklaştırmayı hedeflediklerini belirtti. Böylelikle daha pak akan ve ziraî sulamada inançla kullanılabilecek bir Nilüfer Çayı elde edileceğine dikkat çeken Ünlü, şöyle konuştu: “Sularımızın içerisinde sadece boyar madde yok. Sanayi bölgesi olduğu için farklı organik kirleticilerimiz de mevcut. Artık bizim planımız, ilk evrede bu boyar unsurların giderimiydi ama bundan sonraki çalışmalarımızı, bu organik unsurların masrafımı üzerine de yapmayı planlıyoruz. Denemeler yapmayı planlıyoruz. Gayemiz onları da gidermek ve çalışmamızı geliştirmek.”
‘ATIK BİR YAN ESERİN, ÖTEKİ BİR ATIĞI GİDERDİĞİNİ GÖRDÜK’
Atık gereçlerden elde edildiği için maliyetinin de düşük olması planlanan filtrenin, firmalar tarafından kolay ulaşılabilir olacağını aktaran Doç. Dr. Ünlü, “Tek bir filtre içinde de yapabiliriz. Bunu çok katmanlı bir yapı haline getirip, bir ortada da kullanabiliriz. Dolayısıyla öncelikle gayemiz, bu materyalde bunu yapabilmek. Zira Atık malzemeyi değerlendirip de bir şeyler yapmaya çalıştığımız için, atığı kullanmak bizim için daha önemli. Zira 1 ton şeker pancarından yaklaşık 300 kilogram şeker pancarı küspesi çıkıyor. Her ne kadar hayvan yemi olarak da kullanılsa, bunun bu şekilde değerli bir esere dönüştürülmesi de hayli önemli. Atık olarak tabiata verilen bir yan ürün, gerecin öteki bir atığı giderdiğini görüyoruz burada. Dolayısıyla bu ekolojik döngü içerisinde epey önemli bir yapı. Dokuma firmasının çıkış deşarj ünitesine uygun bir üretim gerçekleştirip, oradaki azamî masrafımı sağlayacak büyüklükte üretilebilir. Bu, şu an için laboratuvar ölçekli üretim. Ama bunu daha büyük boyutlarda üretebiliriz. Kolay ulaşabileceklerdir, diye düşünüyorum. Zira şeker firmaları da şeker üreten firmalar da bu hususta yardımcı oluyorlar. Küspeleri istediğimiz zaman bize gönderdiler. Diğer polimerimiz de su yosunlarından elde edilen biyopolimer. Gereçlerimiz epey doğal, biyobozunur ve atıklardan elde edilen gereçler. Dolayısıyla hem maliyeti düşük hem çevreci hem de kolay ulaşılabilir malzemeler” dedi.
03:35
