Bir “iç politika” yazısına başlıyor üzereysem de, değil. Küresel yahut bölgesel manada etkili ulusların çabucak hepsinde, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana sağıyla-soluyla, tutucusuyla-ilericisiyle bir uzlaşma, ortak unsurlarda ve maksatlarda birleşme göreceksiniz. Buna hasret ve bu sebeple de etki alanı kâh genişleyen, kâh daralan ülkemizde, her şeyden önce dış siyaset gayelerinde olağanlaşma olmalıdır.
Normalleşme demeyelim; MHP önderi Sayın Devlet Bahçeli’nin ifadesiyle “değerlendirme ve tefrik” diyelim. Bayram iletisinde “Ülkemizde olağandışı hiçbir şey yoktur” diyen Sn. Bahçeli, bu ifadeyi, “Çevremizle kurduğumuz irtibat ve ilişki ağlarını değerlendirmeye ve yeni baştan tefrik etmeye ortaklaşa gereksinimimiz olduğu kanaatindeyim” cümlesiyle tamamladı. Dış bağlantılarda artıları-eskileri tartmak, bunları birbirinden ayırt etmek, ortalarındaki farkı görerek bir dökümünü yapmak zorundayız. Buna ülkenin ihtiyacı vardır.
Böyle bir değerlendirme, bu amaçların bir partinin ya da partiler-arası bir ittifakın değil, tüm ülkenin, tüm yurttaşların ve siyasi kurumların ortak mefkuresi haline gelebilmesi için ilk adımdır. Sn. Bahçeli’nin kullandığı “tefrik” sözü, bazı şeyleri birbirinden ayırmak kadar o şeylerin varlığının farkına varmayı da içine alır.
İlkeden bahsettiğimiz bu noktada, “ulusal hedef” örnekleri vererek, dikkati diğer tarafa çekmek istemem. Lakin üzerinde ittifak edilmesi gereken noktaların daha objektif ifadesi, örneklerle sağlanabilir. Ama örnekleri dışarıdan vermek, tahminen tartışmanın odağının kaymaması için daha uygun olacaktır.
ABD’de, ülkenin 2. Dünya Savaşı’na fiilen katılmasına kadar bir dış siyaset maksatlarında ittifak kavramı yoktu. Japonya’nın 1941’de Hawaii’de Pearl Harbour’da ABD donanmasını bombalaması, 2 bin 400 denizciyi öldürmesi, 19 savaş gemisini batırması, 170 savaş uçağını tahrip etmesi, Amerika’nın Alman işgali altındaki Avrupa’ya, Normandiya’da asker çıkartmasına giden kapıyı açtı. Bu olay, ardından üç yıl sonra Bretton Woods Para ve Finans Konferansı’nı, 4 yıl sonra Avrupa’nın dost-düşman demeden kalkındırılmasını öngören Marshall Planı’nı ve 5 yıl sonra da NATO’yu getirecekti. O tarihe kadar bırakın ortak, farklı ayrı da olsa besbelli dış siyaset hedefleri bile olmayan Demokrat ve Cumhuriyetçi partilerin, “İçerde her türlü arbedeyi yapalım; ama dışarıda ülkenin çıkarlarını ortak bir lisanla savunalım” unsurunda anlaştıklarına şahit olduk.
Bu birlik o kadar bariz o kadar sarsılmaz bir prensip olarak benimsenmişti ki, Demokrat Partili liderlerin eski kabinelerdeki bir Cumhuriyetçi’yi, bir Cumhuriyetçi liderin bir demokratı dışişleri bakanı yapması son derece olağan görünürdü. Bush’un “Teröre Karşı Savaş” programını uygulayan ulusal güvenlik takımının önemli bir kısmının Obama, Trump ve şu anda da Biden hükumetlerinde hala görev yapmaya devam ettiğini hatırlıyor olmalısınız.
Kadrolardaki bu devamlılık, ulusal çıkarların tarifinde ve çıkarların korunması ve sürdürülmesi için gözetilecek maksatlarda, iç siyasette akla kara kadar farklı parti ve kümelerin uzlaşmasının sonucudur. Son bir örnekle, ABD’deki uluslararası alakalarda ilk ve amaçlardaki uzlaşmanın ne kadar sağlam olduğunu vurgulamak isterim: İsrail’in katil başbakanı Netanyahu’nun 24 Temmuz’da ABD parlamentosunda konuşma yapması tezkeresini iki partinin ortak imzalarla sunduğunu, buna (oyunu sadece Vermont senatörü Bernie Sanders hariç) iki partinin de olumlu oy verdiğini hatırlıyor musunuz?
Türkiye’nin dış siyaset gayelerinde uzlaşmak için amaçların dökümü, kıymetlendirilmesi ve “tefrik” edilmesi olağan olmalıdır. Pekala, Türkiye’nin dış siyaset maksatlarında uzlaşmak neden değerlidir? Bir sonraki yazıda irdeleyelim.
17:11
