NİSANUR YILDIRIM
(ANKARA) – Çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, 6 aylık enflasyonun yüzde 26 civarında olacağını belirterek “Asgari ücret, bütün ücret düzeyini belirliyor. Temmuzda emekli ve memurlara ne olacak diye konuşuyoruz ama emekçilerin fiyatlarında herhangi bir artış olmayacak. Yıllık enflasyonun yüzde 75 olduğu bir periyotta asgari ücretin artmaması toplumsal bir facia” dedi. Çelik, emekli aylıklarına artırımın kök aylığa yapılacak olması nedeniyle 4 milyon emeklinin sıfır zam alma riskiyle karşı karşıya olduğunu belirtti.
Milyonlarca memur ve emekli, 3 Temmuz’da açıklanacak haziran ayı enflasyon oranını bekliyor. Buna göre; 6 aylık enflasyon farkı belli olacak ve memur maaşları ile emekli aylıklarının zamları netleşecek.
TÜİK, mayıs ayı enflasyonunu aylık yüzde 3,37, yıllık yüzde 75,45 olarak açıkladı. Yıllık enflasyon mayıs ayında zirveyi gördü. 5 aylık enflasyon ise yüzde 22,72 oldu.
İşçi emeklileri 5 aylık enflasyona göre yüzde 22,72 zam alacak. Memur ve memur emeklisinin zammı ise en az yüzde 17,38 olacak. Emekliler, 2024 yılının ilk 6 aylık dönemi için yüzde 49,25 oranında maaşlarına zam almıştı.
Öte yandan hükümet, asgari ücrete ise zam yapmayı düşünmüyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, dün AKP Grup Toplantısı öncesinde; “Asgari ücrete herhangi bir artış olmayacak. Aralık ayında yine birlikte olacağız. Yeni asgari ücreti belirleyeceğiz. Herhangi bir değişiklik yok” diye konuştu.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Yalçın Karatepe, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile görüşmesinin ardından “4 saatin sonunda acı reçeteyi yine vatandaşa çıkaran anlayışlarında bir değişim iradesi olmadığını maalesef gördük” demişti.
Kocaeli Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik, memur maaşları, emekli aylıklarını bekleyen tehlikeyi ve asgari ücrete temmuz ayında zam yapılmayacak olmasını ANKA Haber Ajansı’na değerlendirdi.
Çelik, şunları söyledi:
“Tahminim, 6 aylık enflasyonun yüzde 26 civarında olması”
“Temmuz ayında emekli aylıkları ve memur maaşlarında temel alınacak enflasyon 6 aylık enflasyon olacak. 3 Temmuz’da haziran ayı enflasyonu açıklandığında 6 aylık enflasyon netleşmiş olacak. İddiam, bu 6 aylık enflasyonun yüzde 26 civarında olması. Biraz aşağı, biraz yukarı olabilir. Yüzde 26-27 bandında bir enflasyon olacağını tahmin etmek güç değil. Bu enflasyon oranı gerçek durumu yansıtmıyor. TÜİK’in ölçmüş olduğu enflasyon manipüle edilmiş ve şaibeli bir enflasyon. Şeffaf değil, o yüzden inandırıcı da değil. Bu inandırıcı olmayan enflasyon oranları, on milyonlarca çalışanın, emeklinin temmuz ayında alacağı artırımlara temel olacak. TÜİK, aslında Türkiye’de gelirlerin, fiyatların, maaşların, emekli aylıklarının en büyük belirleyeni durumunda.
“6 aylık enflasyon oranında zam yapılması bütün emeklilerin 6 aylık enflasyon oranında zam alması anlamına gelmiyor”
Bu tartışmalı enflasyon bile temmuz ayında memurlara ve emeklilere tam olarak yansımayacak. Bu, bütün emekliler ve memurlar için çantada keklik değil. İşçi ve BAĞ-KUR emeklilerine yasa gereği 6 aylık enflasyon oranında zam yapılacak. Bu tartışmasız bir gerçek lakin 6 aylık enflasyon oranında zam yapılması bütün emeklilerin 6 aylık enflasyon oranında zam alması anlamına maalesef gelmiyor.
” Zam, kök aylığa yapılıyor”
Emeklilerin 2 cins aylığı var. Birincisi aldıkları aylık, yani bankamatikten çektiklerinde ellerine geçen aylık. İkincisi ise kayıtlı, kök aylıkları. Kök aylıklarıyla tamamlanan aylıkları ya da ellerine geçen arasındaki farkı Hazine ödüyor. O yüzden kök aylıkları daha düşük. Örneğin 8 bin liranın bir emeklinin kök aylığı olduğunu düşünelim. Buna Hazine 2 bin lira katkıda bulunarak emeklinin eline 10 bin lira geçiyor. Buna ‘en düşük aylık’ ismini veriyoruz. Fakat enflasyon artışı ya da aylıklardaki artış, tamamlanan ya da ele geçen aylığa yapılmıyor. Zam, kök aylığa yapılıyor. Böyle olduğu zaman kök aylığı 8 bin lira olan emekli ama 10 bin lira alan emekliye yüzde 25 zam yaparsanız 2 bin lira alır. Yani 10 bin lira almaya devam eder. Şayet hükümet özel bir düzenleme yapıp 10 bin lira olan en düşük emekli aylığını en az enflasyon kadar artırmazsa emeklilerin bir kısmı sıfır zam alacak. Bir kısmı enflasyonun altında zam alacak.
“4 milyon emekli sıfır zam alma riskiyle karşı karşıya”
Öte yandan ortalama emekli aylıklarının 12 bin lira civarında olduğu düşünülecek olursa yapılacak olan yüzde 25’lik artırımın emekli aylıklarını getireceği yer yine ortalama olarak asgari ücretin altı olacak. Emekliler açısından resmi enflasyon kadar zam almak bile bir anlam ifade etmiyor. Bazı emekliler ki bunların sayısı yaklaşık 4 milyon, enflasyondan daha düşük zam alma hatta sıfır zam alma riskiyle karşı karşıya. Eğer hükümet bir yasa çıkarıp bunu değiştirirse işçi-BAĞ-KUR emeklileri resmi enflasyonu alabilir.
“Memur ve memur emeklilerinin 5,5 puan civarında kaybı olacak”
Memur ve memur emeklileri toplu mukaveleye göre zam alacaklar, yasaya göre değil. Memur ve memur emeklilerini bekleyen tehlike ise enflasyonun yaklaşık 5,5 puan altında bir artırımla karşı karşıya kalacaklar. Daha önce yüzde 15 toplu sözleşme zammı almışlardı. Şimdi yüzde 10 zam alacaklar. Daha önce almış oldukları yüzde 15’lik zam 6 aylık enflasyondan düşülecek, geriye enflasyon farkı kalacak. Sonra o enflasyon farkı üzerine yüzde 10 zam alacaklar. Bu da yüzde 26’lık bir enflasyon söz konusu olursa yüzde 20 civarında bir zam alırlar. Memur ve memur emeklilerinin 5,5 puan civarında temmuz ayında kaybı olacak. Memur ve memur emeklileri de resmi enflasyon artışı kadar artışı temmuz ayında alamayacak.
“Bir memur, temmuzdan sonra emekli olduğunda çalışırken aldığı aylığın yüzde 40-41’ini alabilecek”
Memur emeklilerini bekleyen bir başka acı gerçek ise memur maaşları ile memur emekli aylıkları arasındaki makas açılacak. Çalışırken alınan aylık emekli olunduğunda çok daha düşecek. Geçen yıl bir memur çalışırken 100 alıyorken emekli olduğunda aylık 70-71 alıyordu. Mesela bu aylarda emekli olan bir memur çalışırken aldığı ortalama aylığın yüzde 70’ini emekli aylığı olarak alabiliyordu. Lakin şimdi emekli olursa ya da temmuzdan sonra emekli olduğunda çalışırken aldığı aylığın yüzde 40-41’ini alabilecek. Bunun sebebi, memurlara ilave ödeme adı altında verilen bir ölçü var. Bu ölçü, emekli aylıklarında ve emekli ikramiyesinde dikkate alınmıyor. Çalışırken bu parayı alıyorlar ama emekli olduklarında bu aylıklarına yansımıyor. Dolayısıyla temmuz ayında resmi enflasyon kadar artış bile emekliler açısından söz konusu olmayacak.
“Temmuzda resmi ve tartışmalı enflasyon kadar bile memurların ve emeklilerin zam alması mümkün olmayabilir”
Bunların giderilmesi mümkün mü? Elbette, bu tehlikelerin giderilmesi mümkün. Hükümet bir yasa değişikliği yaparak emekli aylığının alt sınırını yükseltebilir. Memur ve memur emeklilerinin kaybını giderecek bir yasa değişikliği yapabilir. Yasal değişikliklerle mümkün. Lakin hükümetin izlemiş olduğu ekonomi siyaseti kemer sıkmayı temel alıyor. Yani ücret ve maaş gelirlerini, emekli aylıklarını düşürmeyi hedefliyor. Bunları düzeltecek adımların atılmasını maalesef güç görüyorum. Temmuz ayında resmi ve tartışmalı enflasyon kadar bile memurların ve emeklilerin zam alması mümkün olmayabilir.
“Açlık hududunun yıl sonuna doğru 25 bin lirayı, bir işçinin yaşam maliyetinin 30 bin lirayı bulması mümkün”
Temmuz ayında asgari ücret de önemli bir konu. Hükümet, Merkez Bankası, Maliye ve Çalışma Bakanı neredeyse ağız birliği etmişcesine asgari ücretin arttırılmayacağını söylüyorlar. Asgari Ücret Tespit Kurulu’nu toplatıya çağırma yetkisi hükümette olduğu için toplantıya çağırmadıkları sürece Asgari Ücret Tespit Kurulu bir karar alamayacak. Siyaseten asgari ücretin artmayacağı konusunda karar vermiş durumdalar. Asgari ücret, mayıs ayı itibarıyla 19 bin lira civarında olan açlık sonunun altında. Açlık sınırı yıl sonuna doğru yükselecek. Açlık sonunun 25 bin lirayı bulması, bir işçinin yaşam maliyetinin 30 bin lirayı bulması son derece mümkün. Siz yıl boyunca asgari ücreti 17 bin lirada tutacaksınız. Bu, asgari ücretin alım gücünün erimesi anlamına gelecek.
“Emekliler ve memurlar yüzde 20-25 civarında zam alacak ama işçiler için bu söz konusu değil”
Yılbaşında asgari ücrete, memur maaşlarına, emekli aylıklarına aynı oranda zam yapıldı. Yüzde 49,5. Temmuz ayında tartışmalı da olsa, ölçüleri değişse de enflasyon ya da enflasyonun biraz altında yüzde 20-25 civarında emekliler ve memurlar artış alacak. Lakin işçiler için asgari ücret artmadığından ötürü bu söz konusu olmayacak. Asgari ücret artmayınca diğer özel sektör çalışanlarının fiyatları de artmayacak. Zira asgari ücret, diğer fiyatları de üste itiyor. Asgari ücretin artmaması özel kesimdeki diğer fiyatların de artmaması anlamına geliyor. Milyonlarca fiyatlı çalışan işçinin temmuz ayında gelirlerinde bir artış olmayacak. Ama enflasyon artmaya devam edecek. Bu çok önemli bir fakirleşmeyi beraberinde getirir. Enflasyonun faturasının vatandaşlara çıkması anlamına gelecek. Gerek sendikaların gerekse siyasal muhalefetin bu sorunun üzerine gitmeli.
“Yıllık enflasyonun yüzde 75 olduğu bir devirde asgari ücretin artmaması toplumsal bir faciadır”
Asgari Ücret Tespit Komitesi’nde işçi tarafını temsil eden TÜRK-İŞ, asgari ücretin artması konusunda kelamlı olarak bile herhangi bir ısrarda bulunmuyor. Hükümet de kendi siyasetinin gereği ve bir yandan da güçlü bir baskı gelmediği için asgari ücreti artırmayı gündemine almıyor. Asgari ücret artışı emekli aylıkları kadar önemli bir konu. Zira bütün ücret düzeyini belirliyor. Asgari ücret, 17-18 milyon kişilik işçi kitlesinin ücret düzeyini belirleyecek bir şey. Asgari ücretle çalışanlar kadar öbürleri de bundan etkilenecek. Bu, daha fazla gündeme gelmeli. Temmuzda emekli ve memurlara ne olacak diye konuşuyoruz ama emekçileri hiçbir şey olmayacak. Personellerin fiyatlarında herhangi bir artış olmayacak. Bir tek sendikalı olanların TİS zammı varsa onlar olacak. Bu kadar yoğun, yıllık enflasyonun yüzde 75 olduğu bir periyotta asgari ücretin artmaması toplumsal bir faciadır.”
13:11
