Teşebbüsçü, yönetici ve akademisyen Reha Tanör, ‘Levrek Buğulama da İstemeyin Ama’ ve ‘Hayat Yağmurda Yürümek Üzeredir – Yaşam Sanatının Sıradan Sırları’ isimli kitaplarının ardından , altı denemeden oluşan yepyeni bir kitapla okurlarının karşısında. Galata Köprüsü’nden başlayıp geçmişiyle, geleceğiyle, semtleriyle, insanlarıyla, anıları ve arayışlarıyla İstanbul’u felsefi bir bakış ve yorumla odağına aldığı bu kitabın ismi ‘Ud Çalan Bayanlar – Sana Michelin’li Sofralardan Baktım Aziz İstanbul’.
Tanör, İthaki Yayınları tarafından yayımlanan kitapta dünü, bugünü ve yarını, lezzetli sohbet sofralarında değerlendirdiği denemeleriyle okur karşısına çıkıyor. Türkiye’de geleceği kuracak kadınların niteliklerini, ekonomik çaresizliğin kadın-erkek eşitsizliğini nasıl yıkacağını; kültüre, tarihe ve mizaha dokunan kalemiyle işliyor sayfalarında.
Tanör’le “İstanbul’a ve yaşama bir bakış” olarak tanımladığı yeni kitabını, İstanbul’u ve daha birçok başlığı konuştuk.
Reha Tanör
Bu kitabı yazma fikri nasıl ortaya çıktı?
Ben Galatasaray’da öğrenciyken yazmaya başladım. Okulun yayın organı Tambur Gazetesi’nin yöneticisiydim. Nadir Nadi ve Abdi İpekçi ve Tahir Alangu’nun rahle-i tedrisinden geçtim. Periyodun mecmualarında öykülerim yayınlandı. Bir tanesi için Refik Erduran “Türkiye’de bir Çehov doğuyor” diye yorum yaptı. Ama üniversite bitip akşam konuta götürecek parayı kazanma dönemi başladığında bu sevgimi dondurmak zorunda kaldım. Sonraki yıllarda finansal hukuk alanında kitaplar ve akademik makaleler yayınladım. Bunlardan ‘Türk Sermaye Piyasası’ isimli iki ciltlik ve yaklaşık 2 bin sayfalık kitabım Harvard kitaplığına kabul edildi. Emeklilik çağına girdiğimde ise ilk aşkıma geri döndüm, pop kitaplar yayınladım. İnsan yaşlanıp yapacak bir şeyi kalmayınca da ideoloji yapıyor. ‘Ud Çalan Kadınlar’ böyle ortaya çıktı.
Her bir denemeyi aslında birer hikaye gibi de okuyabilir okur. Bir manzara çizip içine kıssalar yerleştirmişsiniz. Bir kentin, bir ülkenin, bir halkın, bir ülke mutfağının ve aynı vakitte da bir adamın yani sizin öykünüz diyebilir miyiz bu kıssalar için?
Bu kitap, İstanbul’a ve yaşama bir bakıştır. İçinde söylediğiniz ögeleri barındıran bir düşünce kitabıdır. Yerler vardır… Bayanlar vardır… Yakın geçmiş vardır… Lokantalar vardır… Gırgır vardır. Bütün bunlara ilişkin bilgiler ve kanılar vardır. Bunlar teoride yer alan kitaplardan derlenmiş değil, yaşanmışlardan süzdürülmüş ve sohbet ederek anlatılmış niyetlerdir. Bu bakımdan “anlaşılabilir felsefe” denemesi olarak tanımlanabilir.
‘İSTANBUL KAOSUN PADİŞAHIDIR’
Her bir denemenizde İstanbul’un bir köşesinden, bir devrinden ya da İstanbul’un bir devrine damga vuran “soyut bir mekandan” bahsediyorsunuz. İstanbul sizin için ne ifade ediyor?
İstanbul benim doğup büyüdüğüm, kıvancı ve açısı, tatlıyı ve acıyı, memnunluğu ve mutsuzluğu, iniş ve çıkışı yaşadığım şehir. Bütün bunları yaşatabildiyse ifade ettiği değer de ortadadır. Küçük İskender’in dediği gibi “Açık kalmış bir radyodur” İstanbul. Her an değişik bir ses çıkar karşınıza. Siz de her ses için başka bir yorum yapabilirsiniz. Kaosun padişahıdır. Çeşitliliğin Olimpos’udur.
Gastronomiyle nasıl bir bağınız var?
Hiçbir bağım yok ama gurme diye adım çıktı. Yıllar önce çeşitli kıtalarda yemek yediğim ünlü lokantaları hikayelerle birleştirerek kitaplaştırmıştım. ‘Levrek Buğulama da İstemeyin Ama’ isimli kitap iki baskı yaptı ama milletin aklında lokantalar kaldı, hikayelere aldırış eden olmadı. Olan bana oldu, yolumu kesen yemek-lokanta yorumu istiyor. Meğer ben hikaye anlatıcısı, sohbet insanıyım, yemeklerin katmanını, şusunu busunu bilmem, ne diyeyim şimdi!
Bu kitapta yine lezzet peşindeki okurlar bol bol yer ve şef isimlerini not alacaklardır. Hem geçmişten hem günümüzden restoranlar ve şefler önerirken kıstaslarınız neler oldu?
Valla herkesin zevkine, sosyal yaşantısına ve cebindeki parasına göre bir kıstası vardır. Ben bir şey önermiyorum zira aslında önerecek bilgim yok. Yaşlandıkça ve hayat pahalılaştıkça evde salata eşliğinde bir tencere yemeği ya da zeytinyağlı yiyoruz. Dışarda da balık yiyeceksem Kıyı’ya, meyhane istiyorsam Asmalı Cavit’e gidiyorum. Eşim, yakınlarım ve arkadaşlarımla basit bir yemek yiyip güçlü bir sohbet yapıyorum. Kıstas isteyenler masanın üstündekilerden çok etrafındakilere baksınlar, onları güçlü tutsunlar derim.
Bir yandan ülkenin siyasi tarihinden modüller da yerini alıyor yazılarınızda. Özellikle bu siyasi ve tarihi kesimlerle ilgili nasıl ön hazırlıklar yaptınız, nasıl bir süreç geçirdiniz?
Yaşadıklarımı, Türkiye’nin gamlı geçmişinde anımsadıklarımı yazdım. Takıldığım yerlerde varlıklı kitaplığıma başvurdum ama asıl değerli olan şahsen yaşanmışlıkları anlatmak ve onları yerli yerine yerleştirmekti. Literatürde yakın geçmişimize ait özgün değerlendirmeler fazla yok. Olanlar da yirmi birinci yüzyıl hızlı yaşayan, vakti kıt okurunu sıkacak nitelikte. Bunu aşmaya çalıştım.
Ud Çalan Bayanlar – Sana Michelin’li Sofralardan Baktım Aziz İstanbul, Reha Tanör, 272 syf., İthaki Yayınları, 2024.
Okuduğunuz, sizde yer bırakan müelliflere, müziklere, şiirlere, türlü farklı yapıta kitaplarınızda yaptığınız alıntılar ya da hatırlatmalarla, kısım sonu açıklamaları yahut kaynakçalarıyla kesinlikle selam gönderiyorsunuz. Bu selamların sizin için anlamı nedir?
Her şeyi mümkün olduğunca özgün kaynaklara dayandırmak, o kaynakları da açıklamak gerekir. Aksi halde yaşananların şahidi değil, dedikoduların gevezesi olursunuz. Ben aslında akademik yayınlardan dipnotu vermeye alışık bir beşerim. Kitapta akış suratını kesmemek için bunları kısım sonlarında topladım, sokakta gezerken gördüklerimi, yaşadıklarımı, onlar üzerine inşa ettiğim fikirleri bir masa başı sohbeti havasında vermeye çalıştım. Yapay zekanın her şeyimizi etkilemeye başladığı bir çağda uzun geyiklere yer yok artık. Kısa ama doğru anlatmak lazım her şeyi.
“Sisifos’un Kayası”, bu kitapta farklı metinlerde karşımıza çıkıyor. Sizin metaforik bakışınızda nasıl bir yeri, kıymeti, gücü var Sisifos’un kayasının?
Kitapta anlatılan yaşam ideolojisi, Sisifos’un Kayası’na dayanıyor. Yazılar, konular ve fikirler birbirinden bağımsız görünseler de aslında bu kaya onları birbirine bağlıyor zira hayat dediğimiz iş o kayayı ha babam de babam itmekten ibaret. Ondan kurtuluş yok. Yaptığınız, düşündüğünüz her şey sonunda gelip ona bağlanıyor. Camus bunu “saçmalık” olarak açıklamış. Ben de kendi yaşadıklarımla kanıtlıyorum. Bir yerde de “kaya itmeye mi geldik len biz bu dünyaya” diye isyan ediyorum ama dinleyen kim?
“Mutfağın temelinin tarihi ve coğrafik açıdan bu kadar varlıklı olmasına rağmen yeme içme dalımız Avrupa’daki emsalleri kadar gelişememişti” diyorsunuz. Bunun nedenlerini kitabınızı şimdi okumamış okurlarımız için biraz açar mısınız?
Anlattığım periyotta gelişmemişti zira arz-talep istikrarı oluşmamıştı. Artık daha iyi ama yine de alacağımız daha çok yol var. Beceri, sofraya yepyeni yemekler koymaktan ibaret değildir. Bu sanayinin gereklerinin rezervasyondan hesabın hatasızlığına kadar eksiksiz yerine getirilmesi gerekir. Bu bağlamda, hizmet verenin de hizmet alanın da üzerlerine düşen misyonlar var.
Günümüzde epey tanınan olan Michelin yıldızına dair fikriniz nedir? Sizin bir restorandaki “keyif” tecrübenizde belirleyici noktalar arasında yer alıyor mu bu örneğin?
Michelin’in halka açıldıktan sona eski saygınlığı kalmadı. Özellikle Amerika’da bir lokantanın Michelin’li olması bana hiçbir şey ifade etmiyor. Kriterlerinde de müşteri olarak beklediklerimi bulamıyorum. Ben lokantaya şefin gösterisini izlemek için gitmiyorum. Lezzetli saatler geçirmeye gidiyorum. O lezzetler sadece yemeğe ilişkin değil, daha katmanlı. Michelin bunları ıskalıyor.
Kadın hakları ve kadın-erkek eşitliği problemini çok önemseyen, bunu fırsat bulduğu her durumda satırlarında işleyen bir müellif olarak, gastronomi dünyasında kadınların yerin nasıl gözlemliyorsunuz?
Kadın-erkek diye bir ayırım yapmıyorum. Gastronomi dünyasında da, tüm bölümlerde olduğu gibi “canımı yesin benim” dediğimiz bayanlar ve erkekler olduğu kadar “aman benden uzak dursun” dediklerimiz de vardır ve olacaktır. Başarı cinsiyete değil, hünere bakar. Ben kadınların kamusal alana çıkmaları ve orada karar verenler arasında çoğalmalarıyla ilgileniyorum. Fatih-Harbiye kısmında yazdım: Kadın-erkek eşitliğini sağlayacak başat aktör hayat pahalılığı olacaktır. Köyden kente geçen ailelerde aile-cemaat desteği bir yerde yetmeyecek, pabucun pahalılığı evde oturan kadını da dışarıya, dışarda çalışmaya itecektir. Bu mecburilik, kadını konuta hapsetmeye izin vermeyecektir. Dışarı çıkıp sosyalleşecek, dijital dünyanın sınırsız imkanlarıyla dünyayı öbür gözle görmeye başlayacak orta sınıf kadını, sivil toplum kuruluşlarından muhtarlıklara, yerel meclislerden genel siyasete kadar girmeye, örgütlenmeye, karar vericiler arasına katılmaya başladığında da Türk toplumu nefes alacaktır. Kolay mı? Değil ama kolay olan ne var ki?
20:44
