Rusya-Ukrayna Savaşı’nın değiştirdiği küresel jeopolitik istikrarlar, Moskova’yı, Soğuk Savaş’ın bitiminden bu yana uzaklık koyduğu Kuzey Kore ile yeniden yakınlaşmaya götürüyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bugün 24 yıl sonra Kuzey Kore’ye ilk ziyaretini gerçekleştirirken, mevkidaşı Kim Jong Un’a, iki ülkenin, Batı hegemonyasına karşı egemenliği ve adil çok kutuplu dünyayı savunduğunu belirterek, dayanışma mesajı verdi.
Rus başkanın ziyaretinin, Rusya’nın, Batı’nın yaptırımları altında Ukrayna’daki savaşta acil ihtiyaç duyduğu silah ve mühimmatı Kuzey Kore’den temin etmeyi istediğine ilişkin tezlerin ortaya atıldığı bir periyoda denk gelmesi dikkati çekiyor.
Ziyarette iki ülke arasında imzalanan kapsamlı stratejik iştirak anlaşması, bir tarafın saldırıya uğraması halinde yardım taahhüdüyle bir askeri paktı çağrıştırıyor.
Ukrayna Savaşı’nın değiştirdiği jeopolitik dengelerin, Moskova’yı, Soğuk Savaş’ın bitişinin ardından ittifak münasebetini sonlandırdığı Kuzey Kore ile yeni bir stratejik paydaşlık kurmaya yönelttiği gözleniyor.
Sosyalist Kuzey ve Kore Savaşı
Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore), İkinci Dünya Savaşı’ndaki Japon işgalinin sona ermesinin ardından Kore Yarımdası’nın güneyinde Batı takviyesinde kurulan Kore Cumhuriyeti’ne (Güney Kore) karşı kuzeyde Sovyetler Birliği’nin takviyesinde sosyalist bir ülke olarak 1948’de kuruldu.
Sovyetler Birliği, Japon kuvvetlerine karşı Mançurya’da savaşmış bir gerilla lideri olan Kim Il Sung’u destekleyerek başa geçirdi.
Kim Vilayet Sung’un, 1950 yılında Sovyetler’den aldığı takviyeyle Güney’e saldırmasının ardından, 3 yıl sürecek Kore Savaşı başladı.
İki Kore arasında çatışma bir tarafta Birleşmiş Milletler öncülüğünde Güney Kore’yi destekleyen ülkeler ve Kuzey Kore’yi destekleyen Çin’in devreye girmesiyle uluslararası boyut kazanırken, Soğuk Savaş’ın bölünmelerinden birini ortaya çıkardı.
1953’te ilan edilen ateşkesin ardından yıllar içinde barışa yönelik atılan adımlar başarısız oldu.
Soğuk Savaş ve Çin ile Rusya arasında denge siyaseti
Kuzey Kore, Soğuk Savaş yılları boyunca Sovyet Rusya’dan aldığı ekonomik ve askeri dayanakla ayakta durdu.
1950’ler ve 1960’larda Sovyet dayanağıyla altyapı ve endüstrileşme adımları atan ülke, Kim Vilayet Sung’un içerde iktidarını güçlendirmek için Sovyet ve Çin yanlısı siyasi hizipleri hedef almasının ardından ülke içe kapalı bir yörüngeye girmeye başladı.
Sovyetler Birliği ile Çin arasında çatışma ve uyuşmazlıkların hakim olduğu 1970’lerde Kuzey Kore, iki sosyalist ülkeye “eşit mesafelilik” siyaseti izleyerek her iki taraftan da ekonomik yardım almayı sürdürdü.
Kuzey Kore yönetimi bu periyotta Sovyetler ve Çin’e bağımlılığını azaltmaya yönelik adımlar atsa da uluslararası piyasalardan aldıkları büyük ölçülü borçlar ülke iktisadını on yıllar sürecek bir sakinliğe sürükledi.
Soğuk Savaş sonrası
Sovyetler Birliği, Kuzey Kore’ye yardımlarını Soğuk Savaş boyunca sürdürdü. 1980’lerde iktidara gelen Mihail Gorbaçov, Güney Kore ile uzlaşma adımları kapsamında Soveyetler’in Kuzey Kore’ye yönelik yardımlarını azalttı.
Bu devirde Güney Kore, Doğu Avrupa’daki komünist ülkelerle diplomatik ilişkiler kurarak uluslararası varlığını güçlendirirken, Kuzey Kore giderek daha fazla yalıtılmış bir ülke haline geldi.
Sovyetler Birliği’nin 1991’de çözülmesiyle Kuzey Kore en önemli ekonomik ve askeri hamilerinden birini yitirmiş oldu. Rusya’da Boris Yeltsin hükümeti, Seul ile diplomatik ilişkiler kurarken, Kuzey Kore’ye ekonomik yardım ve ticaret sübvansiyonlarına son verdi.
Rusya Federasyonu, Sovyet Rusya ile Kuzey Kore arasındaki askeri ittifak muahedesini da yenilemedi.
Kim Vilayet Sung’ın 1994’te ölmesinin ardından yerine oğlu Kim Jong Vilayet geçti. Bu periyotta ülke Rusya ve Çin’den aldığı yardımları büyük ölçüde yitirirken 1990’ların sonunda yaşanan kuraklık yüz binlerce insanın vefatına yol açtı.
Putin’in iktidarı ve bağların yeniden kurulması
2000’li yılların başında Rusya’da iktidara gelen Vladimir Putin, Batı ile güvenlik alanındaki artan tansiyona karşı ülkesinin klâsik nüfuz alanlarındaki pozisyonunu yeniden sağlamaya yönelik bir politika izlemeye başladı.
Putin, bu amaçla Temmuz 2000’de Pyongyang’ı ziyaret ederek, Kim Jong Vilayet ile görüştü. Taraflar, görüşmede ABD’nin, Kore Yarımadası’na füze savunma sistemi yerleştirme planlarını eleştirdi.
Putin’in ziyaretini, Kim Jong Vilayet’in 2001 ve 2002’de Moskova ziyaretleri izledi. İlşkiler yeniden kurulsa da bu, ittifakın yenilenmesi anlamına gelmiyordu. Gerçekten Rusya, 2000’li yıllarda Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun (BMGK) nükleer ve füze programı nedeniyle Kuzey Kore’ye yaptırım kararlarına iki kez destek verdi.
Rusya ayrıca, ABD, Çin, Japonya ve Güney Kore ile birlikte Kuzey Kore’yi ekonomik yardım ve güvenlik teminatı karşılığında nükleer ve füze programından vazgeçirmeye yönelik müzakarelere destek verdi. Müzakereler 2008 yılında başarısızlıkla sonuçlandı.
Kim Jong Un’un iktidara gelmesi ve yakınlaşma arayışları
Kuzey Kore’de Kim Jong Vilayet’in 2011’de ölmesinin ardından yerine oğlu Kim Jong Un geçti. Rusya bu devirde Kuzey Kore’nin Rusya’ya 11 milyar dolar borcunun yüzde 90’ını silmeyi kabu etti.
Kim Jong Un, kendi iktidarında yaptırımlara rağmen Kuzey Kore’nin nükleer ve füze programına hız verdi.
Kuzey Kore lideri, 2018’de ABD ve Güney Kore ile nükleer müzakereleri yeniden başlatmaya karar verdi, bu ortada klâsik müttefikleri Rusya ve Çin ile de bağlantılarını iyi tutmaya çalıştı.
ABD ile nükleer müzakerelerin 2019’da sona ermesinin çabucak ardından Kim, 2019 yılında Rusya’nın Vladivostok kentini ziyaret ederek burada Putin ile görüştü. Başkanlar görüşmede işbirliğini artırma sözü verse de somut herhangi bir ilerleme kaydedilmedi.
Rusya-Ukrayna Savaşı dengeleri değiştirdi
Rusya’nın 2022’de Ukrayna’ya başlattığı askeri harekat ile ABD ve Batı ülkelerinin buna karşı Moskova’ya uyguladığı kapsamlı yaptırımlar, küresel dengelerde köklü değişimlere sebep oldu.
Pyongyang yönetimi, savaşın, ABD ve Batı’nın hegemonik siyaseti sonucu olduğunu savunurken, Rusya’nın komşusunu işgalini haklı buluyordu. Kuzey Kore, Ukrayna’nın doğusunda Rusya’nın desteği ile kurulan iki ayrılıkçı cumhuriyeti tanıyan, Suriye dışındaki tek ülke oldu.
Rusya da bu periyotta Birleşmiş Milletler’in (BM) Kuzey Kore’ye yönelik yeni yaptırımlarını veto etme yoluna gitti.
ABD ve Güney Kore, Kuzey Kore’nin, Rusya’ya Ukrayna’daki savaşta kullanılmak üzere top, füze ve diğer askeri donanım sağladığını, bunun karşılığında Moskova’dan kilit bazı yardımlar ve askeri teknoloji transferi sağladığını iddia ediyor.
Moskova yönetimi ise BM kararlarını ihlal edecek bu cinsten silah ve teknoloji transferlerinin yapıldığı savını reddediyor.
Yeni ittifak anlaşması “askeri pakt” mı?
Kim Jong Un’un, Eylül 2023’te Rusya’nın Doğu Sibirya bölgesine yaptığı ziyaret, alakalarda yeni devrin başlangıcı oldu.
Rus lider bu ziyaretten 9 ay sonra bugün Kuzey Kore’ye resmi ziyarette bulundu. Ziyarette iki ülke arasında kapsamlı stratejik iştirak anlaşması imzalandı.
Rus lider Putin, mutabakatla taraflardan birinin saldırıya uğraması halinde oburunun askeri yardımda bulunmasını taahhüt ettiğini belirtti.
Kuzey Kore lideri Kim de anlaşmayı “pakt” olarak niteleyerek, bağların “yüksek ittifak” düzeyine yükseltildiğini vurguladı.
Rusya’nın Soğuk Savaş’ın ardından askıya aldığı Kuzey Kore ittifakını, değişen şartlarda yeniden gündeme getirmesi, küresel jeopolitikte derin sarsıntılar yaratmaya aday görünüyor.
AA
13:13
