Saç Boyatmak Doping Testini Etkiler Mi? Tmdk Genel Yöneticisi Açıkladı: Yapay Zeka Böyle Yanıtlar Verir

Türkiye Dopingle Mücadele Komitesi (TDMK) Genel Yöneticisi Prof. Dr. Rüştü Güner, saç boyatarak doping denetiminden kaçılabildiği söylentisi hakkında “Doping kontrol örneği olarak sırf idrar ve kan alıyoruz. O yüzden saçın sarıya boyanması, kırmızıya boyanması, mora boyanması doping denetimlerini etkilemez.” dedi.

Güner, takım sporları ve kişisel sporlardaki doping kontrol süreçleri ile doping kontrol örneği toplamada izlenen prosedüre ilişkin AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Bireysel sporlar ile takım sporları arasında farklı performans faktörlerinin etkili olduğunu paylaşan Güner, “Örneğin bisiklet sporu dayanıklılık, atletizmdeki atmalar güç, uzun ara koşu ve uzun ara yüzme daha çok dayanıklılık, kısa uzaklık yüzme ise güç gerektirir. Lakin takım sporlarında sadece dayanıklılık ve kuvvet değil birçok performans faktörü var. Teknik marifet, taktik, koordinasyon, bir ölçü karar verme yetisi gerekiyor. Ferdî sporlarda dayanıklılığı ve kuvveti geliştirmek için berbata kullanılan bazı maddeler var. Bunlar takım sporlarında kullanıldığında bazen diğer performans özelliklerini bozabiliyor. O yüzden yasaklı hususların ferdî sporlarda bir önemli performans faktörünü geliştirmek için kullanılması çok daha yaygın.” ifadelerini kullandı.

Güner, “Takım sporlarında doping radarına takılan oyuncu sayısı, ferdî branşlardakilerden daha mı az?” sorusuna “Dünyada ve ülkemizde hemen hemen tüm takım sporlarında da doping denetimi yapılıyor natürel ki. Biz aslında her bir spor dalı için risk değerlendirmesi yapıyoruz. Hem ülkemizde spor kollarındaki dopinge eğilim hem de dünyadaki doping eğilimine bakıyoruz. (Dünyada son açıklanan rapora göre) Mesela halterde 2022 yılında alınan 100 örnekten 1,8’inde yasaklı madde çıkarken, futbolda 1000 örnekten 3’ünde ya da 4’ünde çıkıyor. Bu hiç kullanılmıyor manasında da değil. Takım sporlarından Amerikan futboluna baktığımızda 100 örnekten 2,9’unda yasaklı madde çıkıyor. Yani sporların özelliklerine göre bu hususlardan elde edilecek avantaj farklı olabiliyor. Her spor dalı için doping denetimi yapıyoruz. Almamız gereken örnek sayısını spor kısımlarına dağıtıyoruz. Daha fazla sporcuyu mercek altına alabilmek için risk değerlendirme yöntemi kullanıyoruz. Sportmen ne kadar sahada kalıyor, atletin önceki doping kontrol örneklerindeki sonuçları nelerdir, atletin performans seviyesi nedir, kadrodaki yeri neresidir gibi her spor koluna özgü risk değerlendirme kriterlerimiz var. Bunları değerlendirdikten sonra çoğunlukla maksada yönelik doping denetimleri planlıyoruz. Dünya Dopingle Mücadele Ajansının (WADA) bir algoritması var. Evvelce doping denetimlerinde kura çekilerek atlet seçilirdi ama şimdi maksada yönelik doping denetimleri öncelikli olarak yapılıyor.” cevabını verdi.

“MÜSABAKA DIŞI DENETİME YÜK VERİYORUZ”

Öngörülemez olmanın kıymetinden dolayı doping denetimlerinin daha çok karşılaşma dışı devirde yapılmaya çalışıldığına değinen Güner, “Müsabaka dışı bizim için çok daha önemli. Çünkü sportmenlerin birden fazla karşılaşmada doping denetimi olabileceğini düşünerek karşılaşmaya yakın bir devirde kullandıkları yasaklı maddeleri kesiyor, azaltıyor, bedenden temizlenmesini sağlıyor. Bunu önlemek amacıyla daha çok karşılaşma dışı periyotta atletlerin kamp, idman yaptıkları yerlere gidip doping kontrol örneklerini alıyoruz. Takım sporlarında da böyle. Karşılaşma içinden daha çok karşılaşma dışı doping denetimlerine odaklanmak dopingle mücadele açısından çok daha önemli. O nedenle karşılaşma dışı çok sayıda kişiden hem idrar hem de kan örneği almak, bize çok daha değerli bilgiler verebiliyor.” diye konuştu.

Güner, doping örneği toplamada izledikleri yolu şöyle anlattı:

“Bir atletin önceki doping kontrol örneğinde biyolojik farklılık saptarsanız onu önceliklendirirsiniz, daha sık örnek alırsınız. Biyolojik pasaport değerlendirmesi çok kıymetlidir. Bir atletin bariz bir performans artışı olağanın üzerindeyse yasaklı madde göstergesi olabilir diye doping denetimine gideriz. Karşılaşma dışı doping denetimi yapacağımız kümeleri belirleriz. Kayıtlı doping kontrol havuzundaki atletler, her gün için bir saatlik dilimde bize nerede olacaklarını bildirmek zorundadır. O bir saatlik dilimde atletin doping denetimini yapmaya çalışırız. Bazen o saat diliminin dışında da doping denetimi yapabiliriz. Bulunabilirlik bildirimi diyoruz buna. Eğer sporcuyu orada bulamazsak onun bir kusuru olur. Atlet 12 ay içinde üst üste 3 kusurda bulunursa bu bir bulunabilirlik ihlalidir ve 2 sene ceza alabilir. Ferdî spordaki doping kontrol örneği alma, sporun tabiatına göre değişir. Örneğin atletizm, yüzme, halterden daha fazla örnek alınır ama bir bilardocudan, dartçıdan bu kadar alınmayabilir. Risk değerlendirmesine göre halter, güreş, atletizm, yüzme, boks gibi sporlar, dopingle mücadelede biraz daha yoğunlaşmamız gereken spor dalları içindedir. Hem eğitim hem de doping denetimi konusunda.”

“SAÇIN BOYANMASI DOPİNG TESTİNİ ETKİLEMEZ”

Yasaklı madde kullanmanın performans artışı için tek başına yeterli olmadığını vurgulayan Güner, “Sütçü beygirine istediğiniz kadar doping maddesi verin yarış atı yapamazsınız. Her spor kolunda idman çok önemli, yani motoru geliştirmek. Siz 1200 cc hacmindeki bir otomobile istediğiniz kadar uçak yakıtı koyun yarış arabası yapamazsınız. Motoru geliştirmek için de sportmenlerin yapması gereken idman. Bir yüzücü, bisikletçi, futbolcu, basketbolcu, voleybolcunun dayanıklılık idmanı yapması gerekir. Kaslarındaki bazı enzimleri geliştirmesi gerekir. Böylece aldığı karbonhidrat ya da yağı daha fazla güce dönüştürebilir. Kas kuvvetini dayanıklılığı 2-3 ilaçla geliştiremez. Kesinlikle idman yapması gerekir.” dedi.

Güner, sosyal medyada yer alan saç boyatarak doping denetiminden kaçılabildiği iddiası hakkında ise “Yapay zekaya soracak olursanız böyle yanıtlar alabilirsiniz. Çünkü yapay zeka, tüm interneti tarıyor size bir cevap veriyor. Sanıyorum ondan dolayı bu kadar yaygın tartışıldı bu konu. Doping kontrol örneği olarak sadece idrar ve kan alıyoruz. Saç örneği almıyoruz. İdrar örneği bize o kadar güzel sonuçlar veriyor ki. Çünkü laboratuvarlarımız çok çok hassas. Bazı maddeler kesildikten 3-4 ay sonra bile idrarda çıkabiliyor. Analiz hassasiyetleri böyleyken saçı doping kontrol materyali olarak kullanmayız. O yüzden saçın sarıya boyanması, kırmızıya boyanması, mora boyanması doping denetimlerini etkilemez.” yorumunu yaptı.