TCMB Başkanı Karahan: Asgari Ücret Konusunda Karar Verici Değiliz

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda, milletvekillerinin sorularını yanıtladı.

TCMB Başkanı Karahan, “Dezenflasyon sürecinin sıcak parayı çekerek olduğu” istikametindeki tenkitlere, “Enflasyonla mücadele programımız katiyetle sıcak para üzerinden değil. Talep üzerinden, talebi kontrol ederek enflasyonu düşürme hedefli. Bununla birlikte enflasyon beklentilerini ve fiyatlama davranışlarında bozuklukları düzeltme maksatlı. Bu beklentilerde ve fiyatlama davranışlarında düzelme epey aslında ithalat da olağanlaşacak. Bununla birlikte cari açıkta kalıcı güzelleşme olacak.” cevabını verdi.

Bunun, dünyanın her yerinde siyaset faiziyle yapıldığını, kendilerinin de emsal bir program işlediklerini anlatan Karahan, “Son 1,5 ayda rezervlerdeki güzelleşmeye bakarsak bunun üçte birinin yurt dışı kaynaklı olduğunu görüyoruz. Geri kalan üçte biri bireysellerin döviz mevduatlardan Türk lirasına, diğer üçte biri de ihracat gelirleri ve kurumlarımızın Türk lirasına dönmesinden kaynaklanıyor.” ifadelerini kullandı.

Karahan, Türkiye’nin cari açıkta finansman sorunu olmadığını vurgulayarak, “Bizim sıcak paraya, bu şekilde, bu manada gereksinimimiz yok. Talebi soğutmak, beklentileri düzeltmek ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı düzeltmek için yapmamız gereken faiz artışının yan tesiri olarak sermaye artışı da geliyor.” dedi.

“PARA SİYASETİ KARARLARINI ALIRKEN RESMİ ENFLASYON BİLGİLERİNİ DİKKATE ALIYORUZ”

Karahan, sadece rezervlerdeki güzelleşmenin önemli olmadığını, kalıcı bir şekilde tek hanelere düşmesi ve daha sonra yüzde 5’e inmesinin kalıcı başarı için hayli kritik olduğunu söyledi.

Enflasyon gayelerinin belirlenme sürecini anlatan Karahan, birçok varsayımın girdiği bir modelin olduğunu, bunlar ışığında enflasyon görünümünün ortaya çıktığını belirtti. Karahan, “Tek bir sayıda değil. ‘Yüzde 38 diyoruz’ ama etrafında bir band var. Birtakım varsayımlar var. Şu anda risklere baktığımızda üst istikametli risklerin ağır bastığını görüyoruz. Şu anda enflasyon amacımızın gerçekçi olduğunu düşünüyoruz. Her gelen datayla birlikte tekrar gözden geçiriyoruz. Ara amaç çerçevesinde siyaset duruşumuzu belirliyoruz.” diye konuştu.

Karahan, TÜİK’in Eurostat’ın koyduğu uluslararası standartlara uygun hareket ettiğini, metodolojisinin net olduğunu ifade ederek, “Biz de TCMB bünyesinde piyasadan fiyat topluyoruz. Diğer varsayımlarla birleştirerek belli iddialarda bulunuyoruz. Bizim bilgilerimizle TÜİK’in verilerinin dengeli olduğunu düşünüyoruz. Para siyaseti kararlarını alırken resmi enflasyon datalarını dikkate alıyoruz. İTO’nun bilgilerini de değerli buluyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

“PERFORMANS ÖDEMESİ YENİ BİR UYGULAMA DEĞİL”

Milletvekillerinin Merkez Bankası çalışanlarına “performans” tazminatı sorularına Karahan, şu karşılığı verdi:

“Başkan, başkan yardımcıları, denetleme kurulu üyeleri, Banka Meclisi Üyeleri ve Para Politikası Kurulu üyeleri performans ödemesi tazminatı almıyor. Performans ödemesi, çalışanların kişisel performansını teşvik etme amacıyla kullanılan bir sistem. 1980’lerden beri uygulanıyor, yeni bir uygulama değil. Her çalışanımıza vermedik. Performansa ve yüzdelik dilimlere nazaran ödemeler yapıldı. Bir ila iki maaş arasında tazminat ödendi. Bu da uluslararası uygulamalarla dengeli. Diğer Merkez Bankalarında da uygulanır.”

Karahan, bankaların döviz kredisi vermesini sınırladıklarını anımsatarak, faiz artırımıyla birlikte transfer sistemini desteklemek için ek adımlar da attıklarını söyledi. Türk lirası kredilerde büyüme limiti olduğunu belirten Karahan, yabancı para kredisinin de yaklaşık yüzde 4 civarında arttığını kaydetti. Bunun enflasyon açısından sorun olduğuna işaret eden Karahan, “Kurun daha stabil olması yabancı para kredi iştahını artırıyor. Türk lirası kredilerinin faizlerinin artmış olması iştahı artırıyor. Biz bunu sınırlama amacıyla yüzde 2 limit getirdik. Yüzde 2 limiti aşan bankaların zarurî karşılık tesis etmesi gerekiyor.” ifadelerini kullandı.

İhracatçılara getirilen yüzde 40 döviz satışına da değinen Karahan, bu uygulamanın devam edeceğini öngördüklerini bildirdi. Bu oranı değerlendirebileceklerini dile getiren Karahan, “Rezerv güçlendikçe, enflasyon düşeceğine olan inanç arttıkça ve piyasa şartları el verdikçe yüzde 40’ı kıymetlendirebiliriz.” diye konuştu.

Merkez Bankasının kripto düzenlemesinde faal rol almadığı tenkitlerine Karahan, “Merkez Bankası olarak ödemeler ekosistemine dair katkılarımızı yaptık, çalışmalar müddetince yapmaya da devam edeceğiz.” yanıtını verdi.

Karahan, Para Siyaseti kararlarını enflasyon görünümüne nazaran aldıklarını anlatarak, haziran 2023’ten itibaren güçlü bir sıkılaştırma süreci yaptıklarını, enflasyon ana eğiliminde de bir düşüş söz konusu olduğunu belirtti. Karahan, “Belirgin ve kalıcı bir düşüş olana kadar da bu sıkı duruşu sürdüreceğiz.” dedi.

“ASGARİ ÜCRET KONUSUNDA KARAR VERİCİ DEĞİLİZ”

Anayasa Mahkemesinin, Cumhurbaşkanı’nın Merkez Bankası Lideri’ni vazifeden alma yetkisiyle ilgili kararının anımsatılması üzerine Karahan, “Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne uyum için çıkarılan kanun kararında kararnameye ilişkin çok sayıda iptal kararı verdi. Bu iptal kararında başkan ve başkan yardımcılarının tüzel durumlarında bir değişiklik olmamıştır. Zira, bu konular 3 sayılı Cumhurbaşkanı kararında esasen yer almıştır. Bu karar epeyce kapsamlı. Merkez Bankasına has değil. Benim yorum yapmam bu sebeple doğru olmayacaktır.” karşılığını verdi.

Karahan, “enflasyonda bir numaralı risk asgari ücrettir” istikametinde bir açıklamasının olmadığının altını çizerek, “Asgari ücret konusunda karar verici değiliz, tavsiye kurumu da değiliz. Enflasyonda gayeleri ve iddiaları belirlerken fiyatlarla ilgili birtakım varsayımlar yapmak zorundayız. Bunu yaparken de daha önce yapılan tek artış tarafındaki açıklamaları baz aldık.” diye konuştu.

Karahan, enflasyonu hızlı ve kalıcı şekilde düşürdüklerinde alım gücünde artış olacağını vurguladı.

Hükümet tarafından açıklanan tasarruf önlemlerini önemli bulduklarını belirten Karahan, “Enflasyonla mücadele eden sadece Merkez Bankası değil. Hükümetimizin de çeşitli kanallardan yaptığı açıklamalar var. Bunu iç talebin dengelenmesi açısından epey önemli buluyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

Merkez Bankasının bütçesini hazırlarken verimlilik ve aktiflik ögelerini göz önünde bulundurduklarını ifade eden Karahan, bütçeyi tasarruf unsurlarını gözeterek hazırladıklarını bildirdi.

Karahan, işsizlik oranlarına bakıldığında ülkenin tarihi ortalamalarının epeyce altında olduğuna vurgu yaptı. İktisat siyasetleri konusunda tüm kamu kurumlarıyla eş güdüm içinde ve işbirliği halinde olduklarını ifade eden Karahan, ürettikleri tavsiyeleri ilgili kurumlarla paylaştıklarını söyledi.

KKM’YE TALEP AZALDI

Fiyat ve finansal istikrarı önceleyen bakış açısıyla yapısal ıslahat fikirleri üretmeye ve bunları paylaşmaya uğraş ettiklerini kaydeden Karahan, son bir yılda uyguladıkları siyasetler sonucunda kur muhafazalı mevduata (KKM) olan talebin azaldığının altını çizdi.

KKM’de kademeli devam eden azalma öngördüklerini bildiren Karahan, KKM kaynaklı zararın Merkez Bankasının faaliyet raporunda da yazdığını ve bu meblağın üstü kapalı olmadığını belirtti. Karahan, “KKM kaynaklı zarar 833 milyar lira. Son devirde kur makul düzeyde gitgide gerçek pahalanma epeyce KMM’nin yükü olmuyor. Yani kur ödemesi yapılmıyor. Son periyotta açılan yani 2024 yılında ya da ondan evvelki birkaç ayda açılan KMM hesaplarına kur kaynaklı ödeme olmayacağını düşünüyoruz. Ancak geçen sene mayısta açılan birtakım hesapların vadesi uzun, bir kısmını vadesi mayıs ayında geliyor. Geçen yaz yaşanan kur artışı sebebiyle onların ödemesi şu anda yapılıyor. Bundan kaynaklı yılın 3-4 ayında yapılan birtakım ödemeler var.” değerlendirmesinde bulundu.

Karahan, KKM ödemelerinin önemli manada likidite fazlasına sebep olduğunu bildirdi.

“DİJİTAL TÜRK LİRASI SÜRECİNİN BİRİNCİ FAZI MUVAFFAKİYETLE TAMAMLANDI”

Merkez Bankasının bilançosunda yabancı para, altın varlık ve yükümlülüklerin olduğu bilgisini veren Karahan, bunların “değerlemesi” sonucunda kimi farkların çıktığını söyledi. Bu farkları “değerleme hesabında” izlediklerini ifade eden Karahan, bu hesabın değişim göstergesinin lehte ve aleyhte olabileceğini kaydetti.

Dijital Türk lirası sürecinin 3 fazdan oluştuğunu aktaran Karahan, birinci fazın muvaffakiyetle tamamlandığını; ikinci faz çalışmalarının başladığını anlattı. Bu kapsamda bu yılın sonuna kadar dijital Türk lirasının iktisadi, tüzel ve güvenlik boyutlarını kapsamlı olarak ele aldıklarına vurgu yapan Karahan, üçüncü fazda da dijital Türk lirasının yaygınlaşmasının deneneceğini bildirdi.

Karahan, tüm bu çalışmaların dinamik süreçler içerdiğini ve tam bir tarih vermenin sıkıntı olduğunu söyledi.

Dijital Türk lirasının, Türk lirasının tüm süreçlerde dijitalleştirilme projesi olduğunu belirten Karahan, yeni yatırım aracı olmadığını vurguladı. Karahan, Türk lirasına kalıcı geçiş için fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesinin önemli olduğunu söyledi.

“REZERV YÖNETİMİ YAPARKEN İLK AMAÇ ENFLASYONU DÜŞÜRMEK”

Merkez Bankasının rezervlerine ve kurlara ilişkin bir gayelerinin olmadığına dikkati çeken Karahan, “Rezerv yönetimi yaparken ilk gaye enflasyonu düşürmek. En önemli gaye. Neden? Zira biz bunu kalıcı şekilde yapabilirsek, rezerv sorunu de ortadan kalkacak. Zira Türk lirasına istek artacak, ithalat makul düzeylere gelecek, cari açık daha makul düzeylere gelecek, tahminen cari fazla bile vereceğiz.” ifadelerini kullandı.

“Kar enflasyonu” konusunun son devirde ortaya çıktığını ve tartışıldığını dile getiren Karahan, yapılan çalışmaları yakından takip ettiklerini söyledi.

“500 ve 1000 liralık banknotlara ihtiyaç var mı?” sorusu üzerine Karahan, bu kapsamda küpür kompozisyonunu farklı göstergelerle takip ettiklerini bildirdi. Üst banknotlara ihtiyaç olup olmadığının teknik tahliller sonucu ortaya çıktığını belirten Karahan, bu bahiste ünitelerin çalıştığını söyledi.

Çeşitli merkez bankalarının rezerv süreçleri mucibince altınlarını farklı merkez bankalarında tutabildiklerini ifade eden Karahan, bu uygulamanın yaygın olduğunu anlattı.