Psikiyatr müellif Fatih Altınöz’ün yeni romanı ‘Ne Münasebet!’, Çınar Yayınları tarafından yayımlandı. Altınöz romanında “ilişkilerimiz”e baba, oğul, sevgili ekseninden bakıyor.
Altınöz’le yeni romanı ‘Ne Münasebet!’ üzerinden çeşitli ilişki hallerini, tekinsiz varoluşları, günümüz dünyasında odak noktamızı nelere çevirmemiz gerektiğini konuştuk. Ferdi düşüncelerimizin toplumsal olandan bağımsız olmadığı üzerine sohbet ettik. Aralanmak, yaralanmak, güzelleşmek, yüzleşmek ve bölünmek kavramlarını derinleştirdik.
Baba-oğul ilgilerinin, berber dükkanlarının, meyhanelerin ya da trompetin çağrıştırdıkları üzerine…
‘Ne Münassebet!’ romanınızda çeşitli ilişki hallerimize alışılmadık bir mizahla yaklaşıyorsunuz. Ama aynı zamanda bağlantılardaki tekinsizliği de kendinize has ve kimi zaman da tansiyonlu bir tonda anlatıyorsunuz. Karakterlerinizin ruh hallerini göz önünde bulundurarak gerçekten her alakada bir tekinsizlik var mıdır diye sorsam neler söyleyebilirsiniz?
Çok güzel bir soru öncelikle. Şayet kendinizi dünyanın merkezinde ve herkese varlığıyla hayat veren ‘özel’ biri olarak değil de hasbelkader dünyaya fırlatılmış yalnız, küçük, biçare ve sıradan bir varlık olarak görüyorsanız bir oburuyla yaşanan her yeni müsabakada, kurulan her ilgide kaçınılmaz olarak karşılaşılan bir tedirginlik var ve olmalı da kanaatimce. Güven duygusu da bu ortamda doğup gelişiyor ya da gelişemiyor. Şayet gelişebilirse iki farklı varlık arasında tahakkümden uzak, daha eşit ve daha güvenilir bir ilişki de lakin o zaman kurulabiliyor. Toplumsal tertiplere dair ütopyaların gerçek hayattaki karşılıklarında görülen hayal kırıklıklarının, kırılma noktalarının kökeninin burası olduğunu düşünüyorum yani 2 ya da 3 kişi arasındaki alakada. Bu romanda bu noktadan toplumsala bir çıkış yolu olup olmadığını aradım kendimce.
‘UZUN MÜDDETTİR TEKDÜZELEŞEN İNSANLARDAN MÜTEŞEKKİL BİR TOPLUMDA YAŞIYORUZ’
Berber dükkanları, kendine has usulü olan yerler. Berber koltuğuna oturup ensesindeki berber soluğunu hisseden kişi içinde ne var ne yok dökmek zorundaymış gibi geliyor bana. Anlatıcınız da berberin solumasını etkileyici bulduğunu ve bu solumanın etkisiyle tuhaf şeyler düşünmeye başladığını söylüyor. Hatta tam bu tuhaflıklar esnasında karakterinizin içinden söyledikleriyle dışından söylediklerini birbirine karıştırdığına şahit oluyoruz. Siz bu yerlerin psikolojisine, poetikasına dair neler söyleyebilirsiniz?
Berber dükkanları özel yerler. Çeşitli yaş, çap ve ebattaki erkeklik hallerini orada görebiliyorsunuz. Hamamlar, stadyumlar da benzer yerler ama berberde daha statik bir ortam oluşuyor. Lakin ne yazık ki hiçbirinde çok çeşitli insanlık halleri gözlemlenmiyor. Çok tek tipleşen, tekdüzeleşen insanlardan müteşekkil bir toplumda yaşar olduk uzunca bir müddettir. Romanda biraz da buna mizahi bir bakış açısıyla değinmek istedim.
Büyüme ve dünyadaki yerimizi bulma sürecimizde kimi zaman kendimizi benzemekten en çok korktuğumuz şahısla özdeş davranışlar sergilerken bulabiliyoruz. Bu hem çok büyük bir şaşkınlık hem de bir korku düşürüyor insanın içine. Başkarakteriniz de babasıyla benzer hallere kapıldığını sezdiğinde dehşete kapılıyor. Siz anlatınızda bu duruma baba-oğul ilgisi üzerinden yaklaşıyorsunuz. Oğulun babasıyla rekabeti, ona benzememe çabası, sevgilisi Aysun’u babasından muhafazaya çalışması gibi birçok anda babayı yıkmaya, alaşağı etmeye çalışan bir oğulla karşı karşıyayız. Gerçekten sonrasındaki krizde de bu yıkma tesirinin ne kadar şiddetli olduğunu görüyoruz. Bu haller başkarakteriniz için de bir çözüm olmuyor, duygu dünyası durulmuyor. Tüm eksik yanlarımızla yüzleşmek, ebeveyn şiddetinden arınmak da yaralamakla değil de mesafelenmekle mümkün olabilir mi sizce?
Evet öylesinin daha doğru olduğunu düşünüyorum. Lakin bu mesafelenmenin oluşması bu ayrılmanın tamamlanabilmesi gerçek manada bir doğumun gerçekleşebilmesi ve görece özerk bir varlığın dünyaya gelebilmesi için hayli sancılı bir sürece gerek oluyor. Ve birçok zaman bu doğum çabası bir bütün olarak ayrılma ve mesafelenmeyle değil bir bölünme ve parçalanmayla son buluyor. Çeşitli vakitlerde yeniden denenebiliyor ve biz bu doğum eforunu çatışma, kavga, geçimsizlik, düşmanlık şeklinde isimlendiriyoruz.
Ne Münasebet!, Fatih Altınöz, 256 syf., Çınar Yayınları, 2024.
Romanınızda berber dükkanı kadar önemli bir yere sahip olan bir diğer yer da meyhane. Meyhanedeki garsonların, müdavimlerin karakterinizin çocukluğunu bilmesi, babanın o yerdeki her şey ve herkes üzerinde güç gösterisi yapması da tekrarlayan hallere örnek gösterilebilir. Babanın geçmişte oğlunu masada yalnız bırakıp arkadaşlarıyla muhabbet etmeye gitmesi çok eskiye dayanan bir yalnızlığın göstergesi olarak okunabilir. Hatta babayla geçirilmesini umduğumuz bir geceye trampet ve davlumbazın daha çok eşlik etmesi ve başkarakterinizin anılarında bu iki görselin anısının daha sıcak ve iyimser olması hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Burada öncelikle yalnızlık hissinin ne kadar kalıcı olduğunun ve kimsesizliğin yarattığı boşluğun başka bir beşerle değil de unsurlar dünyasından objelerle doldurulmaya çalışıldığını vurgulamak istedim. Hüzün verici elbet. Trampette bir vurgu daha var. Çünkü trampet üzerinden yerin üst orta sınıf- görece burjuva müdavimleriyle oranın proleteryası arasındaki saçma sapan ve kapanması imkansız arayı de anlatmaya çalıştım.
‘DÜNYA HAYLİ UMUT VAR’
“Sonuçta hayat dediğiniz bir hizmettir herkesin kendi tüketicisine sunduğu!” İçinde yaşadığımız dünyada bu cümleyi derinden hissettiğimiz birçok iktidar düzeneğinin baskısına maruz kalıyoruz. Bu baskıya direnebilmenin, geçmişimizde bize acı veren objelerin ya da kişilerin verdiği ıstıraplı ruh halini beslememek için neler yapabiliriz sizce? Başkarakterinizin dediği gibi “tüketici forumlarında hakkımızda neler söyleneceğini” umursamamalıyız tahminen de. Dikkatimizi gerçekten spot ışıkları dışındaki aydınlık alanlara ağırlaştırmanın yolu hangi patikalardan geçiyor olabilir?
Hayatımızın post-truth devirde ‘ne’ olduğuna dair pek çok görüş, yorum var malum. Ben bu konuda önce ezeldir, insanın sınıfsal zincirlerinden çözüleli beri kendi kendisini tüketen bir varlığa dönüştüğünü ileri süren görüşlere yakınım. Dediğim gibi bir çıkış yolu arayışıydı bu kitap benim için. Ve bir yol önermek konusunda çok da iyimser görüşlere sahip değilim. En azından benim baktığım yerden o denli görünüyor. Lakin beşere dair umudumu da hiçbir zaman yitirmedim. Dünya var epey umut da var.
Romanınızda “zedelenebilirlik, mutat, natural” gibi sözlere yer veriyorsunuz. Karakteriniz bazı sözleri söylerken daha olgun göründüğünü hissediyor. İnsanın kendini iyi hissetmesi ya da karşısındakine iyi hisler hissettirebilmesi büyük ölçüde sözlerde saklı olabilir mi sizce? Yani bir muharrir olarak kendimizi ifade etmek için bu kadar çok söze ihtiyaç duymamız hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Kelimeler kesinlikle çok etkili. Fakat sözlerin çoğaldığı yerde berraklık karmaşaya dönüşüyor. Tavır ve davranışlarla uyumlu olmayan hatta tam zıttı sözlerle gönüllerin okşandığı, başların tütsülendiği ve ütülendiği bir çağdayız.
Söz öbeği olarak “ne münasebet” kendi içinde bir inkarı, karşı çıkışı, bir reddetme halini kapsıyor. Romanın adı da başkarakteriniz anlatıcının dünyasıyla uyuşuyor. Romanlarınıza isim verirken nasıl bir yol izliyorsunuz? Karakterlerinizin halleriyle uyumlu bir ton yakalamaya çalışıyor musunuz?
İsim ararken çok özel formüllerim yok açıkçası. Bu romanımda isim tamamen rastlantısal olarak ortaya çıktı. Kitabı yayımlanmadan önce okuyan bir arkadaşım önerdi ismi, benim de çok hoşuma gitti. Çünkü içeride tartışılan bahisleri çok iyi yansıtıyor bu isim.
13:12
