Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Erhan Çetinkaya, Türkiye’deki şirket kârlarının enflasyonu yukarı taşıyan bir tesire sahip olduğunu söyledi. Çetinkaya, “Türkiye’deki şirketler bu enflasyonist ortamı kullanarak normalde yapması gerekenden çok daha fahiş kârlar elde ediyorlar. Şirket kârları enflasyon üzerinde artırıcı bir tesire sahip, bu görülüyor” dedi.
Çetinkaya, Ekonomim gazetesi yazarı Alaattin Aktaş’ın gündeme getirdiği sayılara ilişkin olarak da, “TÜİK, 2022 Mayıs ayında madde fiyatlarını açıklamayı durdurdu. Dünyanın hiçbir yerinde hiçbir ülke bunu yapmıyordu” ifadelerini kullandı.
TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya, Ankara’da medya kuruluşlarının temsilcileriyle bir araya geldi.
Çetinkaya, TÜFE’nin, TÜİK tarafından 26 bölge, 81 il merkezi ve 227 ilçeden derlenen fiyatlar ile hesaplandığını, endeks hesaplamada tartı ana veri kaynağı olarak ‘Hanehalkı Bütçe Anketi‘ dataları kullanıldığını belirtti.
Çetinkaya, “TÜİK tarafından, Türkiye genelinde aylık 608 bin 594 fiyat derlenerek hesaplanan endeks sonuçları her ayın 3’üncü işgünü kamuoyu ile paylaşılıyor. Enflasyon hesabının yapılabilmesi için tüketim sepetinin belirlenmesi gerekiyor. Biz bunu her ay 2 bin haneye giderek yapıyoruz. Sene sonunda 25 bin haneye gitmiş oluyoruz.
Bu hanelerin içinde zenginler var, yoksullar var, ortalama durumda olanlar var. Toplumun genelini yansıtan bir örnekleme yapıyoruz. Bu hanelerin harcama kalıplarına göre sepetin içinde neyin yer alıp, neyin yer almayacağı belirleniyor. Bu mal ve hizmetlerin muhakkak yükleri var. Sonuçta bu mal ve hizmetlerin fiyat değişimleri yükleriyle çarpılarak ortalama bir rakam hesaplanıyor. Bizim her ay aylık ve yıllık olarak açıklıyor olduğumuz şey tek bir rakam.
Ve geçen ay 1.64 çıktı. Bunun içinde akaryakıtın fiyat değişimi de var, domatesin de var, elbisenin de var, diş muayenesinin de var, saç tıraşının da var. Enflasyon, 600 bin fiyatın tek bir endeks değişimine, tek bir yüzdesel değişime toplulaştırıldığı veya indirgendiği bir hesaptır” dedi. Çetinkaya, fiyat derleme kaynaklarının yüzde 50 alan, yüzde 45 barkod, yüzde 5 de web olduğunu kaydetti.
“TÜİK ve İTO sayıları karşılaştırılamaz”
Her ay açıklanan TÜİK resmi TÜFE sayılarının yanı sıra İstanbul Ticaret Odası (İTO) gibi bazı kuruluşların da yaptığı çalışmalar olduğunu belirten Çetinkaya, “İTO ve TÜİK tarafından hazırlanan ve yayımlanan fiyat endeksleri, endekse esas alınan üniteleri, baz yılları, madde tarifleri, fiyat derleme sayıları, tartı sistemleri, sınıflamaları, fiyat derleme devirleri, bölgeleri, hesaplama usulleri ve hitap ettikleri gelir kümeleriyle farklılık göstermektedir.
Örneğin İTO endeksinde gıda ana harcama grubunda, aslında olmaması gereken, tütün, alkollü içecekler ve lokantalar harcama kümeleri da bulunmaktadır. En kolayından bu durum bile TÜİK ile İTO sayılarının birebir karşılaştırılabilir olmadığının kanıtıdır” diye konuştu.
“Toplulaştırdığınız zaman fiyatlar manasızlaşıyor”
Çetinkaya, TÜİK’in enflasyon hesaplamada baz aldığı yumurta, doktor muayenesi ve kira ücreti gibi madde fiyatlarının Türkiye gerçeğini yansıtmadığı iddialarıyla ilgili de, “TÜİK, 2022 Mayıs ayında madde fiyatlarını açıklamayı durdurdu. Dünyanın hiçbir yerinde hiçbir ülke bunu yapmıyordu. Dünyanın en hızlı enflasyonunu açıklıyoruz, ayın 3’ünde açıklıyoruz. Bizden sonra bir iki tane 7’sinde açıklayan var, ezici bir çoğunluk bir sonraki ayın 10 veya 12’sinde açıklıyor.
‘Yumurta’ dediğiniz zaman toplulaştırılmış bir şeyden bahsediyorsunuz. ‘Doktor muayenesi’ dediğiniz zaman toplulaştırılmış bir şeyden bahsediyorsunuz. Hangi doktor muayenesi? Devlet hastanesi mi, özel hastane mi? Ayrıntının kaybolduğu bir aralıktan bahsediyorum.
İnsanların büyük çoğunluğu devlet hastanesine gidiyorsa ve devlet hastanesindeki fiyat 20 liraysa; 500 lira, bin lira, 2 bin lira, 10 bin liralık fiyatların yükü azsa olabilir. Toplulaştırdığınız zaman fiyatlar manasızlaşıyor” dedi.
“Zamlar temmuzu etkiliyor”
Çetinkaya, haziran ayı enflasyonunun beklentilerin altında gelmesine ilişkin tartışmalara değinerek, bunun nedenlerini sıraladı. Çetinkaya, “Kamu zamları temmuza ertelendiğinden haziran ayı enflasyonu düşük geldi. Haziran ayı geçmiş 20-30-40 yıllık seyre baktığımız zaman enflasyonun en düşük olduğu aydır. Birden fazla yıl haziran ayı negatif gelmiştir. Bana sorarsanız olağanlaşıyor.
Uzun düzeye baktığımız zaman haziran ayı her zaman en düşük olmuştur. Kamu artırımlarının ertelenmesi; elektrik, vergiler, sigara fiyatı. Enflasyon açıklandı, sigara, vergiler, akaryakıt bütün artırımlar temmuza kaldı. Elektrik artırımının yarım puan etkisi var. Artırımlar haziranda duyurulmakla birlikte temmuzu etkiliyor” dedi.
“Şirket kârlarının enflasyon üzerinde artırıcı etkisi var”
Çetinkaya, Türkiye’deki şirket karlarının enflasyonu yukarı taşıyan bir tesire sahip olduğunu kaydetti.
Çetinkaya, Avrupa’da da durumun aynı olduğunu, Avrupa’da şirket kârlarının enflasyon üzerindeki tesirinin yüzde 45, personellik maliyetlerinin ise 4,5 olduğunu belirtti.
Çetinkaya, “Türkiye’de şirket kâr artışları fahiş, yurtdışında değil. Şirket kârlarının hem Türkiye’de, hem dünyada enflasyon üzerinde çok önemli belirleyiciliği olduğu noktasında araştırmalar var. Türkiye’de yapılan araştırmanın sonuçlarına bakmadım ama şunu söylüyor; Türkiye’deki şirketler bu enflasyonist ortamı kullanarak normalde yapması gerekenden çok daha fahiş kârlar elde ediyorlar. Şirket kârları enflasyon üzerinde artırıcı bir tesire sahip, bu görülüyor. Marketlerdeki kârlılık da bir ölçü artıyor; ama ‘enflasyonu üste çekiyorlar’ tespiti sert olur” ifadelerini kullandı.
Çetinkaya, enflasyon sayılarıyla ilgili tartışmalara ilişkin, “TÜİK enflasyonda bir şey çevirmiyor. Bir şey yakalama niyetinde olanlar yakalayamazlar. İşte ‘TÜFE, giysi enflasyonunun çok üzerinde kalmış, biz şuurlu olarak giysisi baskılıyormuşuz.’ Almanya, Fransa’da tüm ülkelerde TÜFE, giysi endeksinin çok çok üzerinde. Türkiye’den farklı bir durum yok. Geçen ayki enflasyon önümüzdeki aylarda çok tartışılacak. Zira geçen yılın bazları çok yüksek. Bundan kaynaklı bir iniş olacak baz etkisiyle” dedi. (DHA)
13:13
