Türk Bilim İnsanı Yeni Bir Bitki Tipi Keşfetti: Finlandiya Kökenli Mecmuada Yayımlandı

Yeni türe, ‘Pülümür emceği’ adı verilirken, bilimsel ismi de 2023’te hayatını kaybeden Prof. Dr. Zafer Kaya’ya ithafen ‘Onosma zaferkayae’ oldu.

MEÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Rıza Binzet, 2023 yılının Haziran ayında Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’yu kapsayan arazi çalışması gerçekleştirdi.

EMZİK OTU İSMİYLE DA BİLİNİYOR

Tunceli’nin Pülümür ilçesinde sürdürdüğü çalışma sırasında Prof. Dr. Binzet, Pülümür-Erzincan kara yoluna yakın Hivar Köyü’nün kuzey bölümlerinde, halk arasında ’emzik otu, emcek, mıjmıjok’ gibi isimlerle bilinen ve bilimsel adı Onosma olan cinse ait yeni bir bitki çeşidi keşfetti.

KEŞİF FİNLANDİYA KÖKENLİ MECMUADA YAYIMLANDI

Yaklaşık 27 yıldır Onosma cinsi üzerinde çalışan Prof. Dr. Binzet tarafından keşfedilen tıbbın, ayrıntılı sistematik incelemeler ve herbaryumlardaki diğer Onosma çeşitleriyle yapılan karşılaştırmaları sonucunda, morfolojik farklar ile diğer tiplerden ayrıldığı belirlendi. Bu yeni türe, ‘Pülümür emceği’ adı verilirken, bilimsel adı Bitki Sistematiği alanına önemli katkılar sunan ve 12 Mart 2023’te hayatını kaybeden Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zafer Kaya’ya ithafen ‘Onosma zaferkayae’ olarak belirlendi. Keşif, Annales Botanici Fennici isimli Finlandiya kökenli taksonomik botanik mecmuasında yayımlanarak, bilim dünyasına tanıtıldı.

”108 CİNSİN YAKLAŞIK YÜZDE 60’I ÜLKEMİZE MAHSUS”

Prof. Dr. Rıza Binzet, en büyük çeşitlilik merkezleri sırasıyla Türkiye, İran ve Orta Asya olan türe ilişkin gazetecilere açıklamada bulundu.

1998’den beri Onosma cinsi üzerinde çalıştığını belirten Binzet, Türkiye’de yaklaşık 375 cinsin yayılış gösterdiğini ifade ederek, şu şekilde konuştu:

“Bunların da yaklaşık 108’i son bulduğumuz bitkiyle bir arada onosma cinsine ait. Dünyada en az 270 civarında tür yayılış gösteriyor. Bunların 108’inin ülkemizde doğal yayılışı var ve bu 108 cinsin de yaklaşık yüzde 60’ı sadece ülkemize mahsus, yani endemik cinslerimiz. Dolayısıyla sadece ülkemizde yayılış gösteriyor.

İkinci sırada, bizi takip eden ülke olarak İran var. İran’da, son yıllarda özellikle Zagros dağlarında yapılan çalışmalarla bu sayı 72’ye ulaşmış vaziyette; onlarda da 34 endemik tür var. Üzerinde çalıştığımız cinsin İran-Turan fitocoğrafik bölgesinde hakim olduğunu, buradan dünyaya yayıldığını, gen merkezinin aslında ülkemiz ve İran olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu istikametiyle son derece önemli.”

”ZAFER HOCAYA ATFETTİM”

Binzet, sözlerine şu şekilde devam etti:

“2023 yılında Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi’ne yaptığım bir araştırmada daha önce karşılaşmadığım ya da ilk baktığımda farklı olarak gördüğüm bir popülasyona denk geldim. Özellikle Tunceli’nin Pülümür ilçesi ile Erzincan arasında Hivar Köyü civarında. Örneği, uygun kurallarda yerden topladık. Örnek üzerinde yaptığımız çalışmalarda, örneğin daha önceki çeşitlerden farklı olduğunu gördük. Yaptığımız sistematik tahliller ve diğer herbaryum örneklerini karşılaştırdığımızda cinsin yeni olduğuna karar verdik.

Karardan sonra üzerinde ayrıntılı sistematik çalışmalar yaptık ve cinsin bilimsel adına ‘Onosma zaferkayae’ vermeyi uygun gördük. Prof. Dr. Zafer Kaya, 2023 yılında kaybettiğimiz çok değerli bir hocamızdı. O da bitki sistematikçisiydi. Önemli çalışmaları vardı. Hem onu yad etmek hem de ölümsüzleştirmek istediğim için Zafer hocaya atfettim.”

Topladıkları popülasyondaki en iyi örneği seçerek onu ‘şahit örneği’ yaptıklarını vurgulayan Binzet, “Yani ‘tip örnek’ yapıyoruz. Bu bizim holotipimiz oluyor. Ben bitkiyi tanımlarken, bu örnekten faydalanarak çıkarmış oluyorum. Onun için bu örnek değerli ve bunu Mersin Üniversitesi Araştırma Herbaryumu’nda saklayacağız” diyerek sözlerini tamamladı.