‘Türkiye-Suriye Olağanlaşmasını İstemeyenlerin Başında İsrail Geliyor’

“Normalleşmeyi istemeyen kuvvetlerin başında İsrail geliyor. Suriye alanında mevcut olan silahlı örgütlerin de önemli bir kısmı Türkiye-Suriye normalleşmesinden yana değil. İsrail, Türkiye ve Suriye arasındaki normalleşmeden en büyük zararı görecek taraftır. İsrail, esas itibarıyla Suriye’deki iç savaşı körükledi ve iç savaşa 2012’den itibaren doğrudan taraf oldu. Aynı şekilde İsrail’in Golan Dorukları, Şam, Halep bölgelerine hava saldırıları oldu ve İsrail, Suriye’deki terör örgütlerine önemli anlamda askeri ve lojistik destek sağladı. Birçok terörist, İsrail hastanelerinde tedavi gördü. Suriye ordusunun müdahale ettiği teröristlerin İsrail denetimindeki bölgelere sığındığını biliyoruz.

Netanyahu bu teröristler ile hastanede fotoğraf çekilmişti. Yani İsrail hem Suriye’nin güçlü bir orduya sahip olmaması hem de Suriye’nin komşuları ile arası bozuk olması için elinden geleni yapıyor. Suriye alanındaki örgütlerin çıkarları da İsrail’in çıkarlarına paralellik gösteriyor. Suriye devletinin meşruiyetinin uluslararası arenada tanınması, Suriye’nin Arap devletleri ile ortasını düzeltmesi, Arap Birliği’ne geri dönmesi ve bölgedeki en önemli ülkelerin başında gelen Türkiye ile normalleşme yaşanması elbet ki alandaki örgütleri rahatsız edecektir.

İsrail’in zayıflaması sonucu örgütlerin projeleri bertaraf olacağı gibi bu terör örgütlerinin tasfiye olacağı da çok açıktır. Özellikle sınır ticaretinden yarar sağlayan; mevcut askeri ortamı, anarşiyi, siyasi istikrarsızlığı vs. durumunu fırsata çeviren, silah, insan uyuşturucu kaçakçılığı yapan belirli gruplar var. Bunlar da normalleşmeden zarar görecektir. Suriye’deki yeraltı ve yerüstü kaynaklarını talan eden uluslararası şirketler ve bankalar da kayıp yaşayacaktır.”

“Sayın Savunma Bakanı’nın Suriye’ye yeni bir anayasa dayatması, seçimi ön koşul olarak görmesi gibi açıklamalar, son 11 yıldır olağandışı olan Türkiye-Suriye ilgileri çerçevesinde değerlendirilmeli. Hem Türkiye hem de Suriye alanında daima ısıtılan ve kamuoyunun önüne getirilen iki konu var. Birincisi, Suriye tarafının böyle bir olağanlaşmayı kabul etmesi için Türk askerinin Suriye’den çekilmesini istediği, aksi halde Türkiye ile masaya oturulmayacağı yönünde propagandalar da yapıldı. Ama Suriye Dışişleri Bakanlığı’nın, Beşar Esad’ın vs. yaptığı açıklamaların muhtevasından koparıldığını ve kamuoyuna farklı aktarıldığın defalarca kez söylemiştim. Bu sebeple çeşitli tenkitlere maruz kaldım. Suriye tarafının yazılarımızı yalanladığı şeklinde açıklamalar yapıldı. Ancak daima ısrarla şunu söyledim: Suriye tarafının ve özellikle Suriye Dışişleri Bakanı Sayın Faysal’ın açıklamalarının dikkatle okunmadığını düşünüyordum.

Suriye Dışişleri Bakanı, kendileri ile görüşmeyen, diplomatik münasebet kurmayan ülkelerin silahlı kuvvetlerini Suriye’de gayrimeşru telakki ettiklerini ifade etti. Bu ifade şöyle yorumlanmalıydı: Demek ki Suriye tarafıyla oturup konuştuğunuz zaman, görüşmelerde orta yol bulunabilir. Geldiğimiz noktaya bakarsak, yıllardır söylediğimizi Beşar Esad artık açıkça ifade ediyor. Neden? Çünkü aklın yolu bir. Suriye’de Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bulunduğu yerlerden çekilmesi halinde, Suriye ordusunun yaratılan boşluğu dolduracak kuvvete sahip olması gerekir. Halbuki Suriye ordusunun 10 yılı aşkın savaşta ne kadar yıprandığına bakarsanız, yaratılacak boşluğu Suriye ordusunun hızlıca doldurup asayişi tesis etmesi kolay olmayacaktır. Sahada on binlerce silahlı terör örgütü mensubu var. Sahada ABD var.

ABD’nin silahlandırıp desteklediği örgütler var. Suriye ordusunun bu kümelerle ve örgütlerle tek başına savaşması ve otorite boşluğunu doldurması mümkün olmayacaktır. Türkiye ve Suriye arasındaki normalleşmede bu konunun kesin olarak görüşüleceği, sahada tehdit yaratan ögeler bertaraf edilince TSK’nın sahada kalması için münasebet bulunmayacağını düşünüyorum. Bu durumda Suriye ordusu da devlet otoritesini yeniden tesis edebilecektir.”

“Türkiye açısından bakarsak, bu anayasa ve seçim dayatmaları uzun vakittir yapılıyordu. Benim kanaatimce Türkiye tarafı, 11 yıldır kendi safında olduğunu hesap ettiği ve binlerce silahlı mensubun bulunduğu kümelerin huzurunu bozmayacak bir açıklama yaptı. Türkiye, bu kümelere onların haklarını da savunduğu mesajını vermiş oluyor. Değerlendirmeyi böyle yapmamız lazım. Bugün dört şart olarak konuşulan ve birçok basın kuruluşunda ‘Türkiye’nin dört şartı var’ ifadelerini incelemek lazım. Kurallardan birincisi diyor ki, BM’nin 2015’te oybirliğiyle kabul ettiği 2254 sayılı kararın kabullenilmesi. Esasen Suriye tarafı, oybirliği ile kabul edilen bu kararı kabullendiği için Cenevre’de, Soçi’de, Astana’da muhalefet ile masaya oturdu. Bu görüşmeleri, muhalefeti kabul ederek gerçekleştirdi. Bu 2254 sayılı BM kararı ne diyor? Birincisi ‘siyasi çözüm’ vurgusu var. Silahların susmasından bahsediliyor.

İkincisi ise, silahlar sustuktan 18 ay sonra ülke genelinde BM kontrolünde bir seçim yapılacak ve Suriye halkı kimi seçerse seçsin, uluslararası topluluk bu çıkan sonuca hürmet duyacak. 2015’ten günümüze kadar 9 sene geçti lakin silahlar hala susmuş değil. Hala daha ülkenin toprak bütünlüğü sağlanmış değil. Bu anlamda siyasi tahlili bulabilmek için, siyasi çözüme aktif müdahale edebilecek saha aktörlerinin de elinden geleni yapması gerekmektedir. Türkiye ve Suriye arasında bir normalleşme sağlandığında iki önemli örgüt bunun dışında kalmaktadır. Suriye ordusu veya diğer ülkelerin güçleri iki örgütle çabayı sürdürecekti. Bunlar IŞİD ve El-Nusra veya bugünkü ismiyle HTŞ isimli örgütlerdir. HTŞ, bugün İdlib’i kontrol etmektedir.

Bu örgütlerin savaş yoluyla ortadan kaldırılma meşruiyeti sağlanmaktadır. Peki İdlib’te hala HTŞ var mı? Var. IŞİD sahada mı? Sahada. Bu örgütler bitirilmeden, o bölgeler Suriye devleti denetimine girmeden, Suriye genelinde seçim yapmak mümkün mü? Değil. Yani Türkiye’nin gündeme getirdiği bu şart aslında makbul bir şart. Hem Türkiye hem Suriye kabul ediyor.”

“İkinci şart nedir? Türkiye’deki mültecilerin evlerine onurlu ve güvenli bir şekilde evlerine dönmesidir. Üçüncü şart da bununla ilgilidir ve şu formdadır: Suriye’deki yaşam şartları, geri dönüşe uygun hale getirilmelidir. Yani Suriye yeniden imar edilmeden, buradaki mültecileri silah zoruyla bile gönderemezsiniz. Birkaç gün önce hem Rusya hem de Suriye tarafı, Türkiye’nin Halep kuzeyinde yeniden imar çalışmalarına katılması yönünde olumlu açıklamalarda bulundu. Şu anda TSK kontrolünde olan bölgelerde, Suriye’deki imar ve ekonomiyi düzeltme planına Türkiye’nin katılmasına olanak sağlanmaktadır. Türkiye’deki yüz binlerce mülteci böylelikle onurlu ve güvenli şekilde geri dönebilir. Yani Suriye tarafının, TSK’nın kesinlikle çekilmesi ve ardından masaya oturulup konuşulması yönünde ısrar ettiği halindeki iddiaların asılsız olduğunu görüyoruz. Rusya tarafının Türkiye ve Suriye ile görüşerek bir güvenlik mutabakatı hazırladığı ve burada hem Türkiye’nin hem de Suriye’nin taleplerini ihtiva eden metne iki tarafın da olumlu baktığını yazmıştım. O güvenlik mutabakatının temel asılları, hem Suriye’nin hem de Türkiye’nin bugünkü açıklamalarıyla eşdeğer şekilde.”

“İki devlet bir araya gelip ister savaş, ister barış, ister ticaret için görüştüğünde, iki boyutlu okumakta fayda olur. Yani her taraf öncelikle kendi kamuoyuna yönelik açıklama yapmak zorunda. Örneğin Beşar Esad. Kendi kamuoyunun psikolojik durumu önemli. Suriye kamuoyunun Türkiye ile 11 yıldır yaşadığı sıkıntılar var. Türkiye, Suriye savaşında yer alan bir aktör. Askeriyede, bürokraside Türkiye ile ilgili belirli anlayışlar var. Esad’ın da bunları dikkate alarak konuşması gerekiyordu. Sayın Esad’ın konuşmasının bir kısmını bu kapsamda ele almak lazım. Ancak iki nokta değişikti. Beşar Esad, Suriye’nin güvenliğinden bahsederken Türkiye’nin de güvenliğinden bahsetmektedir. Suriye’yi tehdit eden terör örgütlerinin aynı zamanda Türkiye’yi de tehdit ettiğine işaret etmektedir. İkinci noktada ise, İsrail’in yayılmacı siyasetlerinin sadece Filistin, Lübnan ve Suriye ile sınırlı kalmayacağına ve Türkiye’yi de hedef aldığına vurgu yaptı. Sayın Esad, İsrail’in bu saldırganlığını ancak bölgesel işbirliği ile durdurulabileceğini söyledi.

Türkiye ile bir güvenlik mutabakatı imzalanması veya normalleşme sürecinin başlaması durumunda İsrail, saldırgan siyasetlerini en az iki defa düşünmek zorunda kalacaktır ve patavatsız davranamayacaktır. Böyle bir işbirliği bölgede köklü değişimlere kapısını aralayacaktır. Suriye açısından bakarsanız İran’ın, Rusya’nın, Lübnan’ın vs. dikkate alınarak açıklamalar yapıldığını da görürsünüz. Suudi Arabistan ile de son bir yıldır yakınlaşma var. Suudi diplomatın bir kokteylde yaptığı Türkiye-Suriye olağanlaşmasına destek açıklaması da kıymetlidir. Suriye’nin güçlü Arap devletleri ortasının iyi olması, Türkiye ile yaşanacak olağanlaşmaya artı kıymet katacaktır.

Tabii Türkiye açısından durum daha karmaşık. Çünkü Türkiye hem NATO ülkesi ve ABD ile çok yakın bir devlet. ABD’nin Suriye’deki varlığı bu denklemde hesaba katılmalı. Türkiye’nin ABD destekli kümelere askeri müdahalesi ve Amerika’nın tepkisi bir başka bahistir. Öte yandan Türkiye, sahada 11 yıldır desteklediği örgütlerin yansıları ve gelecekleri hakkında da tasaya sahiptir. Esad’ın da Türkiye’nin de açıklamaları bu perspektiften okunmalıdır.”