Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan NATO devlet ve hükümet liderleri zirvesi için bugün Washington’a gidiyor. Ziyaret İttifak’ın 75’inci yıldönümüne denk gelmesinin ve zirvede verilecek iletilerin yanı sıra ABD Başkanı Joe Biden ile olması beklenilen ikili görüşme açısından da önemli görülüyor. Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada zirvede NATO coğrafyasına yönelik meydan okumalar ve riskler karşısında İttifak’ın caydırıcılık ve savunma alanındaki uğraşları, Ukrayna’daki son durum ve bu ülkeye yönelik dayanaklar hakkında görüş alışverişinde bulunulacağı belirtildi. Erdoğan zirve sırasındaki temaslarının yanı sıra bazı ikili görüşmeler de yapacak. Bunlar içinde en kıymetlisi ise gerçekleşmesi durumunda Biden ile olacak. Biden ile görüşmenin olup olmayacağı ile ilgili iki ülke tarafından da resmi bir açıklama ise şimdi yapılmadı. Erdoğan ile Biden’ın daha önce 9 Mayıs olarak yansıyan görüşme ihtimali gerçekleşmemiş ve iki önderin Washington zirvesi sırasında bir araya gelebilecekleri duyurulmuştu. Zirveye artık 32 üye olan NATO ülkelerinin yanı sıra Avustralya, Japonya, Güney Kore, Yeni Zelanda ve Ukrayna’nın Devlet ve Hükümet Liderleri ile AB Konseyi ve Kurulu Liderleri da katılacak. Peki tepenin gündeminde neler var, Türkiye’nin bunlara bakışı nasıl ve beklentileri hangi alanlarda toplanıyor?
Putin’le görüşmenin ardından NATO zirvesi
NATO zirvesi Ankara açısından Erdoğan’ın Astana’da Şanghay İş Birliği Örgütü (ŞİÖ) 24. Devlet Liderleri Tepesi’nde Putin ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile yaptığı görüşmelerin çabucak ardından gelmesi nedeniyle ayrı bir anlam taşıyor. Ukrayna savaşı ile ilgili izlemeye çalıştığı denge siyaseti, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri ile ilgili getirdiği koşullar ve Rusya ile yakın münasebetleri gibi konular Türkiye’nin İttifak içindeki pozisyonunun bazı etraflarda sorgulanmasına neden olmuştu. İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tarık Oğuzlu, bu tıp dorukların takvimlerinin uzun süreler önceden belirlendiğini not düşerken, şunları söylüyor: “Bununla birlikte anlamlı bir tesadüf olmuş da diyebiliriz. Zira Erdoğan geçen hafta küresel Doğu başkanlarıyla idi ve şimdi de küresel Batı’nın amiral gemisi gibi görülen bir örgütün zirvesine katılacak. Bu şu açıdan önemli; uzun vakittir çok boyutlu, çok taraflı, çoklu ilişkililik diye tanım ettiğimiz, stratejik otonomi, Ankara merkezli bakış açısı diye altını çizdiğimiz dış politika yaklaşımının sonuçları böyle doruklarda yer almak.” NATO kuruluşunun 75’inci yılını kutluyorFotoğraf: Janine Schmitz/AA/photothek.de/picture alliance Zirvenin ilk günü olan 9 Temmuz’da ilk olarak 75. yıl anma programı düzenlenecek. Bu programda yer alması beklenen Erdoğan 10 Temmuz Çarşamba günü İttifak oturumlarına katılacak. Aynı günün akşamında ise önderler ve eşleri Biden’ın Beyaz Saray’da vereceği akşam yemeğinde buluşacak.
Ankara’nın tepeden beklentileri neler?
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine geç de olsa onay veren Türkiye ile ilgili bahislerin bu zirvede çok merkezde olması beklenmezken, Ankara’nın önemli bulduğu mesajları İttifak üyelerine aktarması öngörülüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan Washington’a hareketinden önce yaptığı açıklamada, “Zirveden beklentimiz müttefiklerin milli güvenlik hassasiyetlerini gözeten ittifak dayanışmasını ve birlik ruhunu güçlendiren sonuçların elde edilmesidir. Terörle mücadele ve müttefikler arasında savunma sanayi ticareti önündeki mahzurların kaldırılması konusunda Vilnius’ta aldığımız kararların uygulanması mühimdir” ifadelerini kullandı. Ankara’nın zirve marjındaki konuşma ve toplantılarda gündeme getirmesi beklenen konu başlıklarından biri Türkiye üzerinde bazıları kaldırılan ama bazıları hâlâ uygulanan savunma alanındaki yaptırımların kaldırılması olacak. Türkiye NATO’nun önemli bir üyesi olarak müttefiklerce kendisine konulan kısıtlamaları İttifak ruhuna ters görüyor ve kaldırılmalarını talep ediyor. Türkiye söz konusu kısıtlama ve engellemelerin sadece kişisel olarak Türkiye’nin ulusal savunma kapasitesine değil, İttifakın mevcut uluslararası güvenlik ortamında genel caydırıcılık ve savunma kabiliyetine de zarar verdiğini iletecek. Erdoğan, zirvede gündeme getirecekleri bir diğer konunun ise terörle mücadele olduğuna işaret ederek, “Yapacağımız görüşmelerde başta yakın etrafımız olmak üzere dünyada artan terör tehdidine dikkat çekeceğiz. Terör örgütleriyle kararlı ve bütüncül mücadele yürütülme konusunda NATO’nun çabalarının de artırılması gerektiğinin altını çizeceğiz” dedi. ABD ve Batılı ittifak üyelerinden “PKK’ya ve Suriye’deki kolu YPG-PYD’ye” karşı verilen mücadelede” yeterli desteği alamadığını düşünen Ankara’nın “terörle mücadele” başlığı altında mevzuyu gündeme taşıması ve İttifak’ın daha önce verdiği taahhütleri hatırlatması bekleniyor. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg döneminde Türkiye’nin İsveç ile Finlandiya’nın üyeliklerine onay vermesine karşılık Türkiye’nin isteğiyle Temmuz 2022’deki Vilnius zirvesinde “Terörle Mücadele Özel Koordinatörü” görevi oluşturulmuştu. Ancak geçen zaman içinde Ankara bu konunun kağıt üstünde kaldığını düşünüyor. İttifak’a yönelik iki ana tehditten birinin “terör” olduğunu ve bu konunun NATO’nun caydırıcılık ve savunma yapılanmasıyla doğrudan temaslı olduğunu düşünen Ankara, müttefiklerine bu mücadele için verilen uluslararası gayretlere katkılarını artırmaları ve “terör örgütleriyle çıkar temelli iştirak bağlantısına girmekten vazgeçmeleri” gerektiğini söyleyecek. Zirvede Erdoğan’ın ayrıca Gazze’de devam eden savaşa ve sivil ölümlerine dikkat çekmesi de bekleniyor. Zirve kapsamında üç oturum tertiplenecek. İlk oturumda sadece müttefiklerin iştiraki ile stratejik problemler ele alınacak, İttifakın caydırıcılık ve savunmasının güçlendirilmesi, NATO’nun Avrupa-Atlantik bölgesinin güvenliğindeki asli rolünün korunması, Ukrayna’daki savaşta son durum, “terörizmle mücadelede” NATO’nun rolünün güçlendirilmesi, ortak ülkelerle ilişkiler, güneyden kaynaklanan tehditler gibi konular ele alınacak. İkinci oturuma İttifakın Asya- Pasifik bölgesindeki ortakları olan Avustralya, Japonya, Güney Kore ve Yeni Zelanda ile AB Konseyi ve Komitesi Liderleri da katılırken, üçüncü oturum ise Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile birlikte NATO-Ukrayna Konseyi formatında düzenlenecek.
Ukrayna’ya silah yardımına bakış
Finlandiya ve İsveç’in de iştirakinin ardından ilk kez 32 üyesiyle bir araya gelecek ittifakın zirvede ana gündem unsuru Ukrayna’ya destek olacak. Oğuzlu Türkiye’nin Ukrayna’daki savaşın başından beri izlediği politikayı sürdüreceği görüşünde ve bunu şöyle açıklıyor: “Türkiye 2022’nin 24 Şubat’ından bugüne ne yapıyorsa yine birebirini yapmaya devam edecek. Türkiye için bir şey değişmedi. Ukrayna kaybetmemeli, Rusya kazanmamalı. Bu siyasetimiz değişmeden devam edecektir. Yaptırımlara asla katılmayan bir Türkiye var. Yine katılmayacaktır.” NATO üyeleri içinde Rusya ile yakın bağlantıları olan Macaristan dışında bir tek Türkiye’nin bulunduğunu söyleyen Oğuzlu, “Bence Batı da Türkiye’yi artık böyle kabul etmeye başladı. Bir ara tolere etmeyen, tepki koyan bir Batı vardı. Ama bence şimdi kanıksadılar bu stratejik otonomi arayışını” yorumunu yapıyor. Oğuzlu, dünyanın artık çok merkezli ve çok aktörlü olduğunu, sadece Türkiye’nin değil ABD’nin bile kendisi için stratejik ayarlama yaptığını söyleyerek, “Türkiye’nin güvenliğini ve ulusal çıkarlarını etkileyen etrafımızda ne kadar olay varsa Rusya’yla iş birliği çerçevesinde çözme ihtimali daha fazla. Zira ABD ile olan makas çok açılmış durumda” diyor.
İkinci Trump dönemine hazırlık
Öte yandan tepenin en önemli gündem başlıklarından birisini de Trump’ın mümkün ikinci dönemi oluşturacak. Avrupalı önderlerin İttifak’ı ikinci Trump dönemine hazırlamak için bir müddettir önemli tartışmalar içinde olduğu belirtiliyor. Ankara için de Trump, özellikle ABD’nin Suriye’den çekilme mümkünlüğünü gündeme getirmesi açısından yakından takip ediliyor. NATO’ya kuşkuyla yaklaşan ve bazı üyeleri Rusya’ya karşı korumayabileceğini söyleyen Trump, Ukrayna’ya gönderilen silah yardımlarına da itiraz ediyor. Trump’ın partisi Cumhuriyetçiler geçtiğimiz aylarda Ukrayna’ya yönelik yardım paketinin Kongre’de onaylanmasını geciktirmiş, bu sırada Rusya ordusu cephede ilerleme kaydetmişti. Oğuzlu, bu doruğun “75. yıldönümü için bir doğum günü partisi mi yoksa son akşam yemeği mi” olacağına dair akademik etraflarda tartışmaların sürdüğünü belirterek, şöyle konuşuyor: “Çünkü üyeler arasında stratejik ayrılıklar çok fazla. Amerika ile Avrupalı müttefikler arasında Çin’e bakış farklı. Rusya’ya sınırı olan Avrupalılar ile olmayanların Rusya’ya bakışı farklı. Popülist, yükselişte olan sağcı ve solcu Avrupalıların Rusya’ya bakışı farklı. Merkez siyasetçilerin farklı, Biden’ın farklı, Trump’ın farklı. Çok fazla farklılığı içinde barındıran bir NATO zirvesine şahitlik edeceğiz.” DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?
17:11
