Zürih merkezli İsviçre bankası UBS’in Küresel Servet Raporu’nda Türkiye şaşırtan bir oranla öne çıktı.
Rapora göre Türkiye 2022-2023 yılları arasında TL bazında yetişkin başına düşen servette yaklaşık yüzde 158’lik bir büyüme kaydederek diğer tüm ülkeleri geride bıraktı.
Türkiye’ye en yakın ülkeler yüzde 20’ye yakın bir artışla Katar ve Rusya olurken bu ülkeleri yüzde 16’nın biraz üzerinde bir oranla Güney Afrika ve yüzde 14 ile İsrail takip etti.
Aynı periyotta Türkiye’de yetişkin başına düşen servet dolar bazında ise yüzde 63 büyüdü.
Peki servetlerdeki bu artış nasıl gerçekleşti?
UBS raporu serveti hanehalklarının sahip olduğu finansal varlıklar ile gerçek varlıkların (konut, taşınmaz vb) bedelinden borçlarının çıkarılmasıyla elde edilen paha olarak tanımlıyor.
DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. Oğuz Oyan, yerli para cinsinden servet artışının enflasyon da bağlı olduğunu ifade ediyor. Buna göre yüksek enflasyon periyotta ülke parası değeri düştüğü için TL cinsinden milyoner sayısı artıyor.
Ancak Oyan’a göre dolar bazındaki servet artışı da azımsanacak bir oran değil.
61 bine yakın dolar milyoneri var
Geçen yıl dolar karşısında en kötü performansı gösteren para birimi Türk Lirası oldu. TL, dolara karşı yüzde 36,6 kıymet yitirdi. Dolar şimdilerde yaklaşık 33 liradan işlem görüyor.
Aralık 2023’te yüzde 64,77 olarak gerçekleşen yıllık enflasyon ise şu anda yüzde 72 civarında.
Rapora göre 2023 itibariyle Türkiye’de 60 bin 787 dolar milyoneri buluyor. Türkiye’deki dolar milyoneri sayısının 2028 yılına kadar yüzde 43 artışla 87 binin üzerine çıkacağı öngörülüyor.
Güncel kura göre 1 milyon dolar, yaklaşık 33 milyon liraya denk geliyor.
Raporda, 2008’deki mali krizden bu yana ise yetişkin başına düşen ortalama servette en dramatik gelişmenin yine Türkiye’de yaşandığı belirtildi.
Bu devirde Türkiye’de yetişkin başına düşen servet yüzde 1708 oranında arttı. Türkiye’yi yüzde 1431 ile Kazakistan, yüzde 608 ile Rusya takip etti.
2013 öncesi hormonlu büyüme
Prof. Dr. Oğuz Oyan, raporda yer alan iki farklı seriye dikkat çekiyor. Buna göre AKP’nin ilk dönemine denk gelen 2000-2010 yılları arasında Türkiye’de ortalama servet toplamda yüzde 227, yıllık yüzde 11 artarken; ikinci dönemi olan 2010-2023 arasında toplamda yüzde 11, yıllık ortalama yüzde 1 arttı.
Türkiye için 2010 sonrası devrin pek parlak görünmediğine işaret eden Oyan, ortalama servette 2010 öncesi artışta rol oynayan etmenleri ise şöyle anlatıyor:
Türkiye 2003-2013 arasında yüksek değerli TL dönemi yaşadı. Bu nedenle dolar cinsinden milli gelir çok üstlerde gözüktü. Adeta cilalı ekonomi dönemi yaşandı. Ancak ekonomik gerçekler son 10 yılda bu hormonlu büyümeyi geri aldı. Ne zamanki TL paha kaybetmeye başladı, 2013’te 12 bin 500 liralara gelmiş kişi başına milli gelir ancak şimdi tekrar bu seviyeye gelebildi.
Bölüşüm şoku yaşandı
Oğuz Oyan 2022 ve 2023’teki servet artışının ise gelir dağılımının bozulmasıyla bağlı olduğu görüşünde. Milli gelir dağılımında 2016’dan itibaren ortaya çıkan bozulmanın 2022-2023’te zirve yaptığını ifade eden Oyan, özellikle 2022 yılının sonu itibariyle milli gelirde ücret hissesinin yüzde 26’ya kadar gerilediğini söylüyor.
Bu oranın 2016’da yüzde 36 dolayında olduğu ifade eden Oyan, Yani 2016-2022 arasında milli gelirde büyük bir bölüşüm şoku yaşandı. Bu bölüşüm şoku tabi ki ücret azalırken başka bir şey artıyor anlamına gelir. Kar, faiz, rant gibi gelir kalemlerinde önemli artışlar ortaya çıktı diyor.
Oyan, 2023’te başka etkenlerin de devreye girdiğini, kur muhafazalı mevduatın önemli bir gelir transferi anlamına geldiğini sözlerine ekliyor.
Şirketler önemli kar elde etti
Türkiye’de geçen yıl seçim dönemi olsa da ücret tablosunun çok değişmediğini, şirketlerin ise çok yüksek oranlarda karlar elde ettiğini ifade eden Oyan, Enflasyonun tesirini arındırsanız bile yüzde 100’e yakın karlar elde edildi. Bu da gelir dağılımını, zenginlik artışını vesaireyi belli kısımlar açısından yukarı çekti. Yani çok yüksek bir fakirleşme ile birlikte bir zenginleşme var diye konuşuyor.
En Zengin yüzde 20 toplam gelirin yarısını alıyor
To view this video please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Servet dağılımının her zaman gelir dağılımından daha bozuk olduğunu dile getiren Oyan, gelirin bir bölümünü tasarruf edebilen ve bu tasarruflarını yatırıma dönüştüren yüksek gelirlilerin her yıl servetlerini artırdığını dolayısıyla servet dağılımının daha da bozulduğunu anlatıyor.
Örneğin enflasyonun taşınmaz fiyatlarını çok yukarı çektiğini ve Türkiye’de bu yıla kadar fiyatların enflasyonun çok üzerinde arttığını hatırlatan Oyan, bunun etkisiyle de servet dağılımının Türkiye’de gelir dağılımının çok üzerinde bir bozulma gösterdiğini aktarıyor.
Eşitsizliği ortaya koyuyor
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Dr. Özgür Müftüoğlu da UBS verilerinin Türkiye’deki eşitsizliği ortaya koyduğu görüşünde.
Müftüoğlu, Bu, Türkiye’nin zenginleşmesi değil. Yani Türkiye tüm yurttaşları ile birlikte zenginleşmiyor. Bir tarafta zenginleşme diğer tarafta fakirleşme var diyor.
Müftüoğlu’na göre servetteki bu artış büyük ölçüde fiyatların baskılanması ve karların ya da diğer bir ifade ile sömürü oranının artmasından kaynaklanıyor.
Ücretlerin uzun bir vakittir pandemi dönemi de dahil olmak üzere gerçek olarak gerilediğine işaret eden Müftüoğlu, Hele şimdi artık iyice her şeyin üstüne enflasyon yükseliyor. Enflasyondaki artış eğilimi devam ediyor ve buna karşılık asgari ücret sabit kalmış durumda. Dolayısıyla fiyatlar gerilemeye devam edecek. Keza emekliler ve kamu çalışanlar için de büyük ölçüde o denli. Yani eşitsizliğin önemli kısımlarından bir tanesi bu diye konuşuyor.
Sermayeye aktarılan kaynaklar
Müftüoğlu, ikinci olarak sermayeye aktarılan kaynaklara işaret ediyor:
Kamu masraflarının yükü, eşitsiz bir vergi sistemiyle düşük gelirli üzerine yüklenmiş durumda. Bir de bunun üzerine teşvik adı altında kaynaklar doğrudan sermayeye aktarılıyor. Ya da yap işlet devret, kamu özel iş birliği adı altında kamu ihaleleri üzerinden aktarılıyor. Servetten vergi alınmıyor tersine devlet serveti teşvik ediyor.
Özgür Müftüoğlu’na göre servetin önemli bir kısmı da doğayı tahrip eden; ormanların, kıyıların ya da doğal alanların sermayeye kaynak olarak verildiği projelerden kaynaklanıyor. Sayılar Türkiye’de bir servet vergisinin ivedilikle uygulanması gereğine işaret ediyor.
Bir zenginleşme varmış gibi gözüküyor ama bunun bedeli büyük ölçüde emeğin daha fazla sömürülmesi, tabiatın daha fazla talan edilmesi ve halkın daha da fakirleşmesi üzerinden oluyor diyen Müftüoğlu, servet artışında Türkiye’den sonra gelen Katar, Rusya, Kazakistan gibi ülkelerin de siyasal olarak demokrasinin olmadığı, halkın baskı aygıtlarıyla yoksulluğa razı olmak zorunda bırakıldığı ülkeler olduğuna dikkat çekiyor.
02:00
02:00
News
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
Genel
