Uzmanlar Asya’yı Yıkıp Geçen Depremi İnceledi: Felakete Götüren Etkenleri Tek Tek Anlattılar

Uzmanlar Myanmar’da meydana gelen yıkıcı depremin on yıllardır ülkeyi vuran en şiddetli deprem olduğunu söylüyor. Ayrıca afet modellemelerinin binlerce kişinin ölebileceğini gösterdiğini belirtiyorlar.

Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) tarafından yapılan otomatik değerlendirmelerde, Myanmar’ın orta bölümündeki Sagaing kentinin kuzeybatısında meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki depremin, sarsıntıya bağlı vefatlar ve ekonomik kayıplar için kırmızı alarmı tetiklediği belirtildi.

EN AZ 10 BİN KAYIP OLABİLİR

Depremin merkez üssünün 1 milyondan fazla insanın yaşadığı Myanmar’ın orta bölümlerindeki Mandalay kenti yakınlarında olduğu belirtilen açıklamada, “Yüksek can kayıpları ve geniş çaplı hasar mümkündür ve felaket muhtemelen yaygındır” denildi.

Myanmar’ın iktidardaki cuntası bu sabah yaptığı açıklamada ölü sayısının bini geçtiğini ve 2 binden fazla yaralı olduğunu açıkladı.

Ancak USGS tahlili, olası ölümlerin 10 bin-100 bin kişi aralığında olma ihtimalinin yüzde 35 olduğunu belirtti.

USGS benzer bir olasılıkla maddi hasarın 10 binlerce milyon doları bulabileceğini belirterek, bunun Myanmar’ın GSYH’sini aşabileceği uyarısında bulundu.

FAYDA “ÇARPMA KAYMASI”

University College London’da (UCL) jeofizik ve iklim tehlikeleri alanında emekli profesör olan Bill McGuire, ilk depremden dakikalar sonra 6.7 büyüklüğünde bir artçı sarsıntı meydana geldiğini daha fazlasının beklenebileceğini söyledi.

Imperial College London’da (ICL) tektonik uzmanı olan Rebecca Bell, bunun Sagaing Fayı’nda yan yana bir “çarpma kayması” olduğunu öne sürdü.

Bu fay, batıdaki Hint tektonik plakasının Güneydoğu Asya’nın büyük bölümünü oluşturan Sunda plakasıyla buluştuğu yer. Ölçek ve hareket bakımından Kaliforniya’daki San Andreas Fayı’na benzer bir fay.

Bell, şunları söyledi: “Sagaing fayı çok uzun, 1200 kilometre ve çok düz. Fayın düz yapısı sarsıntıların geniş alanlarda kırılabileceği anlamına geliyor ve fayın kaydığı alan ne kadar büyükse deprem de o kadar büyük oluyor.”

Bu tür durumlarda zelzelelerin özellikle yıkıcı olabileceğini sözlerine ekleyen Bell, depremin sığ bir derinlikte gerçekleşmesi nedeniyle, sismik gücünün üstteki nüfuslu bölgelere ulaştığında çok az dağılmış olduğunu açıkladı.

Bell, bunun yüzeyde çok fazla sarsıntıya neden olduğunu söyledi.

“BETONARME YÜKSEK BİNALARDA YAŞANAN PATLAMA”

Myanmar geçmişte de güçlü sarsıntılarla sarsıldı.

İngiliz Jeolojik Araştırmalar Kurumu’ndan sismolog Brian Baptie, geçtiğimiz yüzyılda, 1956 yılında Mandalay yakınlarında meydana gelen 6.8 büyüklüğündeki deprem de dahil olmak üzere, 6 ve üzeri büyüklükte 14’ten fazla deprem meydana geldiğini söyledi.

Londra Royal Holloway Üniversitesi yer bilimleri kısmından Ian Watkinson, son yıllarda değişen şeyin “betonarme yüksek binalarda yaşanan patlama” olduğunu söyledi.

Myanmar yıllardır süren çatışmalarla çalkalanıyor ve bina dizaynına ilişkin yaptırımların seviyesi düşük.

Watkinson, “Kritik olarak, Sagaing Fayı boyunca meydana gelen önceki 7 veya daha büyük depremler sırasında Myanmar nispeten gelişmemişti ve çoğunlukla az katlı ahşap çerçeveli binalar ve tuğladan inşa edilmiş dini anıtlar vardı” dedi.

“Bugünkü deprem, çağdaş Myanmar’ın altyapısının büyük kentlerine yakın büyük, sığ odaklı bir deprem karşısında ilk sınavıdır” diye ekledi.

Baptie, Myanmar’da en az 2,8 milyon insanın depremden en çok etkilenen bölgelerde bulunduğunu ve birçoklarının deprem sarsıntılarına karşı savunmasız olan ahşap ve güçlendirilmemiş tuğla duvarlardan inşa edilmiş binalarda yaşadığını söyledi.

“DEPREM ÖLDÜRMEZ ALTYAPI ÖLDÜRÜR”

UCL’de afet azaltma uzmanı olan Ilan Kelman, “Her zamanki mantra ‘depremler insanları öldürmez, çöken altyapı öldürür’ şeklindedir” dedi.

Hükümetlerin planlama yönetmeliklerinden ve bina kodlarından sorumlu olduğunu söyleyen Kelman, “Bu felaket, Burma/Myanmar hükümetlerinin depremden çok önce yapmadıkları ve sarsıntı sırasında hayat kurtaracak olan şeyleri ortaya koyuyor” diye ekledi.

Komşu Tayland’da da şiddetli sarsıntılar meydana gelmiş, inşaat halindeki 30 katlı bir gökdelen tozlu bir beton yığınına dönüşerek çalışanları enkaz altında bırakmıştı.

“YUMUŞAK ZEMİN SARSINTIYI GÜÇLENDİRİYOR”

ICL’nin inşaat ve çevre mühendisliği kısmından Christian Malaga-Chuquitaype, Myanmar’daki merkez üssünden yaklaşık 1000 kilometre uzakta olmasına rağmen Bangkok’taki yerin yapısının şehir üzerindeki tesire katkıda bulunduğunu söyledi ve şunları ekledi:

“Bangkok aktif faylardan uzak olsa da yumuşak tabanı sarsıntıyı güçlendiriyor” dedi. “Bu durum uzak depremler sırasında özellikle yüksek binaları etkiliyor.”

Malaga-Chuquitaype, Bangkok’ta “düz döşemeleri” tercih eden inşaat tekniklerinin – yerlerin, sadece ayaklarla desteklenen bir masa gibi, güçlendirici kirişler kullanılmadan sadece kolonlarla tutulduğu – “sorunlu bir tasarım” olduğunu söyledi.

Bangkok’ta çöken kule bloğunun ilk video tahlilinin bu tür bir inşaat tekniğinin kullanıldığını gösterdiğini de belirterek, “Depremler sırasında kötü bir performans sergiliyor, genellikle kırılgan ve bir şekilde çöküyor” dedi.

UCL’den felaket riski modelleme uzmanı Roberto Gentile, Bangkok’taki kule bloğunun “dramatik çöküşünün” kentteki diğer yüksek binaların kapsamlı bir değerlendirme gerektirebileceği anlamına geldiğini söyledi.

Bangkok şehir yetkilileri, 2, binden fazla hasar ihbarı aldıktan sonra binaları güvenlik açısından incelemek üzere 100’den fazla mühendis görevlendireceklerini açıkladı.